TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK - Deneme Sınavı - 12

Muhafazakâr bakış açısından yapılan yoksulluk çalışmalarına bir destek de yoksulluk çalışmalarının klasik referansı sayılan Oscar Lewis’in 1961 yayınladığı Amerika’daki Meksika göçmenleri (5 aile) üzerinde yaptığı çalışmadan gelmiştir. Lewis bu ailelerin yoksulluğu bir kader olarak gördüklerini; yoksulluğun neden olduğu düşkün durumu varoluşun doğal durumu olarak kabullendiklerini; bu durumdan çıkabilmek için bir çaba göstermediklerini; geleceğe ve çocuklarına yönelik bir planlama ve strateji yapmadıklarını; anlık iyileştirmelere ve günü kurtarmaya şartlandıklarını; bu ailelerdeki çocukların da bu “yoksulluk kültürünü” yeniden ürettiğine dair saha bulgularını yayınlamıştır.

Bauman’a göre, içinde yaşadığımız toplumsal yapıda katı modernlikten daha esnek ve değişken bir moderniteye geçilmiştir. Bu yeni modernitede birey daha özgürdür. Bu özgürlük ise daha çok tercih yapabilme özgürlüğü, satın alabilme özgürlüğü, tüketim özgürlüğü ve yaşamdan haz alma özgürlüğü olarak tanımlanmaktadır.

Liberalizmin bu klasik ve muhafazakâr eğilimine göre, yoksulluk bir sınıf
meselesi değildir; aksine bireyin yetersizliğine ve başarısızlığına dayanmaktadır.

Mutlak artık nüfus, geleneksel üretim tarzlarının daha etkili ve makineye dayalı teknolojilerle yer değiştirdiği ve dönüştürüldüğü ekonomilerde
ortaya çıkar.

Bu 1990 yılından beri kullanılmakta olan İnsani Gelişme Endeksi’dir. Bu ölçümde yaşam
kalitesi göstergelerine yer verilmektedir. Bu göstergeler çocuklarda beslenme oranları, çocuklarda ölüm oranları, toplumsal cinsiyet bazında gelişmeler, kaliteli suya erişim oranları v.b. insani gelişmeye ilişkin ölçütleri ele almaktadır

Yoksulluk ilk kez 18. yüzyılda İngiltere’de çıkarılan “yoksulluk yasaları” (Poor Laws) ile bir toplumsal sorun olarak gündeme gelmiş ve hep bireylerin var olma/yaşamını sürdürebilme sorunu olarak görülmüştür.

2002 Hanehalkı Bütçe Anketi ile birlikte Türkiye’de ilk kez yoksulluk sınırı ve oranı resmi olarak açıklanmıştır.

Marshall’a göre, sivil haklar; kişilerin “konuşma, düşünme ve inanç, hukuktan yararlanma, mülkiyet haklarına sahip olma ve antlaşmalar yapabilme”
özgürlüklerini tanımlar. Siyasi haklar ise “siyasi erk’e katılma, seçme-seçilme
haklarını” ifade eder.

Yoksulluğun 18. yüzyılda tartışılmasının arkasındaki bir önemli isimde yoksulluğu nüfus artışına bağlayan Malthus’un kuramıdır.

Muhafazakâr bakış açısından yapılan yoksulluk çalışmalarına bir destek de yoksulluk çalışmalarının
klasik referansı sayılan Oscar Lewis’in 1961 yayınladığı Amerika’daki Meksika göçmenleri (5 aile) üzerinde
yaptığı çalışmadan gelmiştir. Lewis bu ailelerin yoksulluğu bir kader olarak gördüklerini; yoksulluğun neden olduğu düşkün durumu varoluşun doğal durumu olarak kabullendiklerini; bu durumdan çıkabilmek
için bir çaba göstermediklerini; geleceğe ve çocuklarına yönelik bir planlama ve strateji yapmadıklarını;
anlık iyileştirmelere ve günü kurtarmaya şartlandıklarını; bu ailelerdeki çocukların da bu “yoksulluk kültürünü” yeniden ürettiğine dair saha bulgularını yayınlamıştır.

Sen, yoksulluğun gelir düzeyiyle sınırlı tanımlarını reddediyor ve yoksulluğa “yapabilirlik” kavramı yardımıyla yaklaşıyor.

Bauman, tam istihdam varsayımı ile yapılanan modern toplumun, Rowntree veya C. Booth gibi İngiliz
düşünürlerinin 1990’lı yıllarda da ortaya çıkardığı gibi, yoksulluğun tam istihdam koşullarında da ortaya çıkabileceğini savunur.

Marx tarafından geriye bırakılan bazı boşlukları doldurabilme ve ortaya çıkan radikal değişmeler karşısında Marksist kuramı günümüz kapitalist toplumlarının gerçeklerine uyarlayabilme amacını taşıyan birçok araştırmacı, işçi sınıfının ya da kapitalist sınıfın değişen doğası, proleterleşme ve kutuplaşma konularında daha ayrıntılı düşünceler geliştirmişlerdir. Braverman (1974), Miliband (1969) ve Therborn (1980) gibi birçok yazar, işçi sınıfı içinde devrimci bilincin yokluğunu ya da zayıflığını açıklamaya çalışmışlardır. Daha farklı bir boyutta, en önemli sınıflar olarak sermaye ve emek üzerinde yoğunlaşmalarına karşın, Carchedi (1977) ve Wright (1985), bu iki sınıf arasında yer alan sınıf gruplaşmaları hakkında çözümlemeler geliştirmişlerdir. Sözgelimi Wright, Marx’ın ikili sınıf modelini, “çelişkili sınıf konumları”nda olduklarını ileri sürdüğü aylıklı yöneticileri, işçi çalıştıran küçük mülk sahiplerini ve yarı özerk ücretli çalışanları içerecek şekilde genişletmektedir.

Lockwood (1975) işçi sınıfı arasında her biri farklı tutumlara sahip “geleneksel işçi sınıfı” ve “varlıklı işçiler” gibi ayrımların olduğunu ortaya koymaya çalışmıştır.

Yeni Marksist Bakışa Göre; 

1. Sınıf ayrımlarının kaynağı üretim ilişkileridir.

2. Temel sınıflar: Burjuvazi İşçi sınıfı Diğer sınıflar, özellikle de yeni orta sınıflar ve küçük burjuvazi daha az önemli görülmüştür.

3. Sınıf çatışmasına bakış: Sınıflar arasındaki çatışmalar sömürüden kaynaklanır.

4. Sınıf gelişimindeki eğilimler: Kutuplaşma Proleterleşme

5. Temel ilgiler: Sınıf mücadelesi Sömürü Sınıf bilinci

1. Sınıf ayrımlarının kaynağı piyasa ilişkileridir. 

2. Temel sınıflar: Mülk sahibi sınıflar, İşçi sınıfı (vasıf düzeylerine göre ayrılmış), Orta sınıf (hizmet sınıflarına ve ara sınıflara ayrılmış).

3. Sınıf çatışmasına bakış: Sınıflar içinde ve arasında rekabet vardır.

4. Sınıf gelişimindeki eğilimler parçalanma şeklindedir. 

5. Temel ilgiler: Parçalanma, Toplumsal mobilite.

Bauman’ın (2000, s.223; 1988, s.811) ifade ettiği şekliyle ise, yaşam dünyalarının çoğullaşmasıyla nitelenen postmodern toplumun en göze batan özellikleri:

Çeşitlilik, olumsallık ve muğlâklık, kültürlerin, komünal geleneklerinin, ideolojilerin ‘yaşam biçimleri’nin sürekli ve indirgenemez çoğulculuğunun yanı sıra “modern” dönemi niteleyen (ve artık ütopik olarak küçümsenen ya da totaliter olarak suçlanan) bir çok hedefin itibarını düşürmesi, onlarla alay etmesi ya da bunları toptan reddetmesidir.

Beck (1992), Crook (1992), Pakulski (1996) ve Waters (1991) gibi birçok kuramcı, postmodern değişmenin kaçınılmaz bir şekilde sınıfın sonunu getirdiğini ileri sürmektedir.

Medyanın etkisiyle birlikte, Anderson’un (1983) adlandırdığı sınıf temelli olmayan “hayali cemaatler”in oluşması sınıfların çözülmesine yol açmıştır. Hayali cemaatler her zaman için var olmasına karşın bunlar son yıllarda çoğalmıştır. İnsanlar kendilerini paylaşılan ilgilerle (yeşiller), alışkanlıklarla (sigara içmeyenler), zevklerle (vejetaryen) ya da atfedilen özelliklerle (siyahlar, kadınlar) ilgili cemaatlerin üyeleri olarak görürler. Bu hayali cemaatler bireylere kimlikleri sağlamakta, dayanışma duygusunun gelişmesini olanaklı kılmakta ve geçmiştekinden daha geniş bir çapta ortak sosyal eylemlerin ortaya çıkmasının önünü açmaktadır. Ayrıca farklı tüketici grupları gibi insanların imgesel olarak uyarılmış belirli topluluklarla kendilerini özdeşleştirmelerini sağlamada medyanın daha önemli bir rol oynamasıyla birlikte sınıfın sosyal öneminde belirgin bir azalma gözlenmiştir.

Postmodernist yaklaşım içerisinde sınıfın bir görünümü olarak tüketimin rolünü keşfetmede, kültürel mallardaki beğeninin sınıfsal bir damga işlevi gördüğünü ileri süren Bourdieu’nun Distinction (1984) adlı çalışması özel bir önem taşır. Bu çalışmasında Bourdieu, müze ziyaretleri, konsere gitme, okuma gibi yüksek kültür pratiklerinin yanı sıra hayat tarzları ve tüketim tercihlerinde (yiyecek içecek, giysi, otomobil, roman, gazete, dergi, tatil, hobi, spor, boş zaman uğraşısı) meşru beğenilerin toplumsal alanının haritasını ortaya koymaya çalışır.