TOPRAK BİLGİSİ VE BİTKİ BESLEME - Deneme Sınavı - 8

Toprak reaksiyonu, toprağın asitlik veya alkaliliğini gösteren bir terimdir. Sulu
çözeltilerde hidroksil (OH-) ve hidrojen (H+) atomlarının bir bölümü iyon halinde
bulunur. Çözeltide hidroksil iyonlarının fazlalığı alkaliliğe, hidrojen iyonları
ise asitliğe yol açar.

Uygun düzeydeki kirecin yararları şunlardır:
• Mikrobiyel etkinliklerin düzenlenmesi, mikropların gerek duyacağı besin
maddelerinin yarayışlılığı, yararlı mikroorganizma sayısında artış,
• Fiziksel özelliklerin düzenlenmesi, toprak tanelerinin paketlenmesi, çimentolanması,
yumak oluşumu vb,
Tarım topraklarımızın yaklaşık
yüzde 62’si hafif alkali, % 30
kadarı da nötr reaksiyonludur.

Zehirli bileşiklerin nötrleştirilmesi, yıkanmasının kolaylaşması,
• Bitki hastalıklarının azalması,
• Bitki besin maddelerinin yarayışlılığının artması,
• Toprak reaksiyonunun düzenlenmesi, asitliğin önlenmesi, tamponluk,
• Dezenfeksiyon.

Toprak canlılarının toprakta üstlendikleri görevler aşağıda özetlenmiştir:
• Ana materyalden toprak oluşmasına yardımcı olmak,
• Toprak taneciklerinin agregatlaşmasında görev almak, toprağın işlenmesini,
ekilip biçilmesini kolaylaştırmak,
• Besin maddeleri döngüsünü hızlandırmak,
• Besin maddelerini bir formdan bir başkasına çevirmek,
• Bitkilerin topraktan besin maddelerini almasına yardımcı olmak,
• Topraktaki zehirli bileşikleri parçalamak,
• Bitki hastalıklarına neden olmak,
• Bitki hastalıklarını azaltmak,
• Suyun toprağa girişini artırmak veya engellemek.

Toprak yüzeyinin aşırı ıslanmasının, kurumasının ve ısınmasının önlenmesi,
gübre, ilaç gibi kimyasalların denetimli kullanımı, kış soğuklarında koruma,
asitliğin azaltılması toprağa organik ürün desteği, solucan sayısını artırabilecek
uygulamalardır.

Kireç kapsamı düşük, başka bir deyişle asitliği yüksek olan topraklarda fosfor, molibden gibi bitki besinlerinin alınabilirliği azalır. Nitratlaşma oranı düştüğü için, topraktan uçucu amonyak formunda azot kayıpları artar. Yararlı bakterilerin çalışmaları ve sayıları olağanüstü azalır. Alüminyum ve mangan başta olmak üzere, ağır metal zehirliliği riski yükselir. Birtakım bitki hastalıkları daha kolay gelişir. Böylece, çoğu bitki için yaşanamaz bir ortam söz konusu olur. Bu aşırı asitliğin giderilmesi, yani pH’nın yükseltilmesi, toprağın verimliliğine önemli katkı yapar. Kireç toprağın yararlı bir bileşeni olmakla birlikte, aşırılığı kimi zararlara da yol açabilir.

Tablo 3.1 incelendiğinde kumlu topraklarda pH değeri 5,5 ise 0,7 ton/da miktarında kireçtaşı kullanılması gerektiği görülmektedir

Toprak canlılarının toprakta üstlendikleri görevler aşağıda özetlenmiştir:

Bitkisel canlılar, çoğunlukla güneş enerjisinden yararlanarak mineral maddeleri organik ürünlere çevirebilen ve kendi besinlerini üretebilen varlıklardır. Bakteriler, aktinomisetler, mantarlar ve algler mikroskobik bitkisel toprak canlılarını oluşturur.

Azotobakterler, atmosferdeki azotun bir bölümünü toprağa kazandırabilen bakteri grubudur. Rhizobium bakterileri gibi ortak değil, havalı ortamda serbest yaşarlar.

Doğal toprakta sayıları diğer mikroorganizmalara göre azdır. Havadan bağladıkları azotu, amonyum (NH4 +) bileşikleri olarak toprağa aktarırlar. Toprakta azotun varlığı, ilginç biçimde bunların çalışmasını sınırlandırır. Ilıman iklimde ve nötr ile hafif alkali arası reaksiyona sahip topraklarda sayıları biraz artar. Çok sıcak ortamlarda ve tuzlu veya asit topraklarda yaşayamazlar.

Killerden kaynaklanan önemli toprak özellikleri, tamponluk, plastiklik, agregat oluşturma ve şişme-büzülmedir.

Türkiye’de Karadeniz Bölgesi dışında tüm bölgelerde toprağın kireç kapsamı çoğunlukla yeterli veya yüksektir.

Toprak oluşumunun hızlı olduğu bölgelerde killer de yaşlanarak, önce 1:1 tipine sonra da demir-alüminyum silikatlara dönüşür. Kaolinit, bilinen en yaygın 1:1 tipi kildir. Silisyum ve alüminyum levhalarının arasında kalan boşluklar, aradaki güçlü hidrojen bağlarından dolayı dar ve katıdır, esnemez. Bu nedenle 1:1 tipi killerin arasına su molekülü ve diğer iyonlar giremez. Bu killerde yüzey alanından söz edilirken, yalnızca dış yüzeyler göz önüne alınır. Su alınca şişme özellikleri yoktur.

Toprakta organik maddenin etkileri, aşağıdaki gibi sıralanabilir:

6,5-7,5 pH aralığına sahip topraklar nötr reaksiyonlu kabul edilir.

Killer, toprağa başlıca özellikler kazandıran en önemli mineral grubudur. Toprakta hemen hiçbir olay düşünülemez ki, killerin doğrudan veya dolaylı etkisi olmasın. Toprağın en önemli inorganik mineral grubu kuşkusuz killerdir. Bu minerallerin büyük bölümü, kayaçlardaki silikatlı birincil minerallerin önce ayrışıp, sonra
yeni ürünler oluşturmasıyla ortaya çıkmıştır. Kil minerallerinin büyük bölümü
0,002 mm’den küçük kristalli ve levha şeklindedir. Taşkürede en bol bulunan iki
element oksijen ve silisyumdur. Killer, nemliyken çoğunlukla plastik, kuruyken serttir. Doğru cevap E seçeneğidir.

İki silisyum levhasının arasında bir alüminyum levhası varsa, buna 2:1 tipi (Si-Al-Si) kil denir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Genç killerin büyük bölümü 2:1 tipi olup, ülkemiz toprakları da bulunduğumuz
ılıman ve yarı kurak coğrafya nedeniyle genellikle gençtir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kaolinit, bilinen en yaygın 1:1 tipi kildir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Uygun düzeydeki kirecin yararları şunlardır:
• Mikrobiyel etkinliklerin düzenlenmesi, mikropların gerek duyacağı besin
maddelerinin yarayışlılığı, yararlı mikroorganizma sayısında artış,
• Fiziksel özelliklerin düzenlenmesi, toprak tanelerinin paketlenmesi, çimentolanması, yumak oluşumu vb,

• Zehirli bileşiklerin nötrleştirilmesi, yıkanmasının kolaylaşması,
• Bitki hastalıklarının azalması,
• Bitki besin maddelerinin yarayışlılığının artması,
• Toprak reaksiyonunun düzenlenmesi, asitliğin önlenmesi, tamponluk,
• Dezenfeksiyon.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Fazla kirecin olası zararları aşağıdaki gibidir:
• Bitki besin maddelerinin yarayışlılığı sınırlanır.
• Bitkilerde madde değişimi (metabolizma) bozuklukları görülebilir. Örneğin kökler tarafından alınan kimi besin maddeleri, toprak üstü organlara
yeterince taşınamaz.
• Toprakta sert katman oluşabilir.
• Toprağa tek seferde büyük miktarda kireç eklenirse, bitkiler şoka girebilir.
• Kireçleme yapılan topraklarda uzun dönemde nitrat kayıplarının artması,
fosforun alınabilirliğinin azalması gibi sorunlar da yaşanabilmektedir.
• Öte yandan çoğu ot öldürücü ilacın etkinliği asit ortamlarda sınırlıdır. Kireçleme ile toprak pH’sının yükseltilmesi, bu ilaçların etkinliğini artırarak,
ürünün zarar görmesine yol açabilir.

Doğru cevap D seçeneğidir.