TÜKETİCİ HUKUKU - Deneme Sınavı - 16

Tüketicinin sahip olduğu yasal hakların sınırlandırılması geçerli değil iken, bu hakların daha da genişletilmesi ise mümkündür. İhtiyari garanti, tüketicinin yasal hakları saklı kalmak kaydıyla mal veya hizmetle ilgili; değişim, onarım, bakım, bedel iadesi ve benzeri hususlarda satıcı, sağlayıcı, üretici veya ithalatçı tarafından
verilen ilave taahhüdü ifade eder. İhtiyari garanti taahhüdünün tüketiciye yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile verilmesi zorunludur (TKHK. m. 57).

Servis istasyonlarının yükümlülükleri; bakım ve onarım yükümlülüğü, servis fişi verme yükümlülüğü, yedek parça bulundurma ve satma yükümlülüğü, yedek parça fiyat listesi asma yükümlülüğü ve değiştirilen parçanın gösterilmesi ve iadesi yükümlülüğüdür.

Malın kullanım ömrü süresince bakım veya onarımının yapılması, servis istasyonları için bir yükümlülüktür. Kullanım ömrü süresince, malın bakım ve/veya onarım süresi, Yönetmeliğe eki listede ilan edilen azami tamir süresini geçemez. Tamir süresi, garanti süresi içerisinde mala ilişkin arızanın yetkili servis istasyonuna veya satıcıya bildirimi tarihinde, garanti süresi dışında ise malın yetkili servis istasyonuna teslim tarihinden itibaren başlar. Tüketicinin arıza bildirimini; telefon, faks, e-posta, iadeli taahhütlü mektup ve benzeri bir yolla yapması mümkündür. Uyuşmazlık halinde bildirimin yapıldığını ispat yükümlülüğü tüketiciye aittir.
Garanti süresi sona ermiş olsa dahi, servis istasyonları tarafından verilen montaj, bakım ve onarım hizmetiyle ilgili olarak, bir yıl içerisinde aynı arızanın tekrarı halinde herhangi bir servis ücreti alınmaz. Tüketicinin malı kullanım kılavuzunda yer alan hususlara aykırı kullanmasından kaynaklanan arızalar ise bu kapsamda değildir. Malın garanti süresi dışında, garanti belgesi ile satılması zorunlu olmayan bir parçasının servis istasyonu tarafından değiştirilmesi ve/veya satılması durumunda, değişen veya satılan parça için altı aydan aşağı olmamak üzere bir garanti süresi verilir.

Bağlı tüketici kredilerini de, tedarik kredisi ve finanse edilmiş taksitle satım olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür. 

Tedarik Kredisi: Bu türünde kredi veren ile tüketici arasında ikili bir ilişki söz konusudur. Bu kredi türünde, kredi alan tüketicinin, krediyi belli bir mal veya hizmeti edinmek üzere kullanması gerekmektedir. Diğer bir ifade ile kredi veren krediyi, belli bir mal ve hizmetin finansmanı için sağlamaktadır. Ancak burada kredi veren ile satıcı ya da hizmet sunan arasında herhangi bir sözleşme söz konusu değildir. Mal veya hizmetin kimden karşılanacağı hususu tamamen tüketiciye bırakılmıştır. 

TKHK anlamında da tedarik kredisi ve finanse edilmiş taksitle satım olarak adlandırabileceğimiz krediler “bağlı kredi” olarak kabul edilmektedir. TKHK m.30/1’de “bağlı kredi sözleşmesi; tüketici kredisinin münhasıran belirli bir malın veya hizmetin tedarikine ilişkin bir sözleşmenin finansmanı için verildiği ve bu iki sözleşmenin objektif açıdan ekonomik birlik oluşturduğu sözleşmedir” şeklinde tanımlanmıştır. 

Kanun koyucu bu hükümde yer alan ekonomik birlik kavramına da açıklık getirmiştir. 

Ekonomik birliğin varlığı; 

a) Satıcı veya sağlayıcının tüketici için krediyi finanse ettiği, 

b) Üçüncü bir tarafça finanse edilmesi durumunda, kredi verenin kredi sözleşmesinin imzalanması veya hazırlanması ile ilgili olarak satıcı veya sağlayıcının hizmetlerinden yararlandığı, 

c) Belirli bir mal veya hizmetin verilmesinin kredi sözleşmesinde açıkça belirtildiği, 

durumlarından en az birinin varlığı hâlinde kabul edilir (TKHK m.30/2). 

Günümüzde modern anlamda tüketici kredisinin ulaştığı en son safhada üçlü ilişki çerçevesinde verilen kredi türünü tüketici kredisi olarak kabul etmemiz mümkündür. Bu kredilendirme sisteminde tüketicinin, satıcı tarafından değil üçüncü bir kişi –kredi veren, yani banka, özel finans kuruluşu ve finansman şirketi- tarafından kredilendirilmesi söz konusudur. Genellikle kredi kuruluşu, kredi veren olarak adlandırılan banka, özel finans kuruluşu veya finansman şirketi, tüketiciye kredi açarak onun peşin paraya sahip olmasını ve bu parayı kullanarak mal veya hizmet satın almasını sağlamaktadır. Belirtilen bu tür kredi, tüketici kredisinin en önemli türlerinden biri olmakla beraber, tüketici kredileri farklı görünümlerde de karşımıza çıkabilmektedir. Üçlü işlemlerde en ayırt edici özellik, tüketici kredisi sözleşmesinin kredi kuruluşu yani kredi veren ve tüketici arasında yapılmasıdır. Satım ya da hizmet sözleşmesi ise üretici veya satıcı ile tüketici arasında akdedilmektedir. 

Tüketici kredisi sözleşmesi, TKHK’nun 1995 yılında yürürlüğe girmesinden önce ne Borçlar Kanunu ne de başka bir kanunla düzenlenmediği için isimsiz (atipik) sözleşme olarak nitelendirilmekteydi. Ancak 4077 sayılı TKHK’nun 10’ncu maddesi ile ardından 6502 sayılı TKHK’un 22-31 inci maddeleri ile tüketici kredisinin düzenlenmiş olması, artık tüketici kredisi sözleşmesini isimsiz sözleşme olmaktan çıkarmıştır. Tüketici kredisi, TKHK’da ismen zikredilmiş, özellikle uygulamada tüketiciler açısından sorun yaratan yönleri kısmen düzeltilmeye çalışılmıştır. Belirtilen bu nedenlerden dolayı tüketici kredisi sözleşmesinin isimsiz sözleşme olma özelliği kalmamıştır. 

Tüketici kredisi sözleşmesi rızai ve tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşmedir. Bazı yönleri ile kredi açma sözleşmesine benzer iken bazı yönleri ile de ödünç sözleşmesi ile benzeşmektedir. Ancak tam anlamı ile tüketici kredisi sözleşmesini ödünç veya kredi açma sözleşmesi olarak nitelendirmek mümkün değildir. TKHK’nun yürürlüğe girmesi ve Kanunda ismen zikredilmesi nedeniyle artık tüketici kredisi sözleşmesini kendine özgü yapısı olan sözleşme olarak adlandırmak yerine isimli ve bağımsız bir sözleşme olarak nitelendirmek yerinde olacaktır. TKHK’da tüketici kredisi sözleşmesinin bütün unsurlarının saptanmadığı gerçeğinden hareketle, tüketici kredilerine öncelikle TKHK’nun uygulanacağı, eksik ve yetersiz kalan yerler bakımından da sözleşmenin bünyesine uygun düştüğü oranda Borçlar Kanununun ödünç sözleşmesine ait hükümlerinin örnekseme yolu ile uygulanacağı belirtilebilir. Özellikle yeni TKHK ile daha geniş bir düzenlemeye kavuşmuş olduğu da vurgulanmalıdır. 

Belirli süreli tüketici kredisi sözleşmesinin aşağıda yer alan bilgileri içermesi zorunludur: 

a) Kredinin türü. 

b) Tüketicinin adı, soyadı ile kredi verenin ve varsa kredi aracısının unvanı, MERSİS numarası, açık adresi, telefon numarası, varsa diğer iletişim bilgileri. 

c) Kredi sözleşmesinin süresi. 

ç) Kredinin toplam tutarı ve kredi alınmasına ilişkin şartlar ile varsa tüketiciden talep edilecek ücretler. 

d) Bağlı kredi sözleşmesinde sözleşme konusu mal veya hizmete ilişkin bilgi. 

e) Aylık ve yıllık akdi faiz oranı ve akdi faiz oranının uygulanmasına ilişkin şartlar. 

f ) Kredi sözleşmesinin kurulduğu tarihte hesaplanan efektif yıllık faiz oranı, bu oranın hesaplanması için kullanılan bütün bileşenler ve tüketici tarafından ödenecek toplam tutar. 

g) Sözleşmenin eki olarak da verilebilecek ödeme planı.

ğ) Kredi veren ile tüketici arasında kurulan sözleşmenin bir örneğini, düzenlenme tarihinden sonraki ilk yıl için tüketicinin ücretsiz olarak alma hakkı olduğuna ilişkin bilgi. 

h) Kredi sözleşmesine ilişkin bir hesap açılması ve bu hesaptan sadece kredi ile ilgili işlemler yapılması durumunda, bu hesaba ilişkin herhangi bir isim altında ücret veya masraf talep edilmeyeceğine ve bu hesabın, tüketicinin aksine yazılı talebi olmaması hâlinde kredinin ödenmesi ile kapanacağına ilişkin bilgi. 

ı) Gerektiğinde noter masraflarının tüketici tarafından ödeneceğine ilişkin bilgi. 

i) Gecikme faiz oranı. 

j) Tüketicinin, ödemelerini ödeme tarihinde yapmamasının ve temerrüde düşmesinin hukuki sonuçları. 

k) Varsa istenecek teminatlar ve bu teminatların tüketicinin edimlerine karşılık olarak alınan şahsi teminatlardan olması halinde her ne isim altında olursa olsun adi kefalet sayılacağına ve tüketicinin alacaklarına ilişkin karşı tarafça verilen şahsi teminatların diğer kanunlarda aksine hüküm bulunmadıkça müteselsil kefalet sayılacağına ilişkin bilgi. 

l) Cayma hakkının kullanılma şartları, süresi ve usulüne ilişkin bilgi ile bu hakkın kullanılması durumunda anapara ile bu paranın faizini ödeme yükümlülüğü ve hesaplanma şekline dair bilgiler de dâhil olmak üzere cayma hakkının kullanılmasına ilişkin diğer şartlar. 

m) Bağlı kredi sözleşmesiyle ilgili olarak 19 uncu maddede yer alan tüketicinin haklarına ve bu hakların kullanılmasına ilişkin açıklayıcı bilgi. 

n) Tüketicinin erken ödemede bulunma hakkı ve ödenen tutara göre kredi verenin indirim yapma yükümlülüğüne ilişkin bilgi. 

o) Tüketicilerin uyuşmazlık konusundaki başvurularını tüketici mahkemesine veya tüketici hakem heyetine yapabileceklerine dair bilgi. 

ö) Varsa tüketicilerin başvurabileceği diğer çözüm yollarına ilişkin bilgi. 

p) Kredinin yabancı para birimi cinsinden kullandırılması durumunda, geri ödemeye ilişkin taksitlerin ve toplam kredi tutarının hesaplanmasında, hangi tarihteki kurun dikkate alınacağına ilişkin bilgi. 

r) Taksit vadesinin, kanunlarda tatil olarak kabul edilen bir güne rastlaması durumunda kendiliğinden bu günü izleyen ve tatil olmayan ilk güne geçeceğine ilişkin bilgi. 

s) Temerrüt hali de dahil olmak üzere kredi sözleşmelerine dayanılarak yapılan her türlü işlemde bileşik faiz uygulanamayacağına ilişkin bilgi. 

6502 sayılı TKHK’un 23’üncü maddesi, eski Kanunda yer verilmeyen bir yükümlülük getirmiştir. Buna göre, kredi veren veya varsa kredi aracısı, tüketici ile yapacakları kredi sözleşmesinden önce tüketiciyi bilgilendirme yükümlülüğü altındadır. Bu sayede, kredi verenin, tüketiciyi önceden mutlaka bilgilendirerek teklif ettiği kredi sözleşmesinin koşullarını içeren sözleşme öncesi bilgi formunu sözleşmenin kurulmasından makul bir süre önce tüketiciye vermesi zorunlu hale getirilmiştir. Böylece temel tüketici haklarından biri olan tüketicinin bilgilendirilmesi hakkının da korunması amaçlanmış, tüketicilerin daha bilinçli bir şekilde kredi almaya yönlenmeleri sağlanmıştır. Anılan bu hükümde eski Kanunda bulunmayan ve 6502 sayılı Kanun ile de tanımlanmayan yeni bir kavrama, “kredi aracısı” kavramına yer verilmiştir. Kredi aracısı Tüketici Kredisi Sözleşmeleri Yönetmeliği’nde tanımlanmıştır. Kredi aracısı, ticari veya mesleki amaçlarla tüketicilere kredi sözleşmesi sunan veya teklif eden, kredi sözleşmeleri için hazırlık çalışmaları yaparak tüketicilere yardım eden ya da kredi veren adına tüketicilerle kredi sözleşmesi kuran gerçek ya da tüzel kişiyi ifade etmektedir. 

Yardımcı sıfatıyla kredi aracısı gibi hareket eden mal veya hizmet sağlayıcılarının, sözleşme öncesi bilgilendirme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ancak bu durum, kredi verenin, teklif edilen kredi sözleşmesinin koşullarını içeren sözleşme öncesi bilgilendirme yükümlüğünü ortadan kaldırmaz. 

Tüketicinin ödeme planında yer alan bir taksit tutarından az olmamak üzere, herhangi bir tutarı vadesinden önce ödemesi ara ödeme olarak kabul edilir. Tüketicinin ara ödemede bulunması durumunda kalan anapara borcu üzerinden, akdi faiz oranı ile bir önceki taksit tarihinden itibaren işleyen gün sayısı dikkate alınarak bulunacak faiz ve faiz üzerinden hesaplanacak vergi, harç ve benzeri yasal yükümlülükler toplamı tüketiciden tahsil edilir. 

Belirsiz süreli tüketici kredisi sözleşmelerinde, sözleşmede feshin bildirimine ilişkin bir süre belirlenmemiş ise tüketici herhangi bir zamanda, ücret ödemeden kredi verene yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bildirimde bulunarak sözleşmeyi feshedebilir. Ancak sözleşmede feshin bildirimine ilişkin bir süre belirlenmiş ise, bu süre bir ayı geçemez (Yönetmelik 25/1). 

Kredi verene sözleşmeyi fesih hakkı tanınmış ise kredi veren, en az iki ay önceden tüketiciye yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile bildirimde bulunarak belirsiz süreli kredi sözleşmesini feshedebilir (Yönetmelik 25/2). 

TKHK m.31/3’e göre, kart çıkaran kuruluşlar, tüketicilere yıllık üyelik aidatı ve benzeri isim altında ücret tahsil etmedikleri bir kredi kartı türü sunmak zorundadır. 

Yapılan bu düzenleme ile kart çıkaran kuruluşlar tarafından, tüketicilere yıllık üyelik aidatı ve benzeri isim altında ücret tahsil etmedikleri bir kredi kartı türü sunulması zorunlu hale getirilmiştir. Günümüzde kredi kartları tüketicilerin kullandıkları önemli bir ödeme aracı olmuştur. Piyasada çeşitli özelliklere sahip, tüketicilere değişik imkanlar sağlayan kredi kartları bulunmaktadır. Bu tür kredi kartı kullananlardan yıllık üyelik aidatı ve benzeri isim altında ücret alınmaktadır. 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu’nun 13.maddesinin ikinci fıkrası ve 24.maddesinin dördüncü fıkrası bankaların kredi kartlarından yıllık üyelik ücretleri almalarına imkan tanımakla birlikte, uygulamada bankaların düzenledikleri sözleşmelerde yıllık üyelik ücreti tutarını açıkça belirtmedikleri veya ilgili bölümü boş bıraktıkları görülmektedir. Bu durum, tüketici mağduriyetlerine sebep olmaktadır. Nitekim tüketici hakem heyetlerine ve tüketici mahkemelerine binlerce tüketicinin başvurduğu bilinmektedir. Bankaların bu uygulamasına yapılan itirazlar neticesinde, konuya ilişkin Yargıtay 13. Hukuk Dairesi’nin 2/5/2008 tarihli ve E.:2008/4345, K.:2008/6088 sayılı kararında üyelik ücretine ilişkin sözleşme şartı, haksız şart olarak değerlendirilmiş ve tüketiciden yıllık üyelik ücreti alınamayacağına hükmedilmiştir. Bu kararda, sözleşmenin on iki punto koyu siyah harflerle düzenlenmemesi, bu sözleşme şartının tüketici aleyhine olması, anılan sözleşme şartının tüketiciyi kart kullanım ücreti adı altında bir külfete sokması, belirtilen sözleşme şartının tüketici ile ayrıca müzakere edilerek kararlaştırıldığının ispat edilememesi ve sözleşmenin davacı banka tarafından standart olarak hazırlanıp boş olan kısımların rakam, isim ve adresler yazılarak doldurulması haksız şartın gerekçesi olarak açıklanmıştır. 

Tüketici sözleşmeleri, satıcı veya sağlayıcılar ile tüketiciler arasında gerçekleştirilen ve satıcı veya sağlayıcıların kendi işletme faaliyetleri kapsamında, tüketicilerin son kullanıcı olarak ihtiyaçlarını karşılamak üzere bir malın mülkiyetini veya kullanım hakkını devretmeyi ya da hizmetin sağlanmasını,
tüketicilerin ise bir bedel ödemeyi yükümlendikleri sözleşmelerdir.Tüketici sözleşmeleri tek tip olmayıp pek çok değişik tür sözleşmeyi kapsar.Tüketici sözleşmeleri karşılıklı, mal ve hizmet arzını amaçlayan sözleşmelerdir.  Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da “hizmet sunma” sözünü kullanırken herhangi bir iş görme amacını güden sözleşmeler amaçlanmıştır. Yoksa burada Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiş olan hizmet sözleşmesi kastedilmemiştir. Tüketici işlemlerinde sadece taraflardan birinin değil, her iki tarafın da “kimliği” önem taşımaktadır. Gerçekten taraflardan birisi tüketici olacağı gibi diğer tarafın da satıcı-sağlayıcı olması gerekmektedir.

Sipariş edilmeyen malların gönderilmesi ya da hizmetlerin sunulması durumunda, tüketiciye karşı herhangi bir hak ileri sürülemez. Bu hâllerde, tüketicinin sessiz kalması ya da mal veya hizmeti kullanmış olması, sözleşmenin kurulmasına yönelik kabul beyanı olarak yorumlanamaz. Tüketicinin malı geri göndermek veya muhafaza etmek gibi bir yükümlülüğü yoktur.  Dolayısıyla sipariş edilmeyen malların teslimi veya hizmetlerin sunulması halinde de ticari veya mesleki amaçlarla hareket edenlerin, tüketiciye karşı  herhangi bir hak ileri sürememeleri gerekir. Mal veya hizmetin tüketiciye sunulmuş olması halinde tüketicinin sessiz kalması ya da mal veya hizmeti kullanmış olması, sözleşmenin kurulmasına yönelik bir kabul beyanı olarak yorumlanamayacaktır. Satıcı ya da sağlayıcı bir mal veya hizmetin sipariş edildiğini iddia ediyor ise bu iddiasını ispat
etmek zorundadır.

Tüketiciler bazen belli bir malı almak istediklerinde veya bir hizmet talep ettiklerinde karşı taraf bundan kaçınabilmektedir. Hiçbir nedene bağlı olmaksızın mal ve hizmetin sunumundan kaçınmak mümkün değildir. Satıcının vitrinde, rafta, elektronik ortamda veya açıkça görülebilir herhangi bir yerde teşhir edilen malın, satılık olmadığı belirtilen bir ibareye yer verilmedikçe satışından kaçınması mümkün değildir. Aynı şekilde hizmet sağlayıcı da hizmet sağlamaktan haklı bir sebep olmaksızın kaçınamayacaktır. Ticari veya mesleki amaçlarla hareket edenler; aksine bir teamül, ticari örf veya adet ya da haklı bir sebep yoksa bir mal veya hizmetin satışını o mal veya hizmetin, kendisi tarafından belirlenen miktar, sayı, ebat gibi koşullara ya da başka bir mal veya hizmetin satın alınması şartına da bağlayamaz. Türk hukukunda kural olarak sözleşme serbestliği geçerlidir. Kişiler bu kapsamda sözleşme yapıp yapmamakta özgürdürler. Oysa Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun açıkça sözleşme yapma zorunluluğu getirmektedir. Belirli koşulların varlığı halinde satıcı veya sağlayıcı tüketicinin talebi halinde, sözleşme yapmaktan kaçınamayacaktır. Kanunda bu zorunluluğa uyulmaması halinde ayrıca cezai yaptırım öngörülmüştür.

Ücretsiz arkadaşının evinin boyanması

Sübjektif ayıp

Maddi ayıp

Bir yıldan- üç yıldan

2

teslim- iki

20