TOPRAK BİLGİSİ VE BİTKİ BESLEME

Son yüzyılda kaliteli ve yüksek verim arayışlarındaki artış ile birlikte gelişen tek­noloji, bitkilerin az miktarda da olsa diğer bazı besin elementlerine ihtiyaç duydu­ğunu ortaya çıkarmıştır. Sözü edilen bu besin elementlerinin bitkiler tarafından alınımlarının düşük olduğu saptanmış ancak eksiklikleri halinde bitkilerde ve bu bitkiler ile beslenen canlılarda optimum gelişimin engellendiği, verim ve kalite parametrelerinde azalmanın gözlendiği belirlenmiştir. Mutlaka gerekli “iz ele­mentler” veya “mikro bitki besin elementleri” olarak isimlendirilen bu elementler demir (Fe), mangan (Mn), bor (B), çinko (Zn), bakır (Cu) ve molibden (Mo)’dir.

Bitkilerin demir kapsamları üzerine;

a. Toprak tepkimesi

b. Toprağın kireç içeriği

c. Toprak sıcaklığı

d. Bitkinin türü

e. Bitkinin yaşı

f. Toprak çözeltisindeki ağır metallerin cins ve miktarı

g. Topraktaki P kapsamı etki yapmaktadır.

Şıklardan verilen bitkilerin Fe içeriklerinin ölçülme yerleri aşağıdaki gibidir (Çizelge 10.2);

Bitki Çeşidi

Bitki Organı

Mısır

Toprak üstü organları

Pamuk

Yeşil gövde

Şeker Pancarı

Yaprak

Tütün

Gelişimi yeni tamamlamış yaprak

Lahana

Sarılmış yaprak

Doğru cevap B’dir.

Rizosfer: Bitkilerin kökleri ile toprak çözeltisi arasında yoğun etkileşimlerin ve reaksiyonların olduğu alana denir.

Bitkilerde Zn alınımını olumsuz yönde etkileyen bitki etmeni; Rizosfer pH'sında artıştır.

Mangan’ın topraktaki toplam miktarı kadar alınabilir haldeki miktarı da önemlidir. Değişebilir Mn+2, suda çözünebilir Mn+2, organik bağlı suda çözünür Mn ile çeşitli oksit formları gibi. Toprak pH’sı, indirgenme-yükseltgenme ve kompleks oluşturma Mn’ın alınabilirliğini etkilemektedir.

Bitkilerin Cu içeriklerinin Fe, Mn ve Zn içeriklerine göre daha az olduğu bilinmektedir. Bakır alınımı üzerine bitkisel faktörler, toprakların N, P ve Zn içerikleri ile bazı toprak özellikleri (toprak sıcaklığı, tuzluluk, pH vb.) etkilidir. Bitkilerin Cu içerikleri 5-15 mg kg-1 arasında değişmekle birlikte bu miktar 15-30 mg kg-1 üzerine çıktığında toksisite etkisi olabilmektedir.

Bakır noksanlığında organik ve kimyasal gübreler kullanılabilmektedir. Ancak kökeni ne olursa olsun toksik etki oluşturmayacak düzeylerde uygulanmasına dikkat edilmelidir. İnorganik kaynak olarak suda çözünürlüğü yüksek, ucuz ve kolay bulunabilir olan CuSO4 kullanılabilir. Uygulanacak Cu miktarı bitkiye, toprak özelliklerine, Cu kaynağına ve uygulama şekline göre değişmektedir.

Transpirasyon: Havanın emme kuvveti yardımı ile suyun yapraklardan dışarıya verilmesi olayına denir. Terleme olarakta bilinmektedir. Toprakta bulunan B, kök etki alanına difüzyon ve kitle akımı ile ulaşmakta, köke girişi ise genellikle H3BO3 formunda, aktif ve pasif absorbsiyon ile gerçekleşmektedir. Bitki içerisindeki hareketinin sınırlı olması nedeni ile genellikle immobil olarak tanımlanan B, bitkinin transpirasyon oranına bağlı olarak tepe organlarda birikmektedir.

Polen oluşumu, polen çapı ve çimlenme gücü üzerine de etkili olan Mo’in noksanlığında bitkilerde polen tanelerinin küçük olduğu, invertaz enzim aktivitesinin azaldığı ve nişasta içermedikleri saptanmıştır. Molibden noksanlığında nitrat asimilasyonu gerilediği için ortaya çıkan belirtiler N noksanlığına benzerdir. Önce yaşlı yapraklar sararır. Yapraklar daha küçüktür ve kenarları içe doğru kıvrıktır, yaprak yüzeyleri ise kahverengi nekrozlarla kaplıdır. Bitkilerde bodur büyümenin yanında yapraklarda solgunluk, çiçeklenme ve kök gelişiminde azalma görülmektedir.

Mutlaka gerekli “iz elementler” veya “mikro bitki besin elementleri” olarak isimlendirilen bu elementler demir (Fe), mangan (Mn), bor (B), çinko (Zn), bakır (Cu) ve molibden (Mo)’dir. Mikro elementler, iz elementler olarak da ifade edilebilir. Doğru cevap için önemli olan, bu birçok mikro/iz elementlerden "mutlaka gerekli olanlar" anahtar kelimedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Mutlaka gerekli “iz elementler” veya “mikro bitki besin elementleri” olarak isimlendirilen bu elementler demir (Fe), mangan (Mn), bor (B), çinko (Zn), bakır (Cu) ve molibden (Mo)’dir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Mutlaka gerekli “iz elementler” veya “mikro bitki besin elementleri” olarak isimlendirilen bu elementler demir (Fe), mangan (Mn), bor (B), çinko (Zn), bakır (Cu) ve molibden (Mo)’dir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Diğer bazı önemli iz elementler klor (Cl), kobalt (Co), selenyum (Se) ve nikel (Ni) olarak belirlenmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Mikro besin elementlerinin alınabilirliği üzerinde, toprak sıcaklığı, pH’sı, nem
miktarı gibi fiziksel özelliklerin etkisi olduğu gibi toprak çözeltisi içerisinde bulunan
organik maddeler ile çözünebilir ve çözünemez komplekslerin oluşumuna
yol açan bazı kimyasal reaksiyonların etkisi de büyüktür. Primer mineraller bu etmenlerden biri değildir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Demir (Fe) klorofilin yapısında bulunmasa da klorofil oluşumunda çok önemli görevlere sahiptir. Diğer seçenekler ise Fe alımındaki unsurlardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bitkilerde Fe noksanlığının giderilmesi amacıyla kullanılan inorganik Fe bileşiklerinin
toprağa verilmesi ile beklenen etki pek görülememektedir. Genelde Fe
preparatlarının bitkilere püskürtülerek yapraktan gübreleme veya sulama sularına
karıştırılarak uygulanması tercih edilmektedir. Hatta sentetik şelatlı Fe gübrelerinin
(Fe-EDTA, Fe-EDDHA vb.) toprağa veya yapraklara uygulanması halinde çok
iyi sonuçlar alındığı da bilinmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Çinko noksanlığına bağlı olarak oksin metabolizmasında meydana gelen bozulma ve indol asetik asit (İAA) oluşumundaki azalma nedeniyle bitkilerde bodur büyüme ve küçük yaprak oluşumu meydana gelmektedir. Çinko noksanlığında, orak şeklinde yaprak oluşumuna da rastlanmaktadır. Orak şeklindeki yapraklar aşağı ya da yukarı doğru değil, genellikle yana doğru bükülmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Bakır, Demir gibi bitki besin elementleri immobil olduğu için noksanlık belirtileri öncelikle bitkinin genç
yapraklarında başlamaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.