TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK

Kültürel farklılık ve çoğulculuğu ön plana çeken postmodernizm, sosyolojik açıdan yalnızca toplum içinde var olan geleneksel hiyerarşilere meydan okumakla kalmayıp sınıf ayrımlarına ilişkin bazı öneriler ileri sürmektedir.

Yeni Weberciler, sınıflar arasında sömürüden kaynaklanan bir çatışmanın olduğu anlayışından çok, sistem içinde daha iyi yaşam şanslarına sahip olabilmek amacıyla sınıflar arasında rekabetçi mücadelelerin süregittiğini kabul ederler. Bunlar, sınıf eşitsizliklerinin belirgin bir şekilde var olduğunu, ama aynı zamanda sınıf ilişkilerinin akışkan ve açık bir nitelik gösterdiğini vurgularlar. Ayrıca, Marksist sınıf kuramları tarafından ihmal edilen toplumsal hareketlilik olgusunun, bireylerin sınıf ayrımlarını nasıl algıladıkları, sınıf oluşumu ve gelişimi üzerinde güçlü bir etkisi olduğunu ileri sürerler.

Tablo 7.2 Sınıflara İlişkin Yeni Marksist ve Yeni Weberci Bakış Açıları incelendiğinde yeni Weberci bakış açısının temel ilgilerinin parçalanma ve toplumsal mobilite olduğu görülür.

ablo 7.2 Sınıflara İlişkin Yeni Marksist ve Yeni Weberci Bakış Açıları incelendiğinde yeni Marksist bakış açısına göre sınıf ayrımlarının kaynağının üretim ilişkileri olduğu görülür.

Postmodernizm içerisinde bazı bakımlardan birbiriyle örtüşmesine rağmen sınıfa ilişkin en azından iki yaklaşımı belirlemek olanaklıdır. Bu yaklaşımlardan ilki, günümüzde sınıfların çözüldüğü ve ileri kapitalist toplumların artık sınıflı toplumlar olma özelliğini kaybettiği bir süreç yaşandığını ileri sürerken; ikincisi, sınıfın hâlâ geçerli olduğunu, fakat üretimden çok tüketimle ilişkilendirilerek kavramsallaştırılması gerektiğini önermektedir. Bu yaklaşımlardan ilkini, yani sınıfların çözüldüğünü; temsil eden Beck (1992), Crook (1992), Pakulski (1996) ve Waters (1991) gibi birçok kuramcı, postmodern değişmenin kaçınılmaz bir şekilde sınıfın sonunu getirdiğini ileri sürüyor.

Bireyin davranış ve tutumlarının ampirik çözümlemesinin bir aracı olarak sınıf kavramına yöneltilen eleştiriler özellikle Nisbet’in (1959) The Decline and Fall of Socaial Class (Sosyal Sınıfın Gerilemesi ve Çöküşü) ve Daniel Bell’in (1973) The Coming of Post-industrial Society (Sanayi Sonrası Toplumun Gelişi) adlı çalışmaları ile başlamıştır (Yanıklar, 2018).

Scott (2002) sınıfın geçerliliğini beş ayrı soru ile gündeme getirmektedir:

Postmodernist yaklaşım içerisinde sınıfın bir görünümü olarak tüketimin rolünü keşfetmede, kültürel mallardaki beğeninin sınıfsal bir damga işlevi gördüğünü ileri süren Bourdieu’nun Distinction (1984) adlı çalışması özel bir önem taşır.

Kapitalizm için artık gerçek bir alternatif sunamadığını iddia ettiği Marksizm’den kopuş nede- nini ortaya koyan Üretimin Aynası (1988) adlı çalışmasında, Baudrillard, bireyin sınıf gibi sosyal yapısal göndergelerdeki konumu aracılığıyla değil, daha çok meta-gösterge aracılığıyla toplumsal bir konum ve kimliği güvenceye aldığı argümanı temelinde sınıf ve sınıf bilinci ile ilgili düşünceleri reddetmektedir.

Esasen, sınıfa karşı postmodernist yaklaşımın en göze çarpan özelliği neredeyse tamamen kuramsal bir boyutta kalması ya da Goldthorpe’un (1990, s.431) deyimiyle “verisiz” (data-free) bir karakter taşımasıdır.

Kültürel farklılık ve çoğulculuğu  ön plana çeken postmodernizm, sosyolojik açıdan
yalnızca toplum içinde var olan geleneksel hiyerarşilere meydan okumakla kalmayıp sınıf ayrımlarına ilişkin bazı öneriler ileri sürmektedir.

Yeni Marksist sınıf kuramcıları Marx’ın çözümlemesinin temel ilkelerini benimseyerek çağdaş toplumdaki sınıf ilişkilerinin doğası hakkında daha detaylı analizler geliştirmişlerdir.

Carchedi (1977) ve Wright (1985), iki sınıf arasında yer alan sınıf gruplaşmaları hakkında çözümlemeler geliştirmişlerdir. Sözgelimi Wright, Marx’ın ikili sınıf modelini, “çelişkili sınıf konumları”nda olduklarını ileri sürdüğü aylıklı yöneticileri, işçi çalıştıran küçük mülk sahiplerini ve yarı özerk ücretli çalışanları içerecek şekilde genişletmektedir.

Orta sınıflar içinde bir parçalanmaya dikkat çeken yeni Weberciler, aynı durumun ilke olarak vasıf düzeylerine göre ayrıştırılmış işçi sınıfları için de geçerli olduğunu işaret ederler. Sözgelimi, Lockwood işçi sınıfı arasında her biri farklı tutumlara sahip “geleneksel işçi sınıfı” ve “varlıklı işçiler” gibi ayrımların olduğunu ortaya koymaya çalışmıştır.

Yeni Weberci bakış açısına göre sınıf ayrımlarının kaynağı piyasa ilişkileridir.

Featherstone, Jameson, Lyotard ve Baudrillard gibi yazarların dile getirdiği şekliyle, postmodernizm, İkinci Dünya Savaşı sonrasında Batı toplumlarının eski yerleşik sosyal ilişkilerin çözüldüğü ve daha karmaşık iç içe geçmiş sosyal gruplar ağına dönüştüğü ayırt edici bir “postmodern” toplumsal değişme aşamasına geçtiği düşüncesini ön plana çeken yeni ve geniş bir yaklaşımlar bohçasıdır. Bu bağlamda, Featherstone’un dile getirdiği gibi, “postmodernlikten söz etmek, kendine özgü örgütleyici ilkelere sahip yeni bir toplumsal totalitenin ortaya çıkışını içeren bir çağ değişikliğini ya da modernlikten kopuşu ileri sürmek anlamına gelir”.

Sınıfların çözüldüğünü; temsil eden Beck (1992), Crook (1992), Pakulski (1996) ve Waters (1991) gibi birçok kuramcı, postmodern değişmenin kaçınılmaz bir şekilde sınıfın sonunu getirdiğini ileri sürüyor.

Bireyin davranış ve tutumlarının ampirik çözümlemesinin bir aracı olarak sınıf kavramına yöneltilen eleştiriler özellikle Nisbet’in (1959) The Decline and Fall of Socaial Class (Sosyal Sınıfın Gerilemesi ve Çöküşü) ve Daniel Bell’in (1973) The Coming of Post-industrial Society (Sanayi Sonrası Toplumun Gelişi) adlı çalışmaları ile başlamıştır.

Baudrillard (1991) için hipergerçeklik dünyasında rasyonel liberal özne ve kolektif özne, politik anlamda bir işleve sahip değildir: Yalnızca sessiz bir çoğunluk ya da kitleler vardır, ama bunların mevcudiyeti toplumsal olmaktan çok istatistikseldir ve yalnızca medyanın simülasyonları için hayali bir gönderge olarak işlevde bulunur.

Postmodernist yaklaşım içerisinde sınıfın bir görünümü olarak tüketimin rolünü keşfetmede,
kültürel mallardaki beğeninin sınıfsal bir damga işlevi gördüğünü ileri süren Bourdieu’nun Distinction (1984) adlı çalışması özel bir önem taşır. Bu çalışmasında Bourdieu, müze ziyaretleri, konsere gitme, okuma gibi yüksek kültür pratiklerinin yanı sıra hayat tarzları ve tüketim tercihlerinde (yiyecek içecek, giysi, otomobil, roman, gazete, dergi, tatil,
hobi, spor, boş zaman uğraşısı) meşru beğenilerin toplumsal alanının haritasını ortaya koymaya çalışır.