TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK

Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru cevap: 1950, 1980, 2000

1950 yılından itibbaren Türkiye’de büyük bir sanayileşme ve kentleşme başlamış dolayısıyla geleneksel sosyal yapı ve sınıflar değişmeye başlamıştır.

1980 sonrasında dünyaya açılma, liberalizasyon ve fordist ekonomiden post-fordist ekonomiye geçişin dinamikleri ile tabakalaşma sisteminde
ciddi değişimler ortaya çıkmıştır.

Yukarıdaki gelişmeler 2000 yılından itibaren başlamıştır.

Verilen ifadelerin hepsi doğrudur.

Orta sınıfın parçalanması neticesinde çeşitli ara katmanlar veya yeni sınıflar ortaya çıkmıştır. Bu dönüşümü prekarizasyon (belirsizleşme) olarak adlandırılmaktadır.

Sklair’e göre ulusötesi kapitalist sınıfın dört kesimi bulunmaktadır:
1. Ulusötesi şirketlerin sahipleri ve kontrol
edenler ve bunların ilişkili oldukları yereller,
2. Küreselleştirici bürokratlar ve siyasetçiler,
3. Küreselleştirici profesyoneller,
4. Tüketimci elitler (tacirler ve medya).

Verilen ifadelerin hepsi TÜSES'in aşamalarındandır.

Orta-büyük burjuvazi/işveren, küçük burjuvazi/işveren, esnaf/marjinaller, yüksek nitelikli ücretliler, beyaz yakalı ücretliler, niteliksiz hizmet işçisi, mavi yakalı işçi,
emekliler, işsizler.

18. Yüzyıldan itibaren imparatorluğun sınırlarının daralmaya başlamasıyla etnik ve siyasi çeşitlilik azalmış, ulus devlet, bürokrasi gibi modernleşmeye özgü kurumlar öne çıkmıştır. Vatandaşlık kimliği etrafında homojen bir toplum yaratma girişimi başlamıştır. Bu gelişmeler zümre sistemini de bozmuş ve Osmanlı toplumundaki tabakalaşmayı yeniden biçimlendirmiştir.

1950li yıllardan itibaren Türkiye'de büyük bir sanayileşme süreci yaşanmış, buna paralel olarak kentleşme ve göçle birlikte sosyal yapı ve sınıflar dönüşmüştür. 1950-80 yılları arasında sanayi burjuvazisi ve işçi sınıfı oluşmuş, memur orta sınıf genişlemiştir.

Türkiye’de Osmanlı’nın klasik toplumsal yapısından modernleşme sürecine, 1980'lere gelinceye dek devlet karşısında müstakil bir iktisadi gücün varlık gösteremediği ileri sürülür. 1980'lere kadar devlet teşvikler, ihaleler ve özelleştirmeler yoluyla burjuvazinin gelişmesini kontrol ettiği gibi, işçi sınıfı da düşük bir örgütlenme düzeyiyle ancak siyasi partilere yakınlaşarak çıkarlarını koruma girişiminde bulunmuştur.

1980 sonrasında hem dünyada hem Türkiye’de orta sınıf önemli bir dönüşüme uğramıştır. Güvence ve kazanç seviyesi bakımından oldukça farklılaşan katmanlara bölünmüş, eski istikrarlı konumunu yitirmiştir. Orta sınıfa mensup önemli meslek gruplarının statü yitimi ve sınıf içindeki parçalanma belirsizliği beraberinde getirmiştir. Guy Standing  bu belirsizliği prekarizasyon kavramıyla ifade eder.

Bilgi işçileri üretim ve yönetim biçiminin dönüşmesiyle oluşmuş küresel sınıflardandır. Nitelikli, bilgi sektöründe uzmanlaşmış, karmaşık görevleri yerine getirebilen, işletmelerde verimliliğe katkıları üzerinden değerlendirilen çalışanlardır. Şirketlerin hedeflerini kendi bireysel hedefleri haline getirirler. Esnek çalışma düzeni zamanı yönetme konusunda bir özerklik sağlasa da sosyal konum açısından yönetici sınıf sayılacak bir kontrol ve özerkliğe sahip değildirler.

Lütfi Sunar ve Yunus Kaya’nın (2016), TÜİK’in veri setlerine dayanarak sanayi sonrası dönüşümün Türkiye’de çalışma yaşamı üzerindeki etkisini gösterdikleri araştırmalarında Türkiye çapında 2.500 kişilik örneklemle değişen mesleki yaşantı ve değişik sosyo-ekonomik statülere göre mesleklerin itibarını, iş ve çalışma yaşamına bakışını ele almaktadırlar.

Erkilet’e (2013) göre, kentsel ayrışmanın temel unsurlarından biri, prestij konut alanlarının gittikçe artan sayısı ve görünürlüğüdür. Hatice Kurtuluş(2011) da Erkilet gibi bu tür yerleşmelerin sayısı arttıkça farklı sosyo-ekonomik duruma sahip kişilerin artık birbirlerinden yalıtık hâle gelip gittikçe herkesin kendisi gibi olanlarla yaşamaya başlayacağını tespit etmektedir. Türkiye’deki geleneksel kent dokusuna yabancı olan bu yeni gelişmenin kökeni, Erkilet’e göre yeni orta sınıfın yükselişidir. Dolayısıyla bu ayrışmaya dayalı olarak sosyal tabakalaşma keskinleşip belirginleştikçe mekânda da
ayrışma yönlü eğilimler kendisini göstermektedir.

Eğitim hem eşitsizliklerden etkilenmekte hem de eşitsizliklerin
sürmesinde bir rol oynamaktadır. Eğitimle sağlanan kültürel sermaye ve eğitime
dayanan sosyal itibar Türkiye’de yönetici sınıfların sosyal konumlarını meşrulaştırmalarına hizmet eder. Eğitimdeki eşitsizliklerle ortaya çıkan tabakalı yapı, kendisini eğitim üzerinden yeniden üretmekte ve sürdürmektedir.

Türk sosyolojisinde toplumsal apı ve tabakalaşmaya dair teorik ve ampirik çalışmalar özellikle Mübeccel Kıray tarafından yapılmıştır.Ona göre Türkiye’nin bir sanayi toplumuna dönüşebilmesi, yeni tabakalaşma modellerini de beraberinde
getirecektir. Bunun birtakım tampon toplumsal kurumlar üzerinden gerçekleşeceğini düşünen Kıray, çalışmalarını, modernleşme kuramlarının temel çerçevesine sadık kalarak gerçekleştirmiştir. Çukurova köylerinde yaptığı araştırmada, toplumsal tabakalaşmanın toplumsal değişimin önünde bir engel teşkil ettiğini belirtmiştir.

Boratav’ın, 1991’de İstanbul’un iki semti ve on dokuz Anadolu köyünde yaptığı iktisadi, sosyal, ideolojik ve politik boyutlu alan araştırmasına dayanan İstanbul ve Anadolu’dan Sınıf Profilleri isimli eserinde kentsel ve kırsal sınıf şemaları çıkarmaktadır. Boratav, kentsel sınıfların tanımlanmasında temel ölçüt, meslek ve mesleki mevkiyi, kırsal sınıfların tanımlanmasında ise toprak mülkiyetinin biçimi ve büyüklüğünü esas almaktadır.