TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK - Deneme Sınavı - 21

Kamusal alan özel alan ayrımını esas alan liberal aydınlanmacı bakış açısı; kamusal
alanı adaletin, rasyonalitenin, eşitliğin, biçimsel ilişkilerin alanı, özel alanı ise diğergamlığın, vericiliğin, duyguların, kabullenilmiş bir eşitsizliğin, gayrı biçimsel ilişkilerin alanı olarak kabul etmiştir. Bu düşünüşün doğrudan sonucu, kamusal alanın erkeklerin, özel alanın ise kadınların alanı olduğu bir fikrin güçlenmesi olmuştur. Doğal haklar geleneğinin uzantısında yer alan liberal feminist kuramcılar, yurttaşlık taleplerini dile getirirken insan türünün ve aklın kadın ve erkek açısından eşit ve ontolojik anlamda aynılığı düşüncesinden hareket
ettiler.

Cenevre’de imzalanan Mültecilerin Statüsüne İlişkin Birleşmiş Milletler Konvansiyonuna göre mülteci özel bir sosyal veya politik gruba üyeliği, milliyeti, dini, ırkı gibi nedenlerle şiddete maruz kalma korkusu yaşayan ve bu nedenle ülkesine dönme imkânına ve isteğine sahip olmayan, milliyetine tabi olduğu ülkenin sınırları dışında yaşayan kimsedir.

Vatandaşlık, politik nüfuz sahibi egemenlerin sömürülerinin güçlendirilmesi mücadelesi değil sınırlandırılması mücadelesidir.

Antik Yunan'da yurttaş olmak vergiden muaf olmanın aksine vergi ödeme yükümlülüğü getirir.

Toplumsal yaşamın çok kültürlülüğü düşüncesi, ulusun tanımına dahildir.

Modern demokrasilerde siyasal ve ekonomik alan birbirinden kalın çizgilerle ayrılmıştır. Bu da biçimsel siyasal eşitlik ile sınıf eşitsizliğini yan yana var olmasına izin verilmesi anlamına gelmektedir.

Yuval-Davis (2016) vatandaşlığın ulus-devlet ile gelişen liberal biçiminin ve tüm siyaset kurumlarının özellikle cinsiyet körü olduğuna ve bu açıdan bütün vatandaşları benzer gördüğüne işaret etmektedir.

“Neden bazı ülkelerde göçmenler, toplumla sorunsuz bir biçimde bütünleşip o toplumun bir parçası olabilirken bazı toplumlarda göçmenler marjinalleştirilmektedir?” Bunun cevabı, peşinen göçmenlerin karakteristik özelliklerine göre değil, daha ziyade söz konusu toplumların tarihleri, ideolojileri, vatandaşlık anlayışları ve yapılarına dayanmaktadır.

Tekil vatandaşlık ilkesi, karma evlilikler nedeniyle her yerde erozyona uğramaktadır. Anneler vatandaşlıklarını aktarma konusunda babalarla eşit haklara kavuşunca, iki uluslu evlilikler otomatik olarak çifte vatandaşlığa yol açmıştır.

Yarı-vatandaşlığın önemli bir örneği, 1991 Maastricht Antlaşması ile yürürlüğe giren Avrupa vatandaşlığıdır (Castles ve Miller, 2008, s. 353).

Avrupa Birliği, bir tür Avrupalı vatandaşların uluslar arası ilişkilerdeki ayrıcalıklı konumlarını pekiştirerek vatandaşlığın dışlayı­cı karakterini yeniden üretmiştir. Ayrıca, Avrupa parlamentosu seçimlerine genel olarak gösterilen ilgisizlik ve isteksizlik, Avrupa vatandaşlığının, halk nezdinde fazla karşılık bulmayan elitlerin bir projesi olduğuna dair eleştirileri ciddi bir düzeye taşımaktadır. Dahası, Avrupa Birliğinin ekonomik bir pazar fikrini oluşturmaya siyasal bütünleşme­den daha fazla anlam atfeden ekonomik elitlerin bir projesi olduğuna dair de güçlü eleştiriler yönel­tilmiştir. Avrupa Birliği vatandaşlığının getirdiği bu eşitlikçi eğilimlere rağmen, Avrupa’yı bir mede­niyet dairesi olarak kabul eden ve üçüncü dünyalı vatandaşları ötekileştiren bir proje olduğu yolunda güçlü eleştiriler yapılmaktadır.

Rasmussen ve Brown, radikal demokratik yurttaşlığın özünü “kimliğin güç iliş­kileriyle alakalı bileşenlerini depolitize etmeden ya da dışlamadan, politik topluluğa mensubiyetin bir aracı olarak yurttaşlık ideali içindeki eşitlikçi itki­yi sürdürme girişimi” olarak tanımlar (Rasmussen ve Brown, 2008, aktaran, Gerim, 2017, s. 170).

Vatandaşlık yüzyıllar içinde üç hak biçimi üzerinden gelişmiştir: Ekonomik, kültürel ve sosyal haklar. Bunların ilki, yiyecek ve barınmayı kapsayan
refah ve temel ihtiyaçlara yönelik ekonomik haklardır. İkincisi hem refah uygulamalarına erişimi hem de eğitime erişimi içeren kültürel haklardır.
Üçüncüsü ise bireysel özgürlükler gibi geleneksel liberal kaygılar alanını ve parlamento gibi siyasi araçlar vasıtasıyla ifade hakkını kapsayan siyasal
haklardır. Doğru cevap D'dir.

Vatandaşlığın sosyolojik analizi, toplumsal kimlik ve aidiyet; hukuki statü ve bunun getirdiği haklar/yükümlülükler; eşitsizliğin doğası ve sosyoekonomik kaynaklara erişim meselesi üzerinden ele alır. İlk olarak vatandaşlık, kişilere resmi bir yasal kimlik veren bir haklar ve yükümlülükler bütünü
olarak tanımlanabilir. Bu, vatandaşlığın hukuki ve siyasi boyutunu oluşturur. İkincisi, vatandaşlık, birey ve grupların toplumdaki kıt kaynaklara
erişimini kontrol eder. Bu nitelik de vatandaşlığın ekonomi ile ilgisini göstermektedir. Üçüncüsü, vatandaşlık, bireylere ya da gruplara kültürel kimlik
bahşeder ki bu başlı başına vatandaşlığın kültürel boyutunu göstermek için yeterlidir. Dördüncüsü, vatandaşlığın sonuncu bileşeni vatandaşlığın temeli olarak siyasi bir cemaat fikridir. Bu siyasi cemaat tipik olarak ulus-devlettir. Doğru cevap B'dir.

Modern vatandaşlığın ortaya çıkışındaki esas itici güç Fransız Devrimi’dir. Zira Fransız Devrimi’nde sivil toplumun daha geniş kesimleri siyasal ve medeni
haklardan yararlanmaya başlamıştır. Bu süreçte, “ulusal egemenlik” ilkesi, her türlü meşru siyasal iktidarın ulustan kaynaklandığını ifade ederken, yalnızca ulusal topluluğun üyeleri siyasal yurttaşlığı elde edebilmiştir. Dolayısıyla yurttaşlığın sınırları da ulus-devletin kendi sınırlarıyla özdeşleştirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Feodal sistem: Vasal veya uşak ile lord (efendi) arasındaki bağlarla belirlenen hiyerarşikbir statüydü. Bireyin bu sistemdeki duygusu, ilişkinin karşılıklılık içeren doğasınca basit bir piramit şeklinde biçimlenmişti; astın hizmeti, üstün himayesi. Sonuç olarak, istenen yeterlilik bireyin hayat içindeki konumuna bağlıydı. Doğru cevap E'dir.

Kadının yurttaşlaşmasının önündeki tüm engellere rağmen, Fransız Devrimi sayesinde kadınlar bazı medeni haklar elde etmişlerdi: Miras hakkı, sözleşme hakkı, özgürce evlenme ve boşanma hakkı. Doğru cevap E'dir.

Ulus-devlet modellerinin farklılaşması farklı vatandaşlık anlayışlarını da beraberinde getirmiştir. Bazı göçmen ülkelerinde, göçmenlerin
vatandaş olmaları oldukça zordur (Almanya); diğer bir grup ülkede ise göçmenler kültürel asimilasyon karşılığında vatandaşlığa kabul edilmektedir (Fransa). Üçüncü bir grup ülkede ise göçmenler kendi kültürel kimliklerini koruyarak vatandaş olabilmektedir (Kanada, İsviçre, Amerika). Doğru cevap A'dır.

1991 Maastricht Antlaşması ile Avrupa vatandaşlığı yürürlüğe girmiştir. Doğru cevap B'dir.

Hammar (1990) yasal ve sürekli oturum statüsüne sahip yabancı vatandaşlar için denizen (yarı-vatandaş) terimini önerir. Yarı-vatandaşlık, Batı Avrupa’da uzun bir dönemdir oturum hakkına sahip olan, aslında pek çoğu ikamet edilen ülkede doğmuş olan, milyonlarca yabancı için kullanılır. Doğru cevap C'dir.