TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK - Deneme Sınavı - 2

Sosyal hakların öznesi bağımlı ve güçsüz konumda olan ve sosyal koruma ve güvenceleri için kamu müdahalesi biçiminde beliren sosyal politika araçlarına ihtiyaç duyan toplumsal sınıflar ve kesimlerdir.

Dar anlamda sosyal politikanın iki yönü olduğu söylenebilir. Birinci yönü, bağımlı ve güçsüz konumdaki sınıfların korunması ve güvence altına alınmasına dönük devlet müdahaleleri olmasıdır. İkinci yönünü ise, söz konusu güvence ve korumanın sınıfın (emeğin) kendisi tarafından sağlanması ve sömürünün sınırlandırılmasını amaçlayan sendikalaşma, toplu sözleşme ve grev haklarını içeren toplu hakların devletçe sağlanması ve ihlal edilmemesi oluşturmaktadır (Talas, 1997, s.53-54). Geniş anlamda sosyal politika, doğrudan bir sınıfa değil, toplumun ve toplumsal yaşamın bütününe, toplumsal bütünleşme amacıyla yönelir. Bu çerçevede, yoksulluğun önlenmesi, işsizliğin azaltılması, sağlık, eğitim, tarım politikaları, gelir dağılımındaki eşitsizliklerin azaltılması, “toprak reformu, tarım ürünleri fiyatlarının düzeyi, zanaatın ve esnafın korunması, kooperatifçilik, vergi politikaları” uygulamaları sosyal politikanın geniş yorumuna dahil edilebilir. Doğru cevap D'dir.

Sosyal politikanın geniş bir anlam kazanması sürecinde, doğrudan işçi sınıfına yönelen sosyal politika uygulamalarının giderek toplumdaki herkesi kapsadığı görülür. İşçi sınıfının güvence altına alınması ve korunmasını amaçlayan sosyal politikalar; geniş bir anlam kazanarak, sosyal eşitlik ve sosyal adaleti sağlama amacına yönelmiştir Bu çerçevede, özellikle İkinci Dünya Savaşı’nı izleyen yıllar sosyal politikanın geniş bir anlama kavuştuğu bir dönem olarak kabul edilir. Sosyal devlet olarak kabul edilen devlet biçiminin olgunlaşması da bu döneme rastlar. Bu arada, ilerleyen dönemde sosyal politika çocuk, kadın, gençlik, engellilik, çevre, tüketici hakları gibi konuları da ilgi alanı hâline getiren bir diğer genişleme süreci içerisine de girmiştir (Çubuk, 1979, s.12-13; Esin, 1982, s.125-126; Talas, 1997, s.53; Koray, 2000, s.11). Doğru cevap E'dir.

Eşitler Hareketi, kendisinden sonra ortaya çıkan sosyalist görüş ve eylemi önemli ölçüde etkilemiştir. Cevap E seçeneğidir.

Mutlak eşitlik fikri dönemin liberal düşünürleri tarafından kıyasıya eleştirilirken daha sonra sosyal
politikaların örgütlenmesi ve sosyal devletin oluşumu sırasında merkezi bir role kavuşacak olan “çalışma” ve “ihtiyaç” kavramları bu eleştirilerde önemli bir yer tutmuştur.

Ekonomik anlayışın, politikaları birey temellidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Sosyal anlayışın örgütleyici ilkesi ihtiyaç ilkesidir. Doğru olan cevap B seçeneğidir.

Liberal anlayışa göre, toplumun ve kamunun, ekonomik ilişkileri ve piyasayı denetleme hakkı yoktur. Doğru cevap C seçeneğidir.

İnsanın hayattaki varlığını emek gücüne ve işgücü piyasasına katılımına indirgeyen ücretlilik ilişkisi ve işçileştirme merkezli kapitalist anlayış sorgulanır. Böylece emek gücünün satılamadığı, satılsa bile alıcı bulamadığı, satılamayacak durumda olduğu ya da gereksiz hale getirildiği koşullarda geçimin ve ihtiyaçların nasıl karşılanacağı, refahın nasıl sağlanacağı yönündeki belirsizlik giderilir.

Dar anlamda sosyal politika, doğrudan bir sınıfa yönelen önlemler olarak karşımıza çıkmıştır. Dar anlamda sosyal politika, toplumsal sınıflar arasındaki çelişkileri, uyuşmazlıkları ve çatışmaları azaltıp, sınıflar arasında bir uzlaşı ve uyum sağlayarak hakim siyasal ve ekonomik ilişkilerin devamlılığının sağlanmasına yönelmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sabit vergi düzenlemeleri çağdaş sosyal politika uygulamalarından biri değildir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Sanayi hizmetlerinin desteklenmesi çağdaş sosyal politika uygulamalarından biri değildir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sosyal haklar, emeği sermaye karşısında korur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Çağdaş sosyal politikanın ilk oluşum evreleri, kadın ve çocuklar gibi sanayide çok uzun saatlerle çalıştırılıp özel olarak korunma ihtiyacı içinde olan kesimlerle başlamıştır (Talas, 1997, s.54). Ücretler, günlük çalışma saatleri, izinler, gece çalışması, iş kazası ve meslek hastalıkları gibi doğrudan çalışma koşullarının düzenlenmesine yönelen kurallarla işçi sınıfının bütününe yaygınlaşma eğilimi sergilemiştir. Bu önlemler, “işçinin yalnızca işleyen bir alet, makinanın bir uzantısı olmaması nedeniyle, işçinin fizik varlığının korunmasına yönelik” olarak uygulama alanı bulmuştur (Esin, 1982, s. 134).Başta Almanya, Avusturya, İtalya, İsveç, İsviçre, Fransa ve Danimarka olmak üzere, 1870’li ve ağırlıklı olarak 1880’li, 1890’lı ve 1900’lü yıllardan başlayacak şekilde pek çok Avrupa ülkesinde, iş kazası, hastalık, sağlık, malullük, emeklilik, işsizlik sigortalarının oluşturulmaya başlandığı görülmektedir. Ardından ise tamamlayıcı olacak şekilde aile yardımları devreye girmiştir (Topak, 2012, s.47-49, 53). Çağdaş sosyal politikanın geliştiği dönemin kökleri, ağırlıklı olarak çalışma ilişkilerine dönük düzenlemelere ve 1870’li ve 1880’li yıllarda özellikle Almanya’da Bismarck döneminde görülen sosyal güvenlik uygulamalarına dayanmaktadır. Ancak çağdaş sosyal politikanın gelişiminin esas olarak 1930’lu ve 1940’lı yıllardan sonra varlık kazandığı söylenebilir. Doğru cevap A'dır.

Çağdaş sosyal politikanın gelişimi çerçevesinde sosyal hakların oluşumunu da sağlayacak şekilde yaşama geçirilen uygulamalar şunlardır:
• Bireysel ve toplu iş hukuku,
• Uzun (yaşlılık, malullük, ölüm) ve kısa vadeli (iş kazası, meslek hastalıkları, hastalık, analık) sigorta dalları,
• Eğitim, sağlık, konut/barınma,
• Ücret/asgari ücret, işsizliğin önlenmesi, yüksek bir istihdam düzeyinin sağlanması,
işsizlik sigortası, gelir dağılımı,
• Sosyal hizmetlerin yaygınlaşması,
• Yoksullukla mücadele, asgari bir gelir ve geçim düzeyini hedefleyen politikalar ile sosyal yardımlar,
• Mesleki eğitim programları,

Doğru cevap B'dir.

Negatif haklar, ifade, düşünce ve inanç özgürlüğü, mülk edinme, konut dokunulmazlığı, kişi güvenliği gibi devlete
karışmama görevi yükleyen koruyucu haklardır. Pozitif haklar ise eğitim, sosyal güvenlik, toplu sözleşme ve sendikalaşma gibi devlete olumlu edimde bulunma ve karışma görevi yükleyen isteme haklarıdır. Doğru cevap C'dir.

“Klasik haklar, hiçbir ayrım yapılmadan bütün insanların hak ve özgürlükleriyken” sosyal hakların öznesi ise bağımlı ve güçsüz konumda olan ve sosyal koruma ve güvenceleri için kamu müdahalesi biçiminde beliren sosyal politika araçlarına ihtiyaç duyan toplumsal sınıflar ve kesimlerdir (Çelik, 2010, s.257, 260). Bu çerçevede çalışma, eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, konut hakkının yanı sıra kadınlar, çocuklar ve sosyal koruma ve güvence ihtiyacı içerisinde olan sınıf ve kesimlerin kamu tarafından gözetilmelerine ilişkin haklar sosyal hakların kapsamına girmektedir (Bulut, 2009, s.30). Haklar rejiminin evriminde sosyal haklar bünyesinde de bir gelişim gözlemlenmiş ve Evrensel Bildirge’deki sendika özgürlüğünün içeriği genişletilerek, sendikal haklar olarak bilinen “toplu sözleşme hakkı, sendika özgürlüğü ve grev hakkı” da sosyal hakların içerisine ayrıntılı bir biçimde tanımlanarak girmiştir. Bu oldukça önemli bir gelişmedir; zira bu üç hak türü, “sosyal hakların gelişmesinde yasa kadar önemli bir itici güçtür ve bu haklar bütün sosyal hakların baş güvencesi ve yaptırımıdır” (Çelik, 2010, s.256). Mülkiyet sosyal haklar kapsamında ele alınmamaktadır. Doğru cevap D'dir.

Çağdaş sosyal politikanın gelişim çizgisini ve sosyal haklar kataloğunun oluşumunu genel hatlarıyla gördükten sonra, sosyal politikanın ve sosyal devletin temel niteliklerine ilişkin kimi notlar düşmek yararlı olacaktır. Özellikle geniş anlamda sosyal politika ve sosyal devletin varlık kazanması sıraladığımız şu olgular etrafında anlaşılabilir:
• Kapitalizmin krizlerini ve sermayenin gereksinimlerini içeren yapısal gelişim özellikleri, üretim ve birikim süreçlerinin düzenlenmesi (Topak, 2005, s.112-114),
• İşçi sınıfı hareketinin ve sendikal mücadelenin yükselişini ve taleplerini de içeren toplumsal sınıf ilişkileri (Ginsburg, 1979; Gough, 1979; Topak, 2009),
• Kapitalizmin ve piyasanın beraberinde getirdiği ekonomik ve sosyal riskler,
• Bağımlı nüfusun ve ücretli emeğin korunması ve güvence altına alınması,
• Yoksulluk sorunu,
• Kamu merkezli bir etkinlik olması,
• Metadışı kamusal sosyal refah hizmetleri yaratması,
• Yurttaşlık haklarına dayalı bir gelişimin ürünü olması,
• Devletin sınıfsal niteliği ve siyasal iktidar ilişkilerinin devamlılığı için bağımlı nüfus üzerinde hegemonyanın sağlanması (Topak, 2012, s.102).

Mülk sahinin hak sahibi görüldüğü hukuk anlayışı 19. yy için değerlendirilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Eşitliğin bir talep ve mücadele olarak ortaya çıkması, 18’inci yüzyılda
gerçekleşebilmiştir. Bu olgu eşitsizliklerin, özellikle
modern yurttaşlık kurumuyla birlikte, “insanın doğal hâli olarak” görülmemeye başlanması (Turner,
1997, s.18-19, 20) ile de bağlantılıdır. Bu bağlamda doğru yanıt C seçeneğidir.

Fransa’da, Babeuf’un öncülüğü-
nü yaptığı “Eşitler Hareketi”, mutlak eşitlik talebi
olarak da görülebilecek şekilde, ekonomik ve sosyal
eşitlik için herkesin milli gelirden ihtiyacına göre
pay alması gerektiğini savunuyor, gerçek eşitliğin
sağlanabilmesi için bireysel mülk sahipliğini sor-
guluyor ve kolektif mülkiyet fikrini benimsiyordu.
Eşitler Hareketi, kendisinden sonra ortaya çıkan
sosyalist görüş ve eylemi önemli ölçüde etkilemiştir. Bu bilgiler ışığında, doğru yanıt B seçeneğinde verilmiştir.