TÜKETİCİ HUKUKU - Deneme Sınavı - 11

Birleşmiş Milletler Deklarasyonunda, sekiz temel tüketici hakkı ortaya konulmuştur: I. Temel İhtiyaçları Karşılama Hakkı; II. Sağlık ve Güvenliğin Korunması Hakkı; III. Ekonomik Çıkarların Korunması (Tercihte Bulunma) Hakkı; IV. Bilgi Edinme (Bilgilendirilme) Hakkı V. Eğitilme Hakkı; VI. Tazmin (Zararların Giderilmesi) Hakkı; VII. Örgütlenme ve Temsil Edilme (Sesini Duyurma) Hakkı; VIII. Sağlıklı Bir Çevrede Yaşama Hakkı

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun “Genel Esaslar” başlığı altında yer alan 4. maddesinde tüm tüketici sözleşmelerinde geçerli olan temel ilkelere yer vermiştir. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un ayrı ayrı maddelerinin konusunu oluşturan birçok ilke 4. maddede toplanmıştır. Buna göre Tüketici işlemlerinde (temerrüt de dâhil olmak üzere) bileşik faiz uygulanamaması; TKHK temerrüt hâli de dâhil olmak üzere, tüketici işlemlerinde bileşik faizi yasaklamaktadır (TKHK m. 4/7). Diğer bir ifade ile tüketici işlemlerinde basit faiz uygulanacaktır.

Bilgi edinme hakkı temel tüketici haklarından biridir. Tüketicinin bilgilendirilmesi, tüketicilerin korunması açısından önemli bir işleve sahiptir. Bilgi edinme hakkı, tüketicilerin kendi serbest iradeleriyle karar vermelerine yardımcı olacak bilginin sağlanmasını, satın alacağı tüm mal ve hizmetler ile bu mal ve hizmetleri üreten, satan ve sunan kuruluşlara ait bilgilerin doğru, tutarlı ve eksiksiz olarak zamanında tüketicilere verilmesini ifade eder. Diğer bir ifade ile bu hak tüketicinin bilgilenmiş bir şekilde seçim yapabilmek, aldatıcı ve yanıltıcı reklamlara ve etiketlere karşı korunmak için, gerek duyduğu bilgilerin kendisine verilmesini içeren bir haktır. Bu hak kapsamında mal ve hizmetlerin özellikleri, kullanım, bakım koşulları ile tehlikeleri ve risklerine ilişkin tüketicilerin doğru ve eksiksiz olarak bilgilendirilmesi gerekir. Reklamlar, kullanma kılavuzlarının tüketiciye sunulması, malların üzerine içeriklerinin, kullanım şekli ve tarihi gibi bilgilerin verilmesi bu hakka dayanır. Diğer bir ifade ile tüketicinin, satın alacağı mal ve hizmetin ne olduğu, ne işe yaradığı, ne kadar dayanacağı konusunda herhangi bir aldatmaya fırsat verilmeksizin açık bir şekilde bilgilendirilmesi gerekir.

Tüketici örgütleri temsilcileri Reklam Kurulu’nda, Tüketici Konseyi’nde, Tüketici Hakem Heyeti’nde yer almaktadır.

Amacı tüketiciyi korumak olan Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kabul edilmiş olduğu için tüketici hukuku diğer hukuk dallarından bağımsızdır.

Tarım arazisini sürmek için traktör satın alan çiftçi belirli bir üretimde ve mesleki amaçlarla kullanmak için traktör satın aldığından tüketici olarak kabul edilmez.

Satıcı veya sağlayıcı, kamu tüzel kişileri de dâhil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye mal veya hizmet sunan ya da mal veya hizmet sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişilerdir.

Bilgilendirilme hakkı kapsamında mal ve hizmetlerin özellikleri, kullanım, bakım koşulları ile tehlikeleri ve risklerine ilişkin tüketicilerin doğru ve eksiksiz olarak bilgilendirilmesi gerekir. Reklamlar, kullanma
kılavuzlarının tüketiciye sunulması, malların üzerine içeriklerinin, kullanım şekli ve tarihi gibi bilgilerin verilmesi bu hakka dayanır. Dolayısıyla (A)'yı aldatıcı reklamlara karşı koruyan temel tüketici hakkı bilgilendirilme hakkıdır.

Tüketicinin yapmış olduğu işlemler nedeni ile kıymetli evrak niteliğinde emre yazılı değil nama yazılı olan ve her bir taksit ödemesi için ayrı ayrı olacak şekilde senet düzenlenebilir.

Satıcının vitrinde, rafta, elektronik ortamda veya açıkça görülebilir herhangi bir yerde teşhir edilen malın üzerine satılık değildir yazılmak suretiyle  satışından kaçınması mümkündür. Bu nedenle hiç bir şekilde satışından kaçınılamaz diyemeyiz.

Tüketici kavramı ise, son yüzyılda ortaya çıkan bir kavramdır. Günümüzdeki anlamıyla tüketici kavramı 19. yüzyılda ele alınmıştır. Doğru yanıt (E) seçeneğidir.

Tüketicinin temel tüketici haklarından olan ekonomik çıkarlarının korunması hakkı, tercihte bulunma hakkı olarak da ifade edilebilir. Doğru yanıt (B) seçeneğidir.

Tüketici hakem heyetleri, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'a göre tüketici işlemleri ve tüketiciye yönelik uygulamalardan doğabilecek uyuşmazlıklara çözüm bulmak amacıyla kurulan heyetler olup; sivil tüketici örgütü değildir. Doğru yanıt (D) seçeneğidir.

Sözleşmedeki eksiklik sözleşmenin geçerliliğini etkilemeyecektir. Sözleşmede belirtilen şartların yokluğu halinde, bu eksikliğin sözleşmeyi düzenleyen kişi olan satıcı, sağlayıcı, kredi veren veya benzeri tarafından hemen giderilmesi gerekmektedir.Doğru yanıt (E) seçeneğidir.

Avrupa Birliği’nde ise, 1975’te Avrupa tüketici hakları beyannamesi niteliğinde bir belge sayılan 1. Tüketici Programında beş temel tüketici hak­kından söz edilmiştir:

Bu programda sağlıklı bir çevrede yaşama hakkından söz edilmemiştir. Doğru yanıt (B) seçeneğidir.

Tüketici hukukunun temel amacı tüketicileri korumaktır. Ancak, tüketici hukuku tüketicinin korunmasını da içeren daha geniş bir kavramdır. Tüketici hukuku hem özel hukuk hem de kamu hukuku niteliklerini barındıran bir karma hukuk dalıdır. Doğru yanıt (A) seçeneğidir.

TKHK anlamında mal kavramına öncelikle alışverişe konu olan taşınır eşyalar dâhil olmaktadır. Taşınır mal, özüne zarar vermeden yeri değiştirilebilen mallardır. Canlı, cansız hayvanlar ile tarım ve hayvancılık ürünleri de taşınır mal kapsamındadır. Taşınır mal, bağımsız bir işleve sahip olabileceği gibi bir başka taşınır ya da taşınmazın bütünleyici parçası durumunda da olabilir. Örneğin, otomobilin motoru veya binada kullanılan su tesisatı TKHK kapsamında mal sayılacaktır. Taşınmaz mal ise özüne zarar vermeksizin yeri değiştirilemeyen, bir yerden başka bir yere taşınamayan mallardır. Taşınmaz niteliğindeki mallar kural olarak TKHK kapsamına girmemekte sadece konut ve tatil amaçlı taşınmazlar TKHK anlamında mal kavramına dâhil olmaktadır. Örneğin, arsalar ya da dükkânlar TKHK anlamında mal kavramına girmez.

Tüketiciye bildirilen veya taraflarca kararlaştırılan ya da mal ve hizmetten beklenilen niteliklere sahip olmayan mal ve hizmetler, ayıplı mal ve hizmetler olarak adlandırılır.

Bir malın sahip olması gereken renk, şekil, kalite vb. fiziki özelliklerde eksiklik bulunması durumunda maddi ayıptan söz edilir. Satılan şey yerine tamamen farklı bir malın verilmesi durumunda ise ayıplı mal durumu söz konusu olmamakta, yanlış ifa (aliud) durumu ortaya çıkmaktadır. Örneğin portakal yerine elma, süt yerine peynir teslim edilmesi durumlarında ayıplı ifa değil, yanlış ifa durumu oluşur. Yargıtay bu konudaki bir kararında, trafik kaydında benzinli gözükmesine karşın, satılan aracın mazotlu olmasının ya da 1987 model otomobil yerine aynı markadan 1986 model otomobil tescil edilmesinin ayıp sayılmayıp, yanlış ifa olduğunu belirtmiştir (11. HD. 5.5.1978, E. 949, K. 2708). Yanlış ifa durumlarında hiç ifa etmeme söz konusu olmakta ve böyle durumlarda TBK. m. 112 vd. hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

Hukuki ayıp, tüketime konu mal veya hizmet açısından tüketicinin o mal ya da hizmetten faydalanma olanağını azaltan ya da tamamen ortadan kaldıran hukuki yasaklama ya da sınırlamaların bulunması durumudur. Örneğin, ürünün kullanımı veya hizmetin sunumu için gerekli izin belgelerinin sağlanmaması, satılan malın hacizli olması, satın alınan bilgisayardaki işletim programının lisanssız olması gibi durumlarda hukuki ayıp oluşacaktır.