TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK - Deneme Sınavı - 5

İhtiyacın temel alındığı refah ilkesinde ihtiyaç sahipleri iş gücü piyasasına
katılımları ve nakit varlıklarından bağımsız olarak kavranır.

Ekonomik ve sosyal risklerin tazmini ve ortadan kaldırılmasına dönük gelişmeler sağlanmıştır.

Sosyal politikaların ve devletin sosyal boyutunun bir devlet biçimi olarak örgütlenmesinde, ağırlıklı olarak refah devleti ve sosyal devlet kavramları kullanılır. Refah devleti, devletin sosyal boyutunun ağırlıklı olarak 20. yüzyılda, bu yüzyıl içinde de 1940’lı ve 1950’li yıllardan sonra belirli bir coğrafyada belirginlik kazanan bir gelişme çizgisini anlatmak için kullanılır. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

1789 Fransız Devrimi ile birlikte eşitlik, toplum ve devletin temel, meşru ve seküler bir ilkesi olmuştur. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Sosyal politikanın müdahale ettiği ve sınırlandırdığı ilişkileri üç başlık altında ele almak mümkündür. Sosyal politikalarla,

• Üretim noktasında ve işgücü piyasasında emeğin sermaye karşısındaki göreli konumu düzenlenir;

• İnsanın hayattaki varlığını emek gücüne ve işgücü piyasasına katılımına indirgeyen ücretlilik ilişkisi ve işçileştirme merkezli kapitalist anlayış sorgulanır. Böylece emek gücünün satılamadığı, satılsa bile alıcı bulamadığı, satılamayacak durumda olduğu ya da gereksiz hale getirildiği koşullarda geçimin ve ihtiyaçların nasıl karşılanacağı, refahın nasıl sağlanacağı yönündeki belirsizlik giderilir.

• Emek gücünün yeniden üretimi ve kamusal refahın toplumsallaştırılmasında metadışı alanlar yaratılmaktadır.

Dar anlamda sosyal politika, Sanayi Devriminin ve ağırlıklı olarak imalat sanayine dayalı kapitalist gelişmenin bir ürünü olarak 18. ve 19. yüzyıl koşullarında doğmuş ve oluşmuştur.

Çağdaş sosyal politikanın gelişimi çerçevesinde sosyal hakların oluşumunu da sağlayacak şekilde yaşama geçirilen uygulamalar şunlardır:

• Bireysel ve toplu iş hukuku,

• Uzun (yaşlılık, malullük, ölüm) ve kısa vadeli (iş kazası, meslek hastalıkları, hastalık, analık) sigorta dalları,

• Eğitim, sağlık, konut/barınma,

• Ücret/asgari ücret, işsizliğin önlenmesi, yüksek bir istihdam düzeyinin sağlanması, işsizlik sigortası, gelir dağılımı,

• Sosyal hizmetlerin yaygınlaşması,

• Yoksullukla mücadele, asgari bir gelir ve geçim düzeyini hedefleyen politikalar ile sosyal yardımlar,

• Mesleki eğitim programları,

Özellikle geniş anlamda sosyal politika ve sosyal devletin varlık kazanması sıraladığımız şu olgular etrafında anlaşılabilir:

• Kapitalizmin krizlerini ve sermayenin gereksinimlerini içeren yapısal gelişim özellikleri, üretim ve birikim süreçlerinin düzenlenmesi (Topak, 2005, s.112-114),

• İşçi sınıfı hareketinin ve sendikal mücadelenin yükselişini ve taleplerini de içeren toplumsal sınıf ilişkileri (Ginsburg, 1979; Gough, 1979; Topak, 2009),

• Kapitalizmin ve piyasanın beraberinde getirdiği ekonomik ve sosyal riskler,

• Bağımlı nüfusun ve ücretli emeğin korunması ve güvence altına alınması,

• Yoksulluk sorunu,

• Kamu merkezli bir etkinlik olması,

• Metadışı kamusal sosyal refah hizmetleri yaratması,

• Yurttaşlık haklarına dayalı bir gelişimin ürünü olması,

• Devletin sınıfsal niteliği ve siyasal iktidar ilişkilerinin devamlılığı için bağımlı nüfus üzerinde hegemonyanın sağlanması (Topak, 2012, s.102).

Sosyal hakları soyut ve hukuki bir eşitlik anlayışının ürünü olan klasik haklardan ayıran ölçüt, sosyal hakların hukuki eşitlikten sosyal eşitliğe doğru bir yönelimi yansıtmasıdır.

Negatif haklar, ifade, düşünce ve inanç özgürlüğü, mülk edinme, konut dokunulmazlığı, kişi güvenliği gibi devlete karışmama görevi yükleyen koruyucu haklardır. Pozitif haklar ise eğitim, sosyal güvenlik, toplu sözleşme ve sendikalaşma gibi devlete olumlu edimde bulunma ve karışma görevi yükleyen isteme haklarıdır.

Çağdaş sosyal politika öncesi dönemin refah anlayışının ana çizgileri; refahın ana kaynağı olarak piyasanın kabul edilmesi, bireyin kendi kendine yetmesi, aile ve topluluklar arasındaki dayanışma, dinsel ve geleneksel bir gönüllülük ve hayırseverlik biçiminde özetlenebilir

Çağdaş sosyal politika araçları, yoksulluk yardımlarından farklı olarak hak statüsünde kurumsallaşmıştır.

Sosyal politikaların ve devletin sosyal boyutunun bir devlet biçimi olarak örgütlenmesinde, ağırlıklı olarak refah devleti ve sosyal devlet kavramları kullanılır. Her iki kavramın da önceki yüzyıllara dayanan bir geçmişi bulunuyor. Örneğin
1791 yılında Fransa’da refah devleti (etat-province) kavramının kullanıldığı görülüyor.

19’uncu yüzyılda modern anlamda ilk sosyal politika tedbirlerinin alınması ve bunların gelişimi, sosyal politikaları önceleyen ve ona eşlik eden eşitsizliklerin varlığıyla eşitlik mücadeleleri, savunuları, talepleri ve tartışmalarından bağımsız olarak değerlendirilemez.

İngiltere’de 1942 yılında William Beveridge tarafından hazırlanan “Sosyal Sigortalar ve Birleşik Hizmetler” adlı rapor, kamu sigortalarının yaygınlaşmasının yanı sıra çalışma yaşamının dışına çıkılan dönemlerde de kişi ve ailenin ihtiyaçlarını gözetmiştir.

Nitekim 1789 tarihli İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi’nde mülkiyet, özgürlükten sonra, güvenlik ve baskıya direnme hakkından önce, diğer hakların temeli olarak tanımlanan bir hak statüsüne kavuşmuştur.

Refah rejimi, Esping-Andersen (1999) tarafından “refahın devlet, piyasa ve aile arasında üretildiği ve dağıtıldığı, birbirine bağımlı ve müşterek yol” biçiminde tanımlamıştır.

Çünkü Marshall’a (2008, s.31) göre, “Statü eşitliği, gelir eşitliğinden daha önemlidir.”.

Örneğin Fransa’da, Babeuf’un öncülüğünü yaptığı “Eşitler Hareketi”, mutlak eşitlik talebi olarak da görülebilecek şekilde, ekonomik ve sosyal eşitlik için herkesin milli gelirden ihtiyacına göre pay alması gerektiğini savunuyor, gerçek eşitliğin
sağlanabilmesi için bireysel mülk sahipliğini sorguluyor ve kolektif mülkiyet fikrini benimsiyordu.

Dar anlamda sosyal politika, Sanayi Devriminin ve ağırlıklı olarak imalat sanayine dayalı kapitalist gelişmenin bir ürünü olarak 18. ve 19. yüzyıl koşullarında doğmuş ve oluşmuştur.