TOPRAK BİLGİSİ VE BİTKİ BESLEME - Deneme Sınavı - 7

Marn (kille karışık kireç), tebeşir, kireçtaşı, sönmüş kireç (kalsiyum hidroksit –
özenli kullanılmazsa gözlere ve cilde zarar verebilir), dolomit (kalsiyum, magnezyum karbonat) gibi kalsiyum ve magnezyum içeriği yüksek materyallerden biri
veya birkaçı, asitliği fazla olan toprakların kireçlenmesinde kullanılabilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Türkiye’de Karadeniz Bölgesi dışında tüm bölgelerde toprağın kireç kapsamı
çoğunlukla yeterli veya yüksektir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kirecin katyonları kalsiyum ve magnezyum
tarafından kuruluysa buna dolomitik kireç denir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Toprak canlıları bitkisel ve hayvansal canlılar olmak üzere iki grupta toplanabilir. Bitkisel canlılar, çoğunlukla güneş enerjisinden yararlanarak mineral maddeleri organik ürünlere çevirebilen ve kendi besinlerini üretebilen varlıklardır.
Bakteriler, aktinomisetler, mantarlar ve algler mikroskobik bitkisel toprak canlılarını oluşturur. Hayvansal toprak canlıları ise, bir hücreliler (protozoa), halkasız
ipliksi solucanlar (nematodlar), halkalı solucanlar, böcekler ve büyük hayvanlar
olarak sınıflandırılır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Killer, tıpta ve yapı işlerinde kullanılmalarının yanı sıra;
• Seramik,
• Kâğıt,
• Kozmetik,
• Çimento,
• Endüstriyel filtreleme,
• Tarım ilaçlarının yapımı gibi endüstriyel amaçlara da hizmet etmektedirler.

Genişleyebilir killer, hem iç yüzeyleri, hem de 1:1 tipi killere göre genellikle daha küçük taneli olmaları nedeniyle yüzeylerinde daha fazla eksik yük taşır, dolayısıyla katyon değiştirme yetenekleri çok yüksektir. Killerin yüzeyindeki eksi yüklerin toplamı katyon değiştirme kapasitesi olarak adlandırılır. Bu kapasite sodyum, potasyum, kalsiyum gibi bazlarca doyurulursa, toprak alkali özellik kazanır.

• İyi havalanma,
• Bol su tutma,
• Su ve hava iletkenliği,
• Erozyona karşı direnç,
• Yapının gelişmesi ve işlemenin kolaylaşması,
• Besin maddelerinin bitkilere hazır durumda tutulması,
• Zehirlere ve asitlik-alkaliliğe karşı tamponluk
gibi görevlerde organik maddenin payı büyüktür.

Humus, organik maddenin toprak açısından en önemli ve ayrışmaya karşı en dirençli yapı taşıdır. Humus, toprağa özgü, koyu renkli, ipliksi, suda çözünmeyen ve uzun ömürlü organik bileşikler topluluğudur.

Toprakta organik maddenin etkileri, aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Toprak rengini koyulaştırması,
• Toprağın yapısını geliştirmesi,
• Su tutma ve su geçirgenliği yeteneğini artırması,
• Plâstikliği azaltması, esnekliği artırması,
• Katyon değişim kapasitesini büyük oranda artırması, toprağa anyon değişim yeteneği katması,
• Bitki besin elementlerini değişebilir formda veya kendi bünyesinde tutabilmesi, bitkilerin bunlardan yararlanabilmesi,
• Asit kökleri dolayısıyla, kimi elementleri minerallerden çözüp, bitkilere
sunması,
• Organik maddenin toprakta mikroorganizmalar, solucanlar vb canlılar için
başlıca besin kaynağı olması, onun toprak oluşumuna ve verimliliğine dolaylı etki yapar.

Yapraklar, talaş, posa, meyve, sebze kabukları, biçilmiş çim vb ürünler bir çukura doldurulup çürümeye bırakılır. Başlangıçta ortamın asitliğini gidermek için bir miktar toz kireç serpmek, mikropların daha etkili çalışmasını sağlamak için de azotlu gübre uygulamak daha iyi sonuç sağlar. Yığın arada bir karıştırılarak, yanmaya fırsat verilmez. Kompost denen bu organik gübre, ahır
gübresi kadar değerli bir organik madde kaynağı olacaktır.

Toprak reaksiyonu, toprağın asitlik veya alkaliliğini gösteren bir terimdir. Sulu
çözeltilerde hidroksil (OH-) ve hidrojen (H+) atomlarının bir bölümü iyon halinde bulunur. Çözeltide hidroksil iyonlarının fazlalığı alkaliliğe, hidrojen iyonları ise asitliğe yol açar. Bu iki iyonun çözeltideki miktarlarının çarpımı her zaman sabittir ve oda sıcaklığında (H+) x (OH-) = 10-14 g/L’dir. Yani bir litre suda iyon halindeki hidrojen ve hidroksil miktarları çarpıldığında, 1/1014 g değeri bulunur. Buna göre çözeltide hidrojen iyonları arttıkça hidroksil iyonları azalacaktır. Örneğin hidrojen iyonlarının derişimi 1/100 000 g/L olduğunda, ortam asit özellik kazanacak ve hidroksil iyonlarının derişimi 1/1000 000 000 g/L olacaktır. Hidrojen iyonunun fazla olduğu asit ortamda bile sıfırların fazlalığı, olayı görmeyi zorlaştırır. Kolaylık için şöyle bir yol geliştirilmiştir: Yukarıdaki örnekte hidrojen derişimi 1/100 000 veya 10-5 g/L’dir. Bu sayının logaritması alınıp eksi işaret atılırsa pH dediğimiz basit 5 sayısıyla karşılaşılır. Öyleyse, çözeltide hidrojen iyonları derişimi arttıkça kesrin paydasındaki sıfırlar azalacağından, pH değeri düşecektir. Çözeltilerde asitlik arttıkça pH düşer, alkalilik arttıkça pH yükselir. Bu değer en kuvvetli asit ortamda 0 olur.

Toprak pH’sı uygulamada çeşitli açılardan önemlidir. Birtakım bitkiler sağlıklı gelişme için belirli pH aralığına gerek duyar. Toprakta gelişerek bitkiyi hasta eden mikroorganizmaların büyük bölümü, belirli pH aralığında aşırı gelişir. Hastalık yaygınlaşır. Modern tarımda, bu tür hastalıkların önlenmesinde ortamın pH’sını düzenlemek de yer almaktadır. Toprak pH’sının önemli etkilerinden biri de, besin maddelerinin bitkiler için alınabilirliğini doğrudan veya dolaylı olarak düzenlemesidir. Bitkiler, besinlerinin tamamına yakın bölümünü mineral maddelerden sağlar. En önemli bitki besin maddelerinden olan azotun başlıca kaynağı organik maddedir. Yani bitkinin toprakta yararlanabileceği azotu bulmak için organik maddenin ayrışması büyük önem taşır. Bu işi yapacak mikroorganizmalar ise ancak belirli pH aralıklarında başarılı olur.  Bitkiye sürekli azot desteği için, toprakta pH değerlerinin 6-7 arasında, yani toprak reaksiyonunun hafif asitle nötr arasında olması istenir.Toprak pH’sı, birçok zehirli maddenin etkisinin artmasına veya azalmasına neden olur. Genellikle asitlik arttıkça bakır, kurşun, alüminyum gibi ağır metaller başta olmak üzere, çözünürlük artar. Böylece ortaya çıkan çözünmüş ürünlerin bir yandan yıkanması, öte yandan bitkilerce alınması kolaylaşmış olur.

Toprak canlılarının toprakta üstlendikleri görevler aşağıda özetlenmiştir:
• Ana materyalden toprak oluşmasına yardımcı olmak,
• Toprak taneciklerinin agregatlaşmasında görev almak, toprağın işlenmesini, ekilip biçilmesini kolaylaştırmak,
• Besin maddeleri döngüsünü hızlandırmak,
• Besin maddelerini bir formdan bir başkasına çevirmek,
• Bitkilerin topraktan besin maddelerini almasına yardımcı olmak,
• Topraktaki zehirli bileşikleri parçalamak,
• Bitki hastalıklarına neden olmak,
• Bitki hastalıklarını azaltmak,
• Suyun toprağa girişini artırmak veya engellemek.

Toprak özellikleri, üç ayrı yönden gerileme gösterebilir:

Örnekleme derinliği toprak işleme derinliği olup, çoğu zaman üstteki 20 cm dir. Meyve ağaçlarında, 20-40 cm ve 40-60 cm derinliklerin örneklemeye dâhil edilmesi, sağlıklı sonuçlara varmayı kolaylaştırır. Burada amaç çok önemlidir. Toprakta tuzluluk sorunundan kuşkulanılıyorsa, yüzeyde 2-3 cm aralığında çalışmak gerekebilir. Bu durumda yüzey örneklemesi en fazla 0-10 cm arasında olmalıdır.

Suyun pH’sı, sıcaklığı, bulanıklığı, çözünmüş oksijen kapsamı, potansiyel hastalık yapıcı mikrobiyel özellikleri, artık klor derişimi gibi birçok özelliği çok hızlı değişir. Sularda sıcaklık, çözünmüş oksijen kapsamı gibi kimi analizler yerinde yapılır. Petrol kirliliği, ağır metal bulaşması gibi amaçlarla yapılacak örneklemeler alışılmış yöntemlerden farklıdır. Böyle örneklemeler için bir uzmandan yardım alınmalıdır. Su örneği alınacak plâstik veya cam şişe, 1-1,5 litre hacimli ve temiz olmalı ve örnek alınacak suyla birkaç kez çalkalanmalıdır. Durgun sularda kıyıdan birkaç metre içerden, akarsularda olabildiğince orta noktadan örnekleme yapılır. Musluk veya motopomp suyu örneklenirken, önce su birkaç dakika boşa akıtılır. Örnek suyla iyice doldurulup, arada hava boşluğu bırakılmaz, olabildiğince serin tutularak, olabildiğince hızla laboratuvara ulaştırılır.

Su erozyonunun artmasına neden olan etmenlerin başlıcaları,

Rüzgâr erozyonundan korunmanın etkili yolları:

Toksin (Bitki Zehiri) Birikmesi Yüksek bitkilerin ve mikroorganizmaların salgıladığı çeşitli toksinlerin toprakta birikmesi sonucu oluşan yorgunluk türüdür. Örneğin aynı araziye üst üste keten ekilirse, linein adı verilen toksin birikir ve bitki gelişimi duraklar. Bu yorgunluktan korunmanın en etkin yolu ekim nöbeti uygulaması olmakla birlikte, sterilizasyon, dezenfeksiyon, solarizasyon gibi yöntemler de uygulanabilir.

Sıkışma, aşağıdaki zararlara yol açar: