TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK - Deneme Sınavı - 23

Doktor ve hemşire arasındaki ilişki dikey farklılaşmaya örnektir.

Reformizm akımı liberalizmin kuşkusuz güçlü bir eleştirisidir; ancak, tarihsel olarak bakıldığında, özel mülkiyet rejimini sonlandırmayı amaç edinmiş sosyalizm akımına bir alternatif olarak doğmuş olduğu da bir gerçektir. Diğer bir ifade ile reformizm akımı, liberal esasları yeniden biçimlendirme iddiasındadır. Fırsat eşitliğinin gerçek anlamda geçerli olabilmesi için şartlarda eşitliğinde de tesis edilmesi gerekir, şeklindeki reformist görüş tam da liberal ilkenin yenilenmesini ifade etmektedir. Dikkat edilirse bu eşitlik ilkesi, toplumsal eşitsizliğin olası nedenleri ile değil eşitsizliğin yol açtığı kimi sonuçlarla ilgilidir. Liberal yaklaşımın, eşitsizliğin neden olduğu sonuçlara önerdiği fırsat eşitliği ilkesini yeterli bulmayan reformist akım, bireyi piyasa gereklerine tabiiyetten özgürleştirecek düzenlemelerle şartlarda eşitlik ilkesini geliştirmiştir. Reformizmin sosyalizme alternatif bir akım olabilmesi de bu noktayla ilgilidir. Bireyin işgücü piyasasındaki konumundan bağımsız bir yaşam standardına sahip olabilmesi, ancak ve ancak kamu erki eliyle yürütülecek meta-dışı alanların oluşturulmasıyla mümkündür. Meta-dışı alanların oluşumu ise barınma, ulaşım, eğitim, sağlık, temiz suya ve enerjiye erişim gibi hizmet alanlarının kamu hizmeti şeklinde örgütlenmesini gerektirir. Bu yönelimin dolaysız sonuçlarından biri de özel mülkiyet rejiminin varlık alanlarının (ki buna ‘metalaşmış alanlar’ demek de mümkündür) sınırlandırılıyor olmasıdır. O hâlde özel mülkiyet rejiminin ortadan kaldırılmasını savunan sosyalizm akımına alternatif olarak reformizm akımı özel mülkiyetin sınırlandırılması görüşünü geliştirmiştir. 20. yüzyıl boyunca gelişen refah devleti uygulamaları, reformist ilkenin gerçekleşebilirliğini de bir nevi test etmiştir. Aynı şekilde dünyanın son otuz yılına damgasını vuran neoliberal yönelimle birlikte reformizm akımının sınırları da net bir şekilde ortaya çıkmıştır. Yukarıda sıralanan kamusal hizmet alanları sermaye birikiminin yeni kar alanları hâline gelerek hızla metalaşma sürecine girmiştir; süreç, olanca yakıcılığı ile gelişmiş refah rejimi sahibi Batılı ülkeleri de sarmalamış vaziyette devam etmektedir. Cevap C şıkkıdır.

Saunders işlevselci tabakalaşma kuramına dönük eleştirileri dört noktada tasnif etmiştir.

Yapısal-işlevselci sosyolojinin 1960’lı ve 1970’li yıllardaki toplumsal tabakalaşma literatürüne bakıldı­ğında ise aksi yöndeki kavramsallaştırmaların daha baskın olduğu görülecektir. Bu yöndeki çalışmaların öncülerinden Davis ve Moore (1966, aktaran Saunders, 1990, s.57-58) iki kritik önerme formüle etmişler­dir: İlk olarak eşitsizlik ve tabakalaşma evrenseldir; insanların topluluk hâlinde yaşadığı tüm zamanlar için geçerli bir olgudur. İkinci olarak eşitsizlik yapısaldır; insanların öznel niyetlerinin ya da bilinçli tercihlerinin ürünü değildir; zira her toplum kendi varlığını sürdürmek bakımından kilit işleve sahip konumlarda yer alacak kişileri bu yönde güdülerken zorunlu olarak eşitsizlik de üretmek durumundadır.

Gelir ve servet eşitsizliği dışında, yaş, cinsiyet, etnik, ırk, din, mezhep ve inanç farklılıklarına referans yapan toplumsal
eşitsizlikler de mevcuttur. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Egemenliğin dine ve soya dayalı kaynaklarına öldürücü bir darbe indiren 1789 Fransız Devrimi ile birlikte “Eşitlik, Özgürlük, Kardeşlik” talepleri tümüyle seküler bir içeriğe bürünmüş, evrenselleşmiş ve nihayet meydan okunamaz bir meşruiyet kazanarak günümüze kadar gelmiştir. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

1926 tarihli Açgözlüler Toplumu ile 1931’de yayımlanan Eşitlik, Richard Henry Tawney’nin Hristiyan Sosyalizmi akımından beslenen siyaset felsefesini ortaya koyduğu iki önemli yapıtıdır.

Friedman’a göre, refah devleti, yazarın kendi ifadeleri ile ‘gençlerin yaşlıları’, ‘sağlamların hastaları’, ‘çalışanların ay­lakları’ sırtında taşıdıkları bir sistemdir; üstelik bunu ya­parken ne gençlerin ne sağlamların ne de çalışanların özgür iradelerine başvurulması söz konusudur; dolayısıyla refah devleti bireylerin ‘tercih özgürlüğüne’ kapalı bir sistemdir.

Toplumsal sınıf çalışmalarına damgasını vuran iki sosyal düşünce geleneği vardır: sosyolojinin de kurucu sütunlarını oluşturan bu gelenekten ilki Karl Marx’ın diğeri de Max Weber’in düşünsel mirasını taşır. Marx için sınıf temelli toplumsal ta­bakalaşmanın odağında sömürü ilişkisi yer alır. Bu ilişkinin bir yanında üretim fazlasını üretenler -ki sömürülen sınıfı teşkil ederler, diğer yanda da üreti­len artığa el koyanlar yer alır -ki bunlar da sömürü­cü sınıfı teşkil ederler. Ara sınıflar ise bu iki temel sınıfın alt katmanları şeklinde tanımlanır. Marksçı gelenekte toplumsal sınıf, kavramsal bir soyutlama olmayıp tarihsel bir oluşumdur. Bu bağlamda sınıf teriminin insanların bilişsel sistemlerinde yer etme­sinin 19. yüzyılda, sanayi kapitalizmiyle başlamış olması da not edilmelidir.

Toplumsal sınıflar konusu, Max Weber’in mer­kezi ilgisi içinde yer almaz; sosyolojisinin merkezine toplumsal hayatın ve değişimin kültürel nedenleri­ni ortaya koymayı yerleştirir. Dolayısıyla Weber’in çözümlemelerinde kültür asli bir unsurdur; bunun belki de tek istisnası, sınıf kavramsallaştırmasıdır! Weber’de toplumsal sınıflar, güç dağılımının bir ol­gusu olarak iktisadi terimlerle tanımlanır; mülkiyet sahipliği ölçütü önemli bir iktisadi güç alanıdır. Ta­nımlayıcı bir unsur olarak kültür boyutu ancak sta­tü grupları söz konusu olduğunda devreye girer. Bu çözümleme tarzıyla Weber’in nasıl olup da çağdaş sınıf çalışmalarını derinden etkileyebildiği ayrıca tartışılması gereken bir sorudur.

Tarihsel bir eğilim olarak işçileşme süreci ile yoksullaşma, mülksüzleşme, sermayeleşme ve metalaşma süreçleri iç içe yaşanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Toplumsal tabakalaşması sınıfsal farklılıklara yaslanan toplumlar ile soy ve inanç farklılıklarına yaslanan toplumlar arasındaki en önemli ayrım, tabakalar arası yatay ve dikey hareketlilik ile ilgilidir; ilki toplumsal hareketliliğe açık iken ikincisi kapalıdır.

Post-pozitivist sınıf çalışmalarında, toplumsal sınıflar nesnel, sabit varlıklar olarak değil, özneler arası etkileşimde inşa edilen, akışkan varlıklar olarak tanımlanmıştır

İkinci Gıda Rejimi ABD’nin hegemonyası altında 1947-1972 yıllarında hüküm sürmüştür; Friedman’ın adlandırmasıyla Merkantilist- Endüstriyel Gıda Rejimi altında endüstriyel tarım küresel bir olgu halini almış, yüksek verimlilik artışları yaşanmıştır. Arz fazlaları nedeniyle tarımsal ürün fiyatlarının düşük seyretmesi, tarım ürünleri ihracatına yaslanan azgelişmiş ülke ekonomilerini önemli finansal zorluklara sürüklemiştir.

İkinci Gıda Rejimi ABD’nin hegemonyası altında 1947-1972 yıllarında hüküm sürmüştür; Friedman’ın adlandırmasıyla Merkantilist- Endüstriyel Gıda Rejimi altında endüstriyel tarım küresel bir olgu halini almış, yüksek verimlilik artışları yaşanmıştır.

a. Fazlalık nüfus

b. Köy ayaklı proleterler

c. Küçük Meta Üretimi: Geleneksel küçük köylülük

d. Küçük Meta Üretimi: Geleneksel ve yeni küçük meta üreticileri

e. Geleneksel ve yeni kapitalist çiftçiler

Şirket egemenliğinde sermaye yoğun yatırımlarla ve yüksek verimlikle seyreden ve Güney Yarım Küre’deki köylüleri rekabet edemez hâle koyarak tasfiye eden sürece karşı Türkçe adıyla Köylü Yolu olan Via Campesina 1993 yılında; Avrupa, Latin Amerika, Asya, Kuzey Amerika, Orta Amerika ve Afrika’dan çiftçi örgütleri tarafından kurulmuştur. Kendisini “küçük ve orta ölçekli üreticilerin, tarım işçilerinin, kırsal kadınların ve Asya, Afrika, Amerika ve Avrupa’dan yerli toplulukların köylü örgütlerini koordine eden uluslararası bir hareket” olarak tanımlamaktadır.

Sosyal hakları  klasik haklardan ayıran ölçüt, sosyal hakların hukuki eşitlikten sosyal eşitliğe
doğru bir yönelimi yansıtmasıdır

Metadışı alanlar, toplumun piyasa değil, kamu örgütlenme aracılığıyla fiyatlandırılmamış bir biçimde erişebildiği hizmetler.

Çağdaş sosyal politikanın geliştiği dönemin kökleri, ağırlıklı olarak çalışma ilişkilerine dönük düzenlemelere ve 1870’li ve 1880’li yıllarda özellikle Almanya’da Bismarck döneminde görülen sosyal güvenlik uygulamalarına dayanmaktadır.

Negatif haklar, ifade, düşünce ve inanç özgürlüğü, mülk edinme, konut dokunulmazlığı, kişi güvenliği gibi devlete karışmama görevi yükleyen koruyucu haklardır. Pozitif haklar ise eğitim, sosyal güvenlik, toplu sözleşme ve sendikalaşma gibi devlete olumlu edimde bulunma ve karışma görevi yükleyen isteme haklarıdır.