TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK - Deneme Sınavı - 7

Tablo 7.1'deki bilgilere göre, Yeni Weberci Bakış Açısı sınıf ayrımlarının kaynağını piyasa ilişkilerinde görür. Yeni Marksist Yaklaşım sınıf gelişimini kutuplaşmayla açıklar. Yeni Weberci bakış açısının temel ilgisi parçalanma ve toplumsal mobilitedir. Yeni Marksist yaklaşıma göre sınıf çatışması sömürüye dayanır. Yeni Weberci bakış açısında mülk sahibi ve orta sınıf olmak üzere daha karmaşık bir sınıf anlayışı vardır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Postmodernist Yaklaşım kültürel farklılıkları öne çıkarır.

Giderek artan bolluk ve buna paralel olarak gelişen kitlesel tüketim, değerler üzerinde önemli etkilerde bulunmuştur. Kitlesel tüketimin genişlemesi, tüketim mallarının fiyatlarındaki düşüşler ve gelirdeki artışlarla birlikte oluşan bir durumdur. Bu olgu, tüketici olarak bireylerin çıkarlarıyla (üretim maliyetlerinde ve fiyatlarda düşüş) üretici olarak bireylerin çıkarları (yüksek ücret/ maaşların korunması) arasında bir gerilimin ortaya çıkmasına neden olur. Bu gerilimin yanı sıra bir yaşam tarzı oluşturucusu olarak tüketimin gidere artan önemi geleneksel sınıf ilişkilerinin zayıflamasına yol açmıştır. 

Postmodern yaklaşıma göre postmodern toplumda yeni yatırım kavramının daha fazla değil, daha az istihdamı öngörmesi, tüketim olgusunun ve yaşam tarzlarının ön plana çıkması gibi hâla tartışılan birçok değişmeyi eklemek mümkündür. Postmodern toplumda aynı zamanda toplumsal cinsiyet, yaş, etnisite ve kültür dahil bir dizi boyutlarıyla birlikte sosyal yapının son derece karmaşık hâle gelmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Orta sınıf içinde parçalanmaya dikkat çeken yaklaşım Weberyan Yaklaşımdır.

Pakulski'ye göre, Anderson’un (1983) adlandırdığı sınıf temelli olmayan “hayali cemaatler”in oluşması sınıfların çözülmesine yol açmıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Postmodernist yaklaşım, sınıf bilinci kavramı yerine daha çok kimlik kavramını kullanmakta ve geleneksel olarak tanımlanan şekliyle sınıfın artık kimliğin (önemli) bir kaynağı olmadığını ileri sürmektedir. 

Baudrillard için, işçi sınıfı “normalliğin kodu” altında değerlendirilebilir. “Günümüz proleteri normal bir varlıktır” diyor Baudrillard. Ona göre, “işçi bütünüyle ‘insan’ olarak değer verilen bir konuma getirilmiştir. İşte bu yüzden de bir insan olarak egemen olan tüm ayrımcılık biçimlerini kendi hesabına geçirmektedir. Yani o da ırkçılık, cinsel ayrımcılık yapan baskıcı biridir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Postmodernist yaklaşıma getirilen en temel eleştiri, her şeyden önce modernin kurumsal bağlamının ötesine geçilmediği nosyonu temelinde ortaya konulabilir. Postmodern kuram çeşitli biçimlerde, toplumsal ve kültürel olarak selefinden çok farklı, yeni, postmodern bir dünyaya geçildiği düşüncesine dayanır. Ancak üretim sistemi hâlâ kapitalist bir sistemdir ve modern kapitalist sanayi toplumlarının bütün özellikleri günümüz toplumları için temel teşkil etmektedir. üretim sistemi hâlâ kapitalist bir sistemdir ve modern kapitalist sanayi toplumlarının bütün özellikleri günümüz toplumları için temel teşkil etmektedir. Bunun yanı sıra sermaye emek ilişkisi modern kapitalist toplumların temel karakteristiklerinden biridir. O bakımdan bu toplumlar, Marx’ın kapitalizm çözümlemesinden itibaren sınıf ilişkilerindeki belirgin değişikliklere rağmen, sınıf ayrımlarını ve sınıf eşitsizliklerini içerisinde taşıyan kapitalist toplumlardır. Neticede, kapitalizm dünyada üretim ve tüketim modeli olmaya devam ediyor. Bu çerçevede, gözlenen birçok değişmeye ve değişmenin sonuçlarına karşın, geçmişten başkalaşmayı içeren ontolojik bir kopuş olduğu ve kapitalizmin sınıf kavramını terk etmeyi gerektirecek bir düzeyde değiştiği savını desteklemek doğru değildir. Tüm bu çerçevede postmodernist yaklaşıma eleştiri getirecek bir kuramcının temel argümanlarından biri, postmodernist iddiaların aksine günümüzdeki toplumlarda sınıf temelli işsizlik, yoksulluk ve eşitsizlik derinleşerek devam etmektedir şeklinde olabilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Postmodernist yaklaşım içerisinde sınıfın bir görünümü olarak tüketimin rolünü keşfetmede, kültürel mallardaki beğeninin sınıfsal bir damga işlevi gördüğünü ileri süren Bourdieu’nun Distinction (1984) adlı çalışması özel bir önem taşır. Bu çalışmasında Bourdieu, müze ziyaretleri, konsere gitme, okuma gibi yüksek kültür pratiklerinin yanı sıra hayat tarzları ve tüketim tercihlerinde (yiyecek içecek, giysi, otomobil, roman, gazete, dergi, tatil, hobi, spor, boş zaman uğraşısı) meşru beğenilerin toplumsal alanının haritasını ortaya koymaya çalışır.  Bourdieu’nun çalışmasını takip edenlerin çoğunlukla yaptığı şey, ayırt edici uygulamalar, tutumlar ve beğenilerle birlikte ortak bir yaşam tarzını paylaşan grupları belirlemeye çalışmak olmuştur. Bu çerçevede doğru cevap B seçeneğidir.

Postmodernist yaklaşımlar, aidiyet hissi oluşturmak ve kimlik sağlamak gibi toplumsal sınıflara ait temel işlevlerin, önemli oranda yeni bir tüketim etiği tarafından desteklenen yaşam tarzları aracılığıyla düzenlendiği düşüncesini içerir. Postmodern koşulları altında mesleklere ilişkin üyelikler, çalışma yaşamı, kişisel başarı, karakter ve mizaçtan çok kimliğin arandığı bir alan ve onu belirleyen bir etken olarak harcama kalıpları ve tüketim büyük bir önem kazanmıştır. Tüketim bir yandan çalışma etiğinin çöküşü tarafından geriye bırakılan kimlik boşluğunu doldurmakta, bir yandan da çalışma yaşamının yapısal önemini üstlenmektedir. Bu çerçevede, modern toplumda çalışma, uğraş, meslek tarafından yerine getirilen temel roller, postmodern toplumda tüketici seçimleri tarafından oynanmaktadır. Sonuçta, çağdaş sınıf kuramlarında birincil bir önem taşıyan çalışma yaşamının kendisi postmodernizm modelinde giderek ikincil ve araçsal bir hâle gelmiştir. Öte yandan, tüketim olgusunun bu denli ön plana çekilmesi insanın üretimdeki rolünün, kimlik duygusunun odak noktası olduğu bir durumdan uzaklaşmayı ima etmektedir. Bireyler için işteki roller yerine, genel anlamda tüketim olgusu içindeki roller gittikçe daha fazla önem kazanmaktadır. Bu çerçevede doğru cevap E seçeneğidir.

İşçi sınıfı kimliğinin parçalanması gibi postmodern kuramda öne çıkarılan bazı süreçlerin Weber tarafından dile getirildiği şekliyle, rasyonelleşmenin mantığıyla açıklanabilir.  Aynı durum oy verme davranışı ya da sendika üyeliği için de geçerlidir. Bir işçi, seçimlerde işçi partisine ya da bir başka partiye oy verebilir veya grevle ilgili olarak sendikasının kararını benimseyebilir ya da ayrı düşebilir. Diğer bir deyişle, bütün bunlar potansiyel davranışın kazanç ve kayıplarının rasyonel bir hesaplanışına dayalıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

18. yüzyılda imparatorluğun sınırlarının daralmaya başlaması ile etnik ve siyasi çeşitliliğin ve katmanlaşmanın bir unsuru olan özerk yapıların sayısı azalmaya başlamıştır. Akabinde başlayan modernleşme girişimleri, bürokratik merkezî bir devlet oluşturma girişimi ile dinlere, etnisitelere ve daha önemlisi mesleklere dayalı sosyal katmanlaşmayı kaldırarak vatandaşlık kimliği çerçevesinde bir homojenlik sağlamaya çalışmıştır. Bu girişimler ve yeniçeri ocağının kaldırılması, klasik zümre sisteminin işleyişini bozmuş; esnaf ve ulema zümreleri, hem sayıca hem de nitelik bakımından değişimler yaşamış; zümreler arasındaki hiyerarşi yeniden tanımlanmıştır. Böylece klasik Osmanlı sosyal katmanlaşması değişerek yeni bir toplum modelini meydana çıkarmıştır.

Evvela 18. yüzyılda imparatorluğun sınırlarının daralmaya başlaması ile etnik ve siyasi çeşitliliğin ve katmanlaşmanın bir unsuru olan özerk yapıların sayısı azalmaya başlamıştır.

Cumhuriyetin erken dönem Kemalist korporatist söyleminde Türkiye toplumunun sınıfsız imtiyazsız bir kitle olduğu fikri, kendisine güçlü bir yer bulmuştur

Türkiye’nin toplumsal yapı ve tabakalaşması açısından yeni bir dönem olarak görülebilir. Bu yeni dönemde 1980’lerde başlayan ve 1990’larda durağanlaşan liberalizasyon ciddi bir biçimde hızlanmış, devletin ekonomideki rolü yeniden tanımlanmış, kırdan kente göç dinamikleri zayıflamış ve kentleşmede yeni ilişkiler baş göstermiştir. Dolayısıyla bu dönemde sosyal tabakalaşmanın mahiyetinde ciddi değişimler gerçekleşmiştir. Bu dönem aynı zamanda sosyolojide toplumsal eşitsizlik, tabakalar ve eşitsizliğin daha fazla dikkat çektiği bir zaman dilimidir.

Türkiye’de tabakalaşma konusu ile ilgili bilinen ampirik ilk çalışmayı yapan Behice Boran’dır. Marksist bir sosyal bilimci olan Boran’a göre toplumsal tabakalaşma, doğayı işleme biçimine bağlı olarak şekillenir. Bu çerçevede toplumdaki sınıfsal farklılaşma, mülkiyet farklılığından kaynaklıdır.

Türkiye’de tabakalaşma sisteminde yaşanan değişimler, eşitsizliğin gittikçe arttığını ve refahın gittikçe daha az adil dağıtıldığını göstermektedir.

1980’lerde başlayan ve 2000 sonrasında artan küresel entegrasyon ve liberalleşme ile devletin iktisadi konumunda yaşanan değişimle tabakalaşmada da ciddi farklılaşmalar oluşturmuştur. Bu süreçte iktisadi sistemdeki değişimler özellikle orta sınıfların dönüşümü üzerinden sosyal yapıya yansımıştır. 1980 sonrasında Türkiye’de yaşanan sektörel dönüşümlere ve artan eğitime bağlı olarak orta ve üst sınıflara ait mesleklerin sayısı ve oranı artmış, bireysel gelir dağılımı önceki dönemlere göre bir miktar düzelmiş ve yoksulluk oranlarında gerileme
olmuştur.

Carroll ve Carson (2003), dünyada en büyük şirketler arasında birbirine kenetlenmiş yönetim birimleri analizinde tamamıyla bütünleşmiş küresel iş dünyası elitlerinin var olduğunu tartışmaktadır.