TÜKETİCİ HUKUKU - Deneme Sınavı - 9

Tazminat davaları dışında kalan diğer haksız rekabet davalarının açılabilmesi için haksız rekabette bulunanın kusurlu olması aranmaz.

Ticari uygulamada bulunanın bir hukuki ilişki kurmak amacıyla tüketiciye yöneltmiş olduğu öneride önemli bir bilgiyi gizler veya  öneriyi tüketiciye anlaşılmaz bir şekilde veya uygun olmayan bir zamanda sunarsa aldatıcı ihmalin varlığı kabul edilir. Buna karşılık ticari uygulamada bulunanın tüketiciye önerisinde bilerek yanlış bilgilere yer vermesi aldatıcı eylemdir.

Genel işlem şartları başlı başına bir sözleşme özelliği taşımayan, asıl sözleşmede yer alan veya asıl sözleşmede açıkça atıfta bulunulan kayıtlardır.

Avrupa Topluluğunun 10 Eylül 1984 tarihli Aldatıcı ve Karşılaştırmalı Reklamlara İlişkin konsey Yönergesinin ikinci maddesinde reklam, “malların, taşınmaz şeylerin, hakların veya yükümlülüklerin kolaylıkla satılması veya hizmetlerin yerine getirilmesini sağlamak amacıyla, ticaretin veya bir serbest mesleğin yürütülmesi sırasında yapılan her türlü söz ve beyanat” olarak tanımlanmıştır.

Ticari reklam vasıtasıyla reklam veren ile reklamda yer alan mal veya hizmetle ilgilenen tüketici arasında hukuki bir işlem doğmakta, bir sözleşme hayata geçmektedir. Hukukumuzda sözleşmeler her iki tarafın birbirlerine karşılıklı uygun irade açıklamaları ile kurulmaktadır. Karşılıklı açıklanan bu irade beyanlarından önce ifade edilene “öneri”, sonra açıklanana ise “kabul” adı verilmektedir. Reklam veren, iradesini önce açıkladığından dolayı, yapmış olduğu beyanın “öneri” niteliği taşıdığı düşünülebilir. Ancak öneri niteliği taşıması için yapılması hedeflenen sözleşmenin esaslı unsurlarını taşıması zorunludur. Burada açıklanan irade beyanının, sözleşmenin esaslı unsurlarını içermemesi durumunda “öneriye davet” olarak nitelendirilmesi gerekir. Reklamın her iki taraf arasında akdedilen sözleşmeden kaynaklanan bir hukuki niteliğinin bulunduğu, öneri ya da öneriye davetin söz konusu olduğu ifade edilmektedir. Reklam özü itibariyle karşı taraf olarak adlandırabileceğimiz tüketiciyi sözleşmeyi yapmaya davet etmek amacını taşıdığı için hukuki anlamda öneri ya da öneriye davet olarak nitelendirilebilir.

Türk hukukunda sözleşmelerin yorumu konusunda güven ilkesinden yararlanılır. Buna göre, muhataba karşı irade beyanının, muhatabın dürüstlük kuralı çerçevesinde bildiği veya bilmesi gereken bütün olguları göz önünde tutarak vermesi gereken anlamda hüküm doğuracağı kabul edilir. Reklamda yer alan hususların, sözleşmenin kurulması için gerekli bütün esaslı unsurları içerip içermediğinin tespiti her zaman kolay olmayabilir. Reklamdaki çağrının öneri mi yoksa öneriye davet mi olduğuna karar vermek bazen çok zordur. Bu gibi durumlarda güven ilkesine göre iradelerin yorumlanması sureti ile sonuca ulaşmak gerekir.

Yanlış veya yanıltıcı reklam aldatıcı reklam olarak kabul edilmektedir. Bir reklam yanlış veya yanıltıcı ise aldatıcı olarak kabul edilmektedir. Aldatıcı reklamın unsurları yanlış reklam, yanıltıcı reklam, reklamın tüketiciyi aldatma kabiliyeti olarak sıralanabilir. “En iyi”, “en üstün”, “daha ucuz”, “en eski”, “en büyük”, “yegane”, “tek”, “erişilmez” gibi üstünlük bildirir ifadeler kullanılarak yapılan reklamlar yanlış veya yanıltıcı olmadıkları sürece aldatıcı reklam sayılmazlar. Eğer iddia edilen üstünlükler kanıtlanamıyorsa, yanlışsa veya doğru olmakla birlikte yanıltıcı, asalak reklama yol açacak nitelikte ise, o zaman aldatıcı reklam olarak kabul edilir. Bir reklamın aldatıcı reklam olup olmadığının tespitinde en önemli ölçüt reklamda sunulan bilginin yalan veya yanlış olmasıdır. Yanlış reklam gerçeğe aykırı olan reklamdır ve esas itibariyle aldatıcıdır. Yanlış reklamda yer alan yalan veya yanlış bilgi aynı zamanda tüketicinin o malı satın alma kararını etkileyebilecek düzeyde olmalıdır.

TKHK, karşılaştırmalı reklamları serbest bırakmıştır. Aynı ihtiyaçları karşılayan ya da aynı amaca yönelik rakip mal veya hizmetlerin karşılaştırmalı reklamı yapılabilir (TKHK m.61/5). Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin 8. maddesinde karşılaştırmalı reklamlar düzenlenmektedir. 04 Ocak 2017 tarihli ve 29938 sayılı Resmi Gazete’de “Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” yayımlanmıştır. Değişiklik yapılmasına ilişkin Yönetmelikte özellikle; karşılaştırmalı reklamlar alanında düzenlemeye gidildiği, ticari reklamların Reklam Kurulu’nca belirlenen ilkelere aykırı olmamasının ilave edildiği ve fiyat düzenlemeleri ile etkin piyasa gücü yükümlülükleri ilgili idari otorite tarafından belirlenen sektörlere ilişkin reklamlarda fiyat karşılaştırılması yapılamayacağının ifade edildiği görülmektedir. Karşılaştırmalı Reklam: Bir mal veya hizmetin tanıtımı esnasında, rakip mal veya hizmetlere ilişkin unsurların doğrudan veya dolaylı olarak kullanıldığı reklamlardır.

Sözleşmenin taraflarından birininin tek taraflı yenilik doğuran bir beyanla sözleşme ilişkisini geriye etkili biçimde sona erdirmesine sözleşmeden dönme denilmektedir. Aldatıcı reklamlara karşı başvurulabilecek yollardan ilki ayıplı mal ve hizmetten doğan seçimlik haklar ve tazminat seçeneğidir. Kanun koyucu tüketicinin korunması maksadıyla, ayıplı mal ve ayıplı hizmetlere ilişkin düzenlemeleri ayrı konu başlıkları altında toplamıştır. Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan mallar ayıplı mallar olarak kabul edilmektedir (TKHK m.8/2). Aynı şekilde hizmet sağlayıcısı tarafından bildirilen, internet portalında veya reklam ve ilanlarında yer alan özellikleri taşımayan hizmetler ayıplıdır (TKHK m.13). Buna göre reklam ve ilanlarda belirtilen özellikleri taşımayan mal ve hizmetler ayıplı mal ve hizmet olarak kabul edilecektir. Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici; satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme, satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme, aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme, imkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme seçimlik haklarından birini kullanabilir (TKHK m.11). Tüketici bu seçimlik haklarından biri ile birlikte 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca tazminat da talep edebilir (TKHK m.11/6). Bu bir seçimlik hak olmayıp, diğer haklarla birlikte, tüketici bir zarara uğradığı takdirde istenebilecek bir haktır. Ayıplı hizmetler bakımından tüketici, hizmetin yeniden görülmesi, hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımı, ayıp oranında bedelden indirim veya sözleşmeden dönme haklarından birini sağlayıcıya karşı kullanmakta serbesttir.

Türk Ticaret Kanununun (TTK) 54. maddesinde haksız rekabet, rakipler arasında veya tedarik edenlerle müşteriler arasındaki ilişkileri etkileyen aldatıcı veya dürüstlük kuralına diğer şekillerdeki aykırı davranışlar ile ticari uygulamalar haksız ve hukuka aykırıdır, şeklinde tanımlanmıştır. Dürüstlük kuralına aykırı reklamlar ve satış yöntemleri ile diğer hukuka aykırı davranışlar, TTK m.55/1-a’da sayılmıştır. Bu haller haksız rekabet olarak kabul edilmektedir.

Haksız rekabet nedeniyle açılabilecek hukuk davaları şunlardır: • Tespit davası: Fiilin haksız olup olmadığının tespiti için açılır. • Önleme (men) davası: Haksız rekabetin önlenmesi için açılır. • Eski hale iade (düzeltme) davası: Haksız rekabetin sonucu olan maddî durumun ortadan kaldırılması, haksız rekabet yanlış veya yanıltıcı beyanlarla yapılmışsa bu beyanların düzeltilmesi ve haksız rekabetin işlenmesinde etkili olan araçların ve malların imhası için açılır. • Maddi tazminat davası: Kusur varsa zarar ve ziyanın tazmini için açılır. • Manevi tazminat davası: Türk Borçlar Kanununun 56’ıncı maddesinde öngörülen şartların varlığında manevi tazminat verilmesi için açılır.

“Herkes, haklarını kullanırken ve borçlarını yerine getirirken dürüstlük kurallarına uymak zorundadır. Bir hakkın açıkça kötüye kullanılmasını hukuk düzeni korumaz.” Bu ifade ile dürüstlük kuralı ortaya konulmuştur.

Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden, tüketici işlemi ya da tüketiciye yönelik uygulamaların her aşamasında makul düzeyde bilgiye sahip olan gerçek veya tüzel kişi ortalama tüketici olarak ifade edilir. Tüketicinin genel olarak ortalama bir bilgiye sahip olmasına gerek yoktur. Alıcı ise tüketiciyi de içeren genel bir kavramdır. Tüketici işlemi ya da tüketiciye yönelik bir uygulamanın varlığı halinde alıcıdan değil daha dar bir kavram olan tüketiciden söz edilir. Her hizmet ya da mal satın alan ise tüketici değildir. Doğru yanıt (C)’dir.

6502 sayılı TKHK m.5/2’de haksız sözleşme şartlarına uygulanacak yaptırım düzenlenmiştir. Bu yaptırım “kesin hükümsüzlük” (butlan) yaptırımıdır. Ancak kanun koyucu sözleşmedeki bazı şartların haksız şart olması sebebiyle kesin hükümsüz olması halinde sözleşmenin tamamının bundan etkilenmesini istememiş, bunu kısmi bir kesin hükümsüzlük olarak düzenlemiştir. Diğer bir ifade ile haksız olmayan diğer sözleşme koşulları ile sözleşme ayakta kalmaya ve taraflar arasında bağlayıcılık taşımaya devam edecektir. Doğru Yanıt (C)’dir.

Ticari reklamlarda uyulması gereken ilkeleri belirleme ve haksız ticari uygulamalara karşı tüketiciyi korumaya yönelik düzenlemeleri yapma, bu hususlar çerçevesinde inceleme ve gerektiğinde denetim yapma Reklam Kurulu’nun görevidir. Reklam Kurulu bu görevini bir reklamı resen incelemek suretiyle yerine getirebileceği gibi, bir tüketicinin başvurusu üzerine de yapabilir. Doğru Yanıt (D)’dir.

Reklamlarda hastalık, yaralanma ve benzeri bir durumla ilgili ifade ya da görüntülere yer verilebilir; ancak Toplumu endişeye sevk edici veya yanıltıcı olmamalıdır. Doğru Yanıt (A)’dır.

Türk Borçlar Kanunu m. 36’ya göre, “Taraflardan biri, diğerinin aldatması sonucu bir sözleşme yapmışsa, yanılması esaslı olmasa bile, sözleşmeyle bağlı değildir.” Tüketici, satıcının yapmış olduğu aldatıcı reklam nedeniyle, satıcı ile bir işlem gerçekleştirmiş ve satıcı aldatıcı reklamı bu sonuca ulaşmak için yapmış ise, sözleşmenin feshini isteyebilecektir. Ancak hata nedeniyle Türk Borçlar Kanunu hükümlerine başvuramayacaktır. Doğru Yanıt (C)’dir.

Kanun kapsamında bir sözleşme hükmünün haksız şart olarak nitelendirilebilmesi için bu şartların müzakere edilmeden tek taraflı olarak konulması, tarafların hak ve yükümlülüklerinde tüketici aleyhine bir dengesizliğin bulunması ve bu durumun dürüstlük kuralına aykırı olması aranır. Bu nedenle bir sözleşme şartının tarafların birlikte müzakere edip kararlaştırmış olması, o şartın haksız sözleşme şartı sayılmasına engel olmaya yeterli değildir. Doğru Yanıt (A)’dır.

Reklam Kurulu, inceleme ve denetim sonucuna göre reklamın Kanuna ve tespit edilen ilkelere aykırı olduğuna karar verirse, durdurma veya aynı yöntemle düzeltme veya idari para cezası veya gerekli görülen hallerde üç aya kadar tedbiren durdurma cezası verebilir. Kurul tedbiren durdurma kararı verme yetkisini Reklam Kurulu Başkanına devredebilir. Kurulun kararları Bakanlıkça uygulanır. Doğru Yanıt (D)’dir.

Tüketici Kredisi Türleri:

1) Serbest Tüketici Kredisi: a) Doğrudan Nakit Olarak Verilen Tüketici Kredileri b) Kredili Mevduat Hesabı 
2) Bağlı Tüketici Kredisi: a) Tedarik Kredisi b) Finanse Edilmiş Taksitle Satım