TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK - Deneme Sınavı - 3

Zaman içerisinde, sosyal politikanın anlamı da daha geniş bir çerçeveye oturmuştur. Kapitalizmin gelişimi ve serbest piyasanın oluşumuyla ekonomik ve sosyal sorunlar çeşitlenmiş, toplumsal sınıfların daha iyi çalışma ve yaşama talepleri, beklentileri ve düzeyleri artmış; insan hakları, eşitlik, özgürlük, haklar ve yurttaşlık gibi alanlarda sosyal boyutu ön plana çıkaran anlayışlar güçlenmiştir. Diğer yandan, işçi sınıfının taleplerinin karşılanması ve sosyal refah artışının, toplumsal sınıflar arasındaki uyum ve uzlaşıya dönük katkıları görülmüş ve işçi sınıfının mevcut ekonomik ve siyasal sisteme içerilebilmesinin nesnel koşulları fark edilmiştir.

Zamanla uygulamalar kamusal sosyal refahın sağlanmasında sosyal yurttaşlık ve ihtiyaç ilkelerinin yerine, yardımı çalışamayacak durumda olan en muhtaçlarla sınırlandırma eğiliminde olmuş; Yardımlar, çalışabilir durumdaki işsiz yoksullar için dışlayıcı bir biçimde düzenlenmiştir. Sosyal yardım almaya en az uygunluk ya da seçilebilme yeterliliği (less eligibility) ilkesi doğrultusunda, yoksullarla muhtaçlar/düşkünler arasında bir ayrım yaratılmıştır.

Çağdaş sosyal politikanın evrimsel sürecindeki gelişimde yer alan olaylar sırayla;Çalışma İlişkileri,  toplu haklar, sosyal güvenlik (Sosyal sigortalar, hizmetler, yardımlar ve işsizlik sigortası) eğitim, sağlık, konut, işsizliğin önlenmesi, tam istihdam, asgari gelir, gelir dağılımı, mesleki eğitim programları vd.) ve kadın, çocuk, dezavantajlı gruplar, tüketiciler, engelliler, cinsel yönelimlere ilişkin gösterilen çabalardır.

Negatif haklar, ifade, düşünce ve inanç özgürlüğü, mülk edinme, konut dokunulmazlığı, kişi güvenliği gibi devlete karışmama görevi yükleyen koruyucu haklardır. Pozitif haklar ise eğitim, sosyal güvenlik, toplu sözleşme ve sendikalaşma gibi devlete olumlu edimde bulunma ve karışma görevi yükleyen isteme haklarıdır. Klasik haklar, bireyi devlet karşısında, sosyal haklar ise işçi sınıfını sermaye sınıfı ve piyasanın yarattığı ekonomik ve sosyal risk ve eşitsizlikler karşında koruyan haklar olarak değerlendirilebilir.

Yoksulluk, tarihsel bir olgudur; ancak kapitalizmin gelişimiyle birlikte yeni biçimler almıştır. Kapitalizm, yoksulluğu azaltmaya dönük araçlar geliştirdiği halde yoksulluğu yaratacak ve artıracak yapısal özelliklerini de her zaman korumuştur. Yoksulluk, sosyal yardımlarla azaltılmaya çalışılan bir sosyal sorun olarak belirirken, yoksulların aynı araçla denetlendiği söylenebilir.

Eşitsizlik, eşitlik ve yurttaşlık arasındaki ilişki, bir bakıma, “ekonomik olan” ve “sosyal olan” arasındaki çelişme ve dengeyle de bağlantılıdır. Ekonomik olan, piyasayı imler; piyasa güçleri temelinde, piyasa ilkesi etrafında, eşitsizlikleri veri kabul eden ve bireyci politika ve ilişkileri tanımlar. Sosyal olan ise kamu örgütlenmesi temelinde, ihtiyaç ilkesi etrafında, eşitsizlikleri gideren ve bütünleştirici politika, kurum ve ilişkilere, sosyal adalet ve eşitlik düşüncesine ve refahın toplumsallaşmasına gönderme yapar. 

Eşitsizlik, eşitlik ve yurttaşlık arasındaki ilişki, bir bakıma, “ekonomik olan” ve “sosyal olan” arasındaki çelişme ve dengeyle de bağlantılıdır. Ekonomik olan, piyasayı imler; piyasa güçleri temelinde, piyasa ilkesi etrafında, eşitsizlikleri veri kabul eden ve bireyci politika ve ilişkileri tanımlar. Sosyal olan ise kamu örgütlenmesi temelinde, ihtiyaç ilkesi etrafında, eşitsizlikleri gideren ve bütünleştirici politika, kurum ve ilişkilere, sosyal adalet ve eşitlik düşüncesine ve refahın toplumsallaşmasına gönderme yapar. 

Çağdaş sosyal politikanın gelişimi çerçevesinde sosyal hakların oluşumunu da sağlayacak şekilde yaşama geçirilen uygulamalar şunlardır:
• Bireysel ve toplu iş hukuku,
• Uzun (yaşlılık, malullük, ölüm) ve kısa vadeli (iş kazası, meslek hastalıkları, hastalık,
analık) sigorta dalları,
• Eğitim, sağlık, konut/barınma,
• Ücret/asgari ücret, işsizliğin önlenmesi,yüksek bir istihdam düzeyinin sağlanması,
işsizlik sigortası, gelir dağılımı,
• Sosyal hizmetlerin yaygınlaşması,
• Yoksullukla mücadele, asgari bir gelir ve geçim düzeyini hedefleyen politikalar ile sosyal yardımlar,
• Mesleki eğitim programları

1789 tarihli İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi’nde mülkiyet, özgürlükten sonra, güvenlik ve baskıya direnme hakkından önce, diğer hakların temeli olarak tanımlanan bir hak statüsüne kavuşmuştur (Gemalmaz, 2010, s.187-188). Bu haklar, “yaşam hakkı ve kişi dokunulmazlığı, düşünce ve düşünceyi açıklama özgürlüğü, inanç ibadet özgürlüğü, konut dokunulmazlığı, mülkiyet hakkı, dernek kurma hakkı, dilekçe hakkı, seçme ve seçilme hakkı” başlıkları altında toplanabilir.

Negatif haklar, ifade, düşünce ve inanç özgürlüğü, mülk edinme, konut dokunulmazlığı, kişi güvenliği gibi devlete karışmama görevi yükleyen koruyucu haklardır. Pozitif haklar ise eğitim, sosyal güvenlik, toplu sözleşme ve sendikalaşma gibi devlete olumlu edimde bulunma ve karışma görevi yükleyen isteme haklarıdır.

Sosyal politikanın ve sosyal devletin temel nitelikleri:
• Kapitalizmin krizlerini ve sermayenin gereksinimlerini içeren yapısal gelişim özellikleri, üretim ve birikim süreçlerinin düzenlenmesi 
• İşçi sınıfı hareketinin ve sendikal mücadelenin yükselişini ve taleplerini de içeren toplumsal sınıf ilişkileri 
• Kapitalizmin ve piyasanın beraberinde getirdiği ekonomik ve sosyal riskler,
• Bağımlı nüfusun ve ücretli emeğin korunması ve güvence altına alınması,
• Yoksulluk sorunu,
• Kamu merkezli bir etkinlik olması,
• Metadışı kamusal sosyal refah hizmetleri yaratması,
• Yurttaşlık haklarına dayalı bir gelişimin ürünü olması,
• Devletin sınıfsal niteliği ve siyasal iktidar ilişkilerinin devamlılığı için bağımlı nüfus üzerinde hegemonyanın sağlanması

Sosyal politika, ekonomik olan ve sosyal olan arasındaki çelişme temelinde, kapitalizmin işçi sınıfını ve tüm toplumu, sermaye birikiminin ve piyasanın bir parçası gibi yönetme eğiliminin (Özuğurlu, 2005, s.90) kamu örgütlenmesi ve müdahalesiyle sınırlandırılması pratiği ve bilimi olarak incelenebilir.

Çağdaş sosyal politikanın gelişimi çerçevesinde sosyal hakların oluşumunu da sağlayacak şekilde yaşama geçirilen uygulamalar şunlardır: 

• Bireysel ve toplu iş hukuku, 

• Uzun (yaşlılık, malullük, ölüm) ve kısa vadeli (iş kazası, meslek hastalıkları, hastalık, analık) sigorta dalları, 

• Eğitim, sağlık, konut/barınma, 

• Ücret/asgari ücret, işsizliğin önlenmesi, yüksek bir istihdam düzeyinin sağlanması, işsizlik sigortası, gelir dağılımı, 

• Sosyal hizmetlerin yaygınlaşması, 

• Yoksullukla mücadele, asgari bir gelir ve geçim düzeyini hedefleyen politikalar ile sosyal yardımlar, 

• Mesleki eğitim programları, 

Çağdaş sosyal politikanın başlangıcı, 19. yüzyılın ortalarında başlayıp 1870’lerde güçlenen ve ağırlıklı olarak 1930’lu ve 1940’lı yıllara kadar olan dönemi kapsar. Bu dönemin ayırt edici özelliği, sosyal politikanın gelişim çizgisinin, haklar ve sosyal haklar rejiminin oluşumuna yönelik olmasıdır. Sosyal politikanın, bu niteliği çerçevesinde, yoksullara yönelik yardımlardan, “kişisel haklara ve sınıfsal korumalara” (Talas, 1997, s.54) doğru bir değişim geçirdiği görülmektedir. 

Pozitif haklar ise eğitim, sosyal güvenlik, toplu sözleşme ve sendikalaşma gibi devlete olumlu edimde bulunma ve karışma görevi yükleyen isteme haklarıdır.

Eşitsizlik, eşitlik ve yurttaşlık arasındaki ilişki, bir bakıma, “ekonomik olan” ve “sosyal olan” arasındaki çelişme ve dengeyle de bağlantılıdır. Ekonomik olan, piyasayı imler; piyasa güçleri temelinde, piyasa ilkesi etrafında, eşitsizlikleri veri kabul eden ve bireyci politika ve ilişkileri tanımlar. Sosyal olan ise kamu örgütlenmesi temelinde, ihtiyaç ilkesi etrafında, eşitsizlikleri gideren ve bütünleştirici politika, kurum ve ilişkilere, sosyal adalet ve eşitlik düşüncesine ve refahın toplumsallaşmasına gönderme yapar. Doğru cevap A'dır.

Dar anlamda sosyal politika, Sanayi Devriminin ve ağırlıklı olarak imalat sanayine dayalı kapitalist gelişmenin bir ürünü olarak 18. ve 19. yüzyıl koşullarında doğmuş ve oluşmuştur. Doğru cevap B'dir.

Klasik haklar, hiçbir ayrım yapılmadan bütün insanların hak ve özgürlüklerdir.

Zaman içerisinde, sosyal politikanın anlamı da daha geniş bir çerçeveye oturmuştur. Kapitalizmin gelişimi ve serbest piyasanın oluşumuyla ekonomik ve sosyal sorunlar çeşitlenmiş, toplumsal sınıfların daha
iyi çalışma ve yaşama talepleri, beklentileri ve düzeyleri artmış; insan hakları, eşitlik, özgürlük, haklar ve
yurttaşlık gibi alanlarda sosyal boyutu ön plana çıkaran anlayışlar güçlenmiştir. Diğer yandan, işçi sınıfının
taleplerinin karşılanması ve sosyal refah artışının, toplumsal sınıflar arasındaki uyum ve uzlaşıya dönük
katkıları görülmüş ve işçi sınıfının mevcut ekonomik ve siyasal sisteme içerilebilmesinin nesnel koşulları
fark edilmiştir. Bir bütün olarak işçi sınıfının eğitim ve sağlığının, ekonomik gelişmeye olan katkısı da
anlaşılmıştır. C seçeneğindeki ifade dar anlamda sosyal politikayı açıklamakta olan bir niteliktir. Doğru cevap C'dir.