TOPRAK BİLGİSİ VE BİTKİ BESLEME - Deneme Sınavı - 10

Asit reaksiyonlu toprakların pH’ları “kireçleme” ile yükseltilebilirken, kireçli alkalin ve alkalin toprakların pH’ları ise “kükürtleme” ile düşürülebilir. Bu işlemler sırasıyla kireç taşı, sönmüş kireç, dolomit ve kükürt bakterilerinin mevcudiyetinde toz kükürt ile yapılabilir.

Asit reaksiyonlu toprakların pH’ları “kireçleme” ile yükseltilebilirken, kireçli alkalin ve alkalin toprakların pH’ları ise “kükürtleme” ile düşürülebilir.

Toprakta biyolojik aktiviteyi sağlayan mikroorganizmalar çeşitli şekillerde toprağın verimliliğini sağlarlar.

a. Organik maddeyi mineralize ederler,

b. Biyolojik fiksasyon ile toprağa N kazandırırlar,

c. Toprağın mineral bünyesinde gerekli kimyasal değişiklikleri sağlarlar,

d. Toprağın fiziksel özelliklerini düzeltirler.

Toprağın mineral yapısında kimyasal değişiklikler: Mikroorganizmalar topraktaki mineraller üzerine doğrudan veya dolaylı etkiler yaparlar. Örneğin, mikroorganizmaların faaliyetleri sonucunda inorganik ve organik asitler yardımıyla erir halde olmayan P’lu bileşikler erir hale geçer. Dolayısı ile mikroorganizmalar hem toprak organik maddesinde ve hem de mineral maddesinde kimyasal değişikler yaparak topraktaki alınabilir bitki besin elementlerinin miktarını arttırırlar.

Bitkiler gereksinim duydukları besin elementlerinden karbonu (C) karbondioksit (CO2) şeklinde havadan, hidrojen (H) ve oksijeni (O2) de sudan, diğer tüm makro ve mikro elementleri ise topraktan alır Ancak baklagil bitkileri havadaki N’tan da yararlanabilmektedir.

Demir yerkabuğunun % 5’ini oluşturan yaygın metalik elementlerden biridir. Topraklarda Fe primer ve sekonder minerallerde ve ayrıca limonit (Fe2O3.3H2O) gibi sulu oksitlerde ve sülfitlerde de bulunmaktadır.

Özellikle bitki gelişimi ve besin elementleri arasındaki ilişkiyi incelediği için “Gelişim Faktörlerinin Etkisi” adını da alan bu kanun dört önemli esası kapsamaktadır. Bunlar:

a. Her gelişim faktörü diğerine bağlı olmaksızın ürün miktarını arttırır.
b. Her gelişim faktörünün ürün üzerine olan etkisi, en yüksek düzeydeki ürüne yaklaştıkça azalır.
c. Her gelişim faktörünün üründe sağlayacağı artış, maksimum üründen eksik olan miktarla orantılıdır.
d. Her gelişim faktörünün kendine özgü bir etki değeri vardır ve bu etki değeri koşullar ne olursa olsun değişmemektedir. Doğru cevap E'dir.

Toprak verimliliğini belirlemede kullanılan saksı denemeleri esas itibariyle tarla denemelerine benzerler. Tarla denemeleri doğal şartlarda parseller halinde yapılırken saksı denemeleri tarladan alınan belli miktar toprağı içeren saksılarda ve çoğu kez kontrollü şartlarda yapılır. Saksı denemelerinin amacı uygun ve dengeli bir gübreleme ile toprak verimliliğini belirlemektir. Teknik bakımdan saksı tipi, büyüklüğü, yapıldığı materyal ve yetiştirilecek bitki önemlidir ve saksılara genelde dile getirilen konularda çalışmış araştırıcıların isimleri verilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Organik ve inorganik olmak üzere iki gruba ayrılan toprak kolloidlerinin, toprak verimliliği üzerine yaptığı etkileri şu şekilde özetlemek mümkündür:

a. Topraktaki bitki besin elementlerini tutarak yıkanmalarına engel olurlar.          b. Toprak çözeltisinde bulunan bitki besin elementlerinin konsantrasyonunu düzenleyerek, bitki gelişmesi üzerine herhangi bir toksik etki yapmamasını sağlarlar.
c. Toprak tepkimesi üzerine tampon etkisi yaparak biyolojik etkinliği arttırırlar.    d. Toprakta granülleşmeyi sağlayarak, fiziksel özellikler üzerine olumlu etkilerde bulunurlar. Doğru cevap B'dir.

Bir toprakta kolloidal yüzey üzerinde iyon/katyon değişimini etkileyen etmenler şunlardır:

a. Ortamdaki başat iyon konsantrasyonu ya da sayısı,
b. İyonun hidratasyon derecesi ya da iyonun etrafındaki su tabakasının kalınlığı,  c. İyonun taşıdığı yükün sayısı ve
d. İyonun hareket hızı ya da etkinlik derecesidir. Doğru cevap C'dir.

Toprağa karışan her türlü bitkisel ve hayvansal orijinli materyal mikroorganizmalar aracılığı ile parçalanır, ayrışır ve daha basit yapılı inorganik minerallere döner. Dolayısı ile mikroorganizmaların sayesinde bitkilere faydalı olmayan organik materyaller bitkinin alabileceği besin elementleri haline çevrilmiş olurlar. Bu olaya “mineralizasyon” denir ve bakteriler, mantarlar ve aktinomisetler bu işlemde yer alırlar. Doğru cevap D'dir.

Mikroorganizmaların faaliyetlerini etkileyen toprak faktörleri sırası ile: organik madde, sıcaklık, rutubet, havalanma ve reaksiyondur. Doğru cevap B'dir.

Elementel azot (N2) formu toprak havasında gaz halinde ve toprak suyunda ise çözünmüş halde bulunur. Elementel N2, azot fiske eden mikroorganizmalarla birlikte (simbiyotik) yaşam sürdüren baklagil bitkileri için önemlidir. Doğru cevap A'dır.

Yoğun tarım yapılan alanlarda yetiştirilen bitki çeşidi ve ortam koşullarına bağlı olarak ürün ile topraktan yılda 50-250 kg/ha N uzaklaşabilir. İklim ve toprak koşullarına bağlı olarak yağışlar ile topraktan yılda 10-100 kg/ha N yıkanabilir. Genellikle kumlu topraklardan N kaybı daha fazla olmaktadır. Kumlu toprakların su tutma kapasiteleri az olduğu için toprağın alt katmanlarına daha fazla su sızar. Doğru cevap A'dır.

Fosfor Fiksasyonuna Etki Eden Etmenler

1. Kilin cinsi,
2. Tepkime süresi,
3. Gübrenin toprağa verilme şekli,                                                                   4. Toprak tepkimesi,
5. Toprak sıcaklığı,
6. Organik maddedir. Doğru cevap E'dir.

Çinko noksanlığı, kumlu topraklarda, kireçli topraklarda ve düşük katyon değişim kapasitesi gösteren killi topraklarda görülmektedir. Doğru cevap D'dir.

Liebig tarafından ortaya çıkarıldığı için “Liebig Kanunu” da denilmektedir. Bu kanuna göre, bir tarla toprağından elde edilecek ürün miktarı, o toprakta en az ya da minimum miktarda bulunan besin elementine (gelişim faktörü) bağlı olduğunu açıklar. Bir topraktaki besin elementlerinden birisi, örneğin azot (N) miktarı minimum düzeyde ise, gübreleme ile topraktaki diğer besin elementlerinin miktarları ne kadar arttırılırsa artırılsın, elde edilecek ürün miktarında her hangi bir artış sağlanmayacaktır. Bu örnekte ürün, N miktarı ile sınırlıdır.

Mitscherlich Saksı Denemesi Yöntemi: Bu yöntemin amacı toprağa gübreler ile ilave edilen çeşitli besin elementlerinin bitkinin gelişmesi üzerine olan etkisini saptamak suretiyle ilgili toprağın verimliliğini belirlemektir. Mitscherlich’in bizzat kendisinin oluşturduğu “Gelişim Faktörlerinin Etkisi” Kanunundan faydalanarak o toprağın besin elementlerine olan ihtiyacı ve alınabilecek maksimum ürün saptanabilecektir.

İzleme Tekniği Yöntemi: Bir bitki besin elementinin bitki tarafından alınırken; topraktan mı ya da gübreden mi alındığının belirlenmesinde kullanılan en iyi yöntemdir. Ayrıca bitki besin elementlerinin bitkiye alınış hızı, alınma miktarı, bitki bünyesindeki hareketi ve bitkinin hangi bölgesinde biriktiğinin belirlenmesinde de yegane yöntemdir.

Bir toprakta kolloidal yüzey üzerinde iyon/katyon değişimini etkileyen etmenler şunlardır:

Toprağa karışan her türlü bitkisel ve hayvansal orijinli materyal mikroorganizmalar aracılığı ile parçalanır, ayrışır ve daha basit yapılı inorganik minerallere döner. Dolayısı ile mikroorganizmaların sayesinde bitkilere faydalı olmayan organik materyaller bitkinin alabileceği besin elementleri haline çevrilmiş olurlar. Bu olaya “mineralizasyon” denir ve bakteriler, mantarlar ve aktinomisetler bu işlemde yer alırlar.