TOPRAK BİLGİSİ VE BİTKİ BESLEME

Potasyum toprağa bitki artıklarıyla, organik ve inorganik gübreler ile verilir. Hayvanların yedikleri yemdeki K büyük bir bölümünü katı ve sıvı dışkılarıyla atarlar. Dolayısı ile ahır gübresi, tavuk gübresi gibi organik gübrelerin toprağa uygulanması ile toprağa K da verilmiş olur.

Çinko noksanlığı, kumlu topraklarda, kireçli topraklarda ve düşük katyon değişim kapasitesi gösteren killi topraklarda görülmektedir. Toprak pH’sı yükseldikçe Zn karbonat’ lar ile güç çözünür ve bitki tarafından alınamayan bileşikleri oluşturmaktadır.

Baklagil olan veya baklagil olmayıp da yeşil aksamı bol olan bazı bitkilerin gelişmelerinin bir döneminde, toprağı düzenlemek amacı ile toprağa gömülmesine Yeşil Gübreleme ve bu maksat için kullanılan bitkilere ise Yeşil Gübre adı verilir. Yeşil gübre bitkileri, toprakta çürüyerek, toprağı organik maddece zenginleştirir. Bunun yanı sıra bünyelerinde bulunan besin elementleri toprağa karıştığı için toprağın kimyasal yapısı da bu uygulamadan olumlu etkilenir. Toprağın Katyon Değişim Kapasitesi (KDK) artar. Yeşil Gübreleme ile erozyon kontrolü, yabancı ot, hastalık ve zararlıların kontrolü de gerçekleştirilmektedir.

Ahır gübresi, büyük veya küçükbaş hayvanların sıvı ve katı dışkılarının nitelikli bir altlıkla beraber alınıp, uygun bir ortamda üstü kapalı, sıvı kaybına müsaade etmeyen zeminde ıslatılarak tabakalar halinde sıkıştırılmasıyla olgunlaştırılmış bir organik gübredir. İçeriğinde bulunan N, P ve K gibi bitki besin elementleri sayesinde toprağı besin maddelerince de zenginleştirir.

Ekim nöbeti veya münavebe, bir bölgede iklim ve toprak özellikleri dikkate alınarak, en yüksek ve kaliteli üretimi sağlamak için farklı kültür bitkilerinin birbirlerini karşılıklı olarak destekleyebilecek ve tamamlayabilecek şekilde ardı ardına yetiştirilmesine denir. Ekim nöbeti uygulamaları; çevrenin korunması ve biyolojik dengenin sağlanması, toprak verimliliğinin artırılması ve toprağın verim gücünün korunması, sağlıklı, kaliteli ve yüksek ürünün alınması için önemlidir.

Asit reaksiyonlu toprakların pH’ları “kireçleme” ile yükseltilebilirken, kireçli alkalin ve alkalin toprakların pH’ları ise “kükürtleme” ile düşürülebilir. Bu işlemler sırasıyla kireç taşı, sönmüş kireç, dolomit ve kükürt bakterilerinin mevcudiyetinde toz kükürt ile yapılabilir.

Asit reaksiyonlu toprakların pH’ları “kireçleme” ile yükseltilebilirken, kireçli alkalin ve alkalin toprakların pH’ları ise “kükürtleme” ile düşürülebilir.

Toprakta biyolojik aktiviteyi sağlayan mikroorganizmalar çeşitli şekillerde toprağın verimliliğini sağlarlar.

a. Organik maddeyi mineralize ederler,

b. Biyolojik fiksasyon ile toprağa N kazandırırlar,

c. Toprağın mineral bünyesinde gerekli kimyasal değişiklikleri sağlarlar,

d. Toprağın fiziksel özelliklerini düzeltirler.

Toprağın mineral yapısında kimyasal değişiklikler: Mikroorganizmalar topraktaki mineraller üzerine doğrudan veya dolaylı etkiler yaparlar. Örneğin, mikroorganizmaların faaliyetleri sonucunda inorganik ve organik asitler yardımıyla erir halde olmayan P’lu bileşikler erir hale geçer. Dolayısı ile mikroorganizmalar hem toprak organik maddesinde ve hem de mineral maddesinde kimyasal değişikler yaparak topraktaki alınabilir bitki besin elementlerinin miktarını arttırırlar.

Bitkiler gereksinim duydukları besin elementlerinden karbonu (C) karbondioksit (CO2) şeklinde havadan, hidrojen (H) ve oksijeni (O2) de sudan, diğer tüm makro ve mikro elementleri ise topraktan alır Ancak baklagil bitkileri havadaki N’tan da yararlanabilmektedir.

Demir yerkabuğunun % 5’ini oluşturan yaygın metalik elementlerden biridir. Topraklarda Fe primer ve sekonder minerallerde ve ayrıca limonit (Fe2O3.3H2O) gibi sulu oksitlerde ve sülfitlerde de bulunmaktadır.

Özellikle bitki gelişimi ve besin elementleri arasındaki ilişkiyi incelediği için “Gelişim Faktörlerinin Etkisi” adını da alan bu kanun dört önemli esası kapsamaktadır. Bunlar:

a. Her gelişim faktörü diğerine bağlı olmaksızın ürün miktarını arttırır.
b. Her gelişim faktörünün ürün üzerine olan etkisi, en yüksek düzeydeki ürüne yaklaştıkça azalır.
c. Her gelişim faktörünün üründe sağlayacağı artış, maksimum üründen eksik olan miktarla orantılıdır.
d. Her gelişim faktörünün kendine özgü bir etki değeri vardır ve bu etki değeri koşullar ne olursa olsun değişmemektedir. Doğru cevap E'dir.

Toprak verimliliğini belirlemede kullanılan saksı denemeleri esas itibariyle tarla denemelerine benzerler. Tarla denemeleri doğal şartlarda parseller halinde yapılırken saksı denemeleri tarladan alınan belli miktar toprağı içeren saksılarda ve çoğu kez kontrollü şartlarda yapılır. Saksı denemelerinin amacı uygun ve dengeli bir gübreleme ile toprak verimliliğini belirlemektir. Teknik bakımdan saksı tipi, büyüklüğü, yapıldığı materyal ve yetiştirilecek bitki önemlidir ve saksılara genelde dile getirilen konularda çalışmış araştırıcıların isimleri verilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Organik ve inorganik olmak üzere iki gruba ayrılan toprak kolloidlerinin, toprak verimliliği üzerine yaptığı etkileri şu şekilde özetlemek mümkündür:

a. Topraktaki bitki besin elementlerini tutarak yıkanmalarına engel olurlar.          b. Toprak çözeltisinde bulunan bitki besin elementlerinin konsantrasyonunu düzenleyerek, bitki gelişmesi üzerine herhangi bir toksik etki yapmamasını sağlarlar.
c. Toprak tepkimesi üzerine tampon etkisi yaparak biyolojik etkinliği arttırırlar.    d. Toprakta granülleşmeyi sağlayarak, fiziksel özellikler üzerine olumlu etkilerde bulunurlar. Doğru cevap B'dir.

Bir toprakta kolloidal yüzey üzerinde iyon/katyon değişimini etkileyen etmenler şunlardır:

a. Ortamdaki başat iyon konsantrasyonu ya da sayısı,
b. İyonun hidratasyon derecesi ya da iyonun etrafındaki su tabakasının kalınlığı,  c. İyonun taşıdığı yükün sayısı ve
d. İyonun hareket hızı ya da etkinlik derecesidir. Doğru cevap C'dir.

Toprağa karışan her türlü bitkisel ve hayvansal orijinli materyal mikroorganizmalar aracılığı ile parçalanır, ayrışır ve daha basit yapılı inorganik minerallere döner. Dolayısı ile mikroorganizmaların sayesinde bitkilere faydalı olmayan organik materyaller bitkinin alabileceği besin elementleri haline çevrilmiş olurlar. Bu olaya “mineralizasyon” denir ve bakteriler, mantarlar ve aktinomisetler bu işlemde yer alırlar. Doğru cevap D'dir.

Mikroorganizmaların faaliyetlerini etkileyen toprak faktörleri sırası ile: organik madde, sıcaklık, rutubet, havalanma ve reaksiyondur. Doğru cevap B'dir.

Elementel azot (N2) formu toprak havasında gaz halinde ve toprak suyunda ise çözünmüş halde bulunur. Elementel N2, azot fiske eden mikroorganizmalarla birlikte (simbiyotik) yaşam sürdüren baklagil bitkileri için önemlidir. Doğru cevap A'dır.

Yoğun tarım yapılan alanlarda yetiştirilen bitki çeşidi ve ortam koşullarına bağlı olarak ürün ile topraktan yılda 50-250 kg/ha N uzaklaşabilir. İklim ve toprak koşullarına bağlı olarak yağışlar ile topraktan yılda 10-100 kg/ha N yıkanabilir. Genellikle kumlu topraklardan N kaybı daha fazla olmaktadır. Kumlu toprakların su tutma kapasiteleri az olduğu için toprağın alt katmanlarına daha fazla su sızar. Doğru cevap A'dır.

Fosfor Fiksasyonuna Etki Eden Etmenler

1. Kilin cinsi,
2. Tepkime süresi,
3. Gübrenin toprağa verilme şekli,                                                                   4. Toprak tepkimesi,
5. Toprak sıcaklığı,
6. Organik maddedir. Doğru cevap E'dir.

Çinko noksanlığı, kumlu topraklarda, kireçli topraklarda ve düşük katyon değişim kapasitesi gösteren killi topraklarda görülmektedir. Doğru cevap D'dir.