TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK

Dünyada ilk kez 2007’de köylerde yaşayanların sayısı kentlerde ya- şayanların gerisine düşmüştür.

Kır Nüfus Oranları (%)

2000

2016

Dünya Geneli

53

46

Düşük Gelirli Ülkeler

74

68

Orta Alt Gelirli Ülkeler

67

60

Orta Üst Gelirli Ülkeler

50

35

Üst Gelirli Ülkeler

23

19

Uluslararası sosyoloji topluluğunun en örgütlü ve üretken kesimini oluşturan Uluslararası Kır Sosyoloji Birliği 1962 yılında kurulmuştur.

Köylülük çalışmalarının analitik kategorileri için Shanin’in önerdiği pozisyonlardan ilki Lenin, ikincisi Kautsky, üçüncüsü de Chayanov’un köylülüğü ele alışıyla özdeşleştirilebilecek pozisyonlardır. Her üç pozisyon da köylülüğü kapitalist gelişme dinamikleri ile ilişkisi içinde kavramsallaştırmak, dolayısıyla da konuyu politik strateji bağlamında ele almak gibi bir ortak paydaya sahiptir.

Geleneksel kır sosyolojisinin formalist/biçimci yaklaşım tarzının törpülenmesinde ve köylü sorunu adlandırmasıyla sınıflandırılan ve yukarıda üç başlık altında özetlenen akademi dışı analizlerle tanışılmasında Eric Wolf ’un 1966’da yayımlanan ünlü Köylüler adlı kitabının etkisi yadsınamaz. Wolf, bu kitaba “köylü kimdir” şeklindeki bir tanım sorusu ile başlar.

İlkel sermaye birikimini şu dört sürecin bileşkesi olarak değerlendirmek anlamlı olacaktır: Bunlardan ilk ikisi yoksullaşma ve mülksüzleşme iken diğer ikisi de üretim ve geçim araçlarının sermayeleşmesi ve özel mülkiyet temelinde yoğunlaşmasıdır.

Küçük tarım işletmesinin kuşatan ve/veya nüfuz eden sermaye ilişkilerine direnme ve yeniden uyum kapasitesi şu başlıklarla yakından ilgilidir:

a. Ürün deseni ve üretim süreci

b. Üretimin ileri-geri bağlantıları

c. Toprağın büyüklüğü, niteliği ve kullanılma biçimleri

d. Üretim araçlarının mülkiyeti
e. Hane emeği ve emek kullanma biçimleri f. Geçimlik üretimin kompozisyonu ve çapı.

a. Fazlalık nüfus

b. Köy ayaklı proleterler

c. Küçük Meta Üretimi: Geleneksel küçük köylülük

d. Küçük Meta Üretimi: Geleneksel ve yeni küçük meta üreticileri

e. Geleneksel ve yeni kapitalist çiftçiler

Şirket egemenliğinde sermaye yoğun yatırımlarla ve yüksek verimlikle seyreden ve Güney Yarım Küre’deki köylüleri rekabet edemez hâle koyarak tasfiye eden sürece karşı Türkçe adıyla Köylü Yolu olan Via Campesina 1993 yılında; Avrupa, Latin Amerika, Asya, Kuzey Amerika, Orta Amerika ve Afrika’dan çiftçi örgütleri tarafından kurulmuştur. Kendisini “küçük ve orta ölçekli üreticilerin, tarım işçilerinin, kırsal kadınların ve Asya, Afrika, Amerika ve Avrupa’dan yerli toplulukların köylü örgütlerini koordine eden uluslararası bir hareket” olarak tanımlamaktadır.

İkinci Gıda Rejimi ABD’nin hegemonyası altında 1947-1972 yıllarında hüküm sürmüştür; Friedman’ın adlandırmasıyla Merkantilist- Endüstriyel Gıda Rejimi altın- da endüstriyel tarım küresel bir olgu halini almış, yüksek verimlilik artışları yaşanmıştır.

Dünyada ilk kez 2007’de köylerde yaşayanların sayısı kentlerde yaşayanların gerisine düşmüştür. Peki, ne kadar zamandan beridir? İlk kez, bu sorunun yanıtı için Neolitik döneme, 10 bin yıl öncesine uzanmak gerekecektir. Avcılık ve toplayıcılıkla yaşamlarını sürdüren insanların yerleşik hayata geçerek tarımsal üretim yapmaya başlamaları Neolitik Devrim adı da verilen bu büyük değişim ile mümkün olmuştur. Demek ki tarımsal faaliyetten, köyden ve köylülerden söz ederken en az 10 bin yıllık geçmişe sahip bir toplumsallıktan söz etmiş oluyoruz. Doğru cevap E'dir.

Toplumsal gerçekliğin açıklanması bakımından köylülüğün anlamlı ve ayırt edici bir analitik kategori” olarak görülüp görülmediğidir. Bu iki ve birbiriyle bağlantılı soru çerçevesinde tarım literatüründeki pozisyonları üç grup altında tasnif etmek mümkün görünmektedir;

Doğru cevap A'dır.

Eric Wolf’un 1966’da yayımlanan ünlü Köylüler adlı kitabının etkisi yadsınamaz. Wolf, bu kitaba “köylü kimdir” şeklindeki bir tanım sorusu ile başlar. Formüle ettiği tanım betimleyicidir: Köylü kırlarda ekip-biçen, ürün yetiştirendir. Bu durumda, kırda her ekip-biçen köylü müdür, şeklinde bir soru akla gelebilir ki Wolf tarım girişimcisi olarak adlandırdığı çiftçileri bu kapsamda değerlendirmez. Amerika’da yaygın olan tarım girişimcileri, üretim faktörlerini pazar için üretim yapmak maksadıyla bir araya getirirler. Köylü ise iktisadi anlamda bir girişimci gibi davranmaz; o hane temelli çalışır, iş temelli değil. Wolf’un antropolojik analizine göre köylünün tarımsal üretimi aynı zamanda bir kültür üretimidir. Bununla birlikte köylü salt kendi iç sistemi içinde varlığını sürdürmez; onu ilkel üreticilerden ayıran bir özellik de geniş toplumsal bağlamın bir parçası olarak varlık gösteriyor olmasıdır. Doğru cevap C'dir.

köylülük, bağımlı ya da özerk bir kategori olarak ele alınsa da kapitalist toplumsal ilişkilerin fasılasız gelişimi içinde olgusal olarak reddedilemeyecek hakikat şudur ki, Sanayi Devrimi sonrasında köylülük; gerek nicel büyüklüğü, gerekse de iktisadi, siyasi ve sosyal önemi bakımından dünya çapında eriyen, yok olan bir toplumsal tabakadır. Bu noktada hatırda tutulması gereken hususlardan biri, köylü tarımının 10 bin yıllık tarihsel arka plana sahip bir yerleşik toplum uygarlığı olduğudur. Doğru cevap D'dir.

Kapitalizmin en özlü tanımı, onun genelleşmiş meta ekonomisi olmasıdır. Meta ekonomisinin genelleşmesi şu iki unsuru kapsar: İlki sürekli artan çeşitlilikteki mal ve hizmetlerin kâr amacıyla pazar için üretilen metalar hâline gelmesidir. İkincisi ve en önemlisi ise emeğin üretken kapasitesini teşkil eden emek-gücünün metalaşmış olmasıdır. Bir bakıma kapitalizm, emek gücü dâhil üretim girdilerinin ve nihai ürünün meta olarak varlığına dayanan yegane üretim biçimidir. Doğru cevap D'dir.

İlkel sermaye birikimini şu dört sürecin bileşkesi olarak değerlendirmek anlamlı olacaktır: Bunlardan ilk ikisi yoksullaşma ve mülksüzleşme iken diğer ikisi de üretim ve geçim araçlarının sermayeleşmesi ve özel mülkiyet temelinde yoğunlaşmasıdır. Bu noktada bir hatırlatma yapmak anlamlı olacaktır: İlkel birikim mekanizmaları ile yoksullaşarak mülksüzleşenler sadece köylü sınıflar olmamıştır; kır’ın doğrudan üreticileri gibi kent ve kasabaların lonca üretimi içinde zanaatkâr olarak adlandırılan doğrudan üreticileri de müksüzleşerek işçileşmişlerdir. Doğru cevap B'dir.

İlkel sermaye birikimi ile uluslararası işbölümü arasında doğrudan analitik bağ kuran ve Yeni Uluslararası İşbölümü Yaklaşımının kurucusu olarak bilinen Fröbel’in (1980) konuyla ilgili beş önemli ampirik bulgusu söz konusudur:

Doğru cevap A'dır.

Küçük tarım işletmesinin kuşatan ve/veya nüfuz eden sermaye ilişkilerine direnme ve yeniden uyum kapasitesi şu başlıklarla yakından ilgilidir:

Doğru cevap C'dir.