TOPRAK BİLGİSİ VE BİTKİ BESLEME

NH₄⁺ toprak yüzeyinde bırakıldığında özellikle kireçli topraklarda ve hava sıcaklığı­nın arttığı dönemlerde, gaz halinde atmosfere karışarak kaybolur.

Azot, bitkiler tarafından hangi formda alınırsa alınsın, bitki bünyesinde NH₂^- (amino grubu) şekline dönüşmekte ve amino asitlerde proteinleri oluşturarak protoplazmanın yapısında rol oynamaktadır.

Azot elementi klorofilin yapısında bulunması nedeniyle koyu yeşil renk olu­şumunu sağlamaktadır. Eksikliğinde klorofil yapısının bozulması, bitki gelişimi­nin durması ve yaprakların sararmasına neden olmaktadır. Noksanlığı özellikle çiçeklenme öncesi (vegetatif) gelişme döne­mi üzerine olumsuz etki yaparak bitkinin zayıf gelişmesine neden olur, yapraklar normal büyüklüklerini alamazlar ve renkleri de, noksanlığın derecesine bağlı ola­rak, açık yeşil ya da sarıya döner.

Bitkilerin P alımı topraklardaki form­larına, bitki çeşidine, bitkinin katyon absorbsiyon özelliğine, kök gelişmesine, kök tüylerinin uzunluğuna, kimi bitkilerin beslenme durumuna, rizosfer pH’sına bağ­lıdır.

Bitki bünyesindeki içerikleri yüksek miktarlarda olan makro elementler karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O), azot (N), fosfor (P), potasyum (K), kalsiyum (Ca), magnezyum (Mg), kükürt (S) ve sodyum (Na)’dur. Adı geçen elementlerden C, H, O havadan alındığı için bu bölümde incelenmemiştir. Ağırlıklı olarak kökler yoluyla alınan ve gerekli hallerde gübrelemeyle bitkilere uygulanan mutlak gerekli makro elementler ele alınacaktır.

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Azot bitkiler tarafından nitrat (NO3-) ve amonyum (NH4+) iyonları şeklinde alınır. Amonyum N’u, NO3- N’unda olduğu gibi yağışlarla yıkanmaz. Ancak, NH4+ toprak yüzeyinde bırakıldığında özellikle kireçli topraklarda ve hava sıcaklığının arttığı dönemlerde, gaz halinde atmosfere karışarak kaybolur. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Bitkilerde yaprakların gelişimi, protein üretimi ve fotosentez gibi işlevlerde mutlaka gerekli olan N (azot), bitki bünyesinde proteinin yapı taşları olan amino asitlere dönüştürülür. Amino asitler protoplazma oluşumunda kullanılır. Biotin, tiamin, niasin ve riboflavin gibi vitaminlerin de temel ögeleridir. Bitki tarafından yeterli miktarda alınan N, klorofilin yapısında bulunması nedeniyle koyu yeşil renk oluşumunu sağlamaktadır. Eksikliğinde klorofil yapısının bozulması, bitki gelişiminin durması ve yaprakların sararmasına neden olmaktadır. 

Bu nedenle doğru yanıt B'dir.

Bitkilerde P (fosfor); N (azot), K (potasyum), Ca (kalsiyum) ve Mg’a (magnezyum) oranla daha az miktarda bulunur. Vejetatif gelişme dönemlerinde bitkilerin optimum P içerikleri kuru madde ilkesine göre % 0,3-0,5 arasında değişirken, bu değerin %1,0’in üzerine çıkması durumunda zehirlenme belirtileri görülebilir. Fosforun önemli kısmı gelişmenin erken dönemlerinde alınır.

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Bitki dokularında K (potasyum) çok önemli fizyolojik ve biyokimyasal işlevlere sahip bir element olup, N, P ve birçok besin elementlerinden farklı olarak bitkide hiç bir kimyasal bileşime girmez ve organik şekilde bağlanmaz. Bu nedenle gelişme dönemi sonunda K bitkiden yitebileceği gibi az da olsa köklerden toprağa aktarılır.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Potasyum bitkilerin hastalık ve zararlılara karşı direncini arttırmakta, parazitlerin gelişimi ve zararını azaltabilmektedir. Bitkide tuz-su oranını dengelemek, enzim aktivitesini arttırmak, stoma hareketlerini düzenlemek, fotosentez hızını yükseltmek gibi çok önemli işlevleri vardır. Bitkilerde su dengesi üzerinde olağanüstü öneme sahiptir. Gelişme ortamında var olan K bitkinin daha fazla su almasını ve bünyesinde tutmasını sağlamaktadır. Yetersizliğinde dokulardaki su miktarı eksilmekte, buna paralel olarak hücre ve bitkinin büyüme oranı da azalmaktadır.

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Kalsiyumun büyük bölümü bitki dokularında, diğer makro besin elementlerinden farklı olarak hücre duvarlarında yer almaktadır. Buralarda pektatlar halinde bulunan Ca, hücre duvarının şeklini almasını, güçlenmesini ve sertleşmesini sağlamaktadır. 

Bu nedenle doğru yanıt A'dır.

Bitkilerde P; N, K, Ca ve Mg’a oranla daha az miktarda bulunur. Vejetatif gelişme dönemlerinde bitkilerin optimum P içerikleri kuru madde ilkesine göre % 0,3-0,5 arasında değişirken, bu değerin %1,0’in üzerine çıkması durumunda zehirlenme belirtileri görülebilir.

Fosfor noksanlığının en tipik belirtisi yaşlı (alt) yapraklarda morumsu kırmızı renk oluşumudur.

Potasyum bitkilerin hastalık ve zararlılara karşı direncini arttırmakta, para­zitlerin gelişimi ve zararını azaltabilmektedir. Bitkide tuz-su oranını dengelemek, enzim aktivitesini arttırmak, stoma hareketlerini düzenlemek, fotosentez hızını yükseltmek gibi çok önemli işlevleri vardır. Hücre bölünmesi ve hücre oluşumu ise fosforun görevleri arasında yer alır.

Kalsiyumun bitkilerde genç yapraklara, meyvelere ve büyüme uçlarına taşın­ması büyük oranda odun boruları (ksilem) tarafından gerçekleşmekte; soymuk (floem) borularının Ca taşınmasında rolü yok denecek kadar az olmaktadır. Bu nedenle Ca; bitkilerde haraketsiz (immobil) bir elementtir

Magnezyum noksanlığına duyarlık yönünden marul, karnabahar, lahana, havuç, soğan, bezelye ilk sıralarda yer almakta; kereviz, ıspanak, pırasa, mısır, fasulye Mg noksanlığına az duyarlı bitkiler olarak sıralanmaktadır.

Bitkiler Na alımlarına göre 4 grup altında toplanmıştır. Bunlar; yüksek, orta, az, çok az.

Magnezyum elementinin en önemli görevi bitkiye yeşil renk veren klorofil moleküllerinde merkez atomu olarak yer almasıdır. Fotosentezde görev alan klorofil pigmentleri bitkilerin en önemli enerji kazanma yoludur.

Bu nedenle doğru yanıt E'dir.

Magnezyum eksikliği gösteren bitkiler ışığa karşı hassastırlar. Kloroz ve nekroz belirtileri ışığın yoğunluğuna bağlı olarak açığa çıkarlar. 

Bu nedenle doğru yanıt D'dir.

Kükürt, uçucu koku salan bileşikleri ile hardal, soğan, sarımsak gibi bitkilerin yapısına katılarak karakteristik tat ve kokusunun oluşmasını sağlar. Bitkilerde inorganik S ise sülfatlar şeklindedir ve bazı bitkilerde toplam S’ün % 65’i sülfatlardan oluşmaktadır. 

Bu nedenle doğru yanıt C'dir.