TOPLUMSAL DEĞİŞME KURAMLARI

Sanayi sonrası toplum kuramlarının önemli temsilcisi Daniel Bell'in, sanayi sonrası topluma geçiş açısından gözlemlediği en önemli değişim bilginin toplumsal yapıdaki konumundaki değişimdir. Girilmekte olan yeniçağın enformasyon tarafından karakterize edildiğini öne süren Bell’e göre, dünya tarihinde sanayi öncesi, sanayi ve sanayi ötesi olmak üzere üç toplumsal aşama mevcuttur. Bilginin merkezde olduğu sanayi ötesi toplumda, ekonomideki temel alan hizmetlere kaymıştır. Ayrıca sanayi toplumunun hiyerarşik yapısı azalarak, yerine daha yatay bir toplumsal ve kişilerarası ilişki düzlemi ortaya çıkmıştır. Buna ek olarak, kitle hareketleri yerini artık daha az organize tepki gruplarına bırakmış ve gittikçe daha az organize olan bireyci bir toplum ortaya çıkmıştır. Bireyin değil toplumun önemli olduğu toplum tipi ise sanayi ötesi değil, sanayi toplumudur. Doğru cevap B’dir.

ABD’li yazar ve gelecekbilimci Alvin Toffler’a göre, sanayi sonrası toplumda belirli derecelerde bireyselleşme, ayrışma ve bilgi-tabanlı üretim söz konusu olduğu gibi, değişim de hızlanmıştır. Beyaz yakalı çalışanların sayısının mavi yakalı çalışanlara kıyasla fazla olduğu söz konusu toplumda, bilgi birikimi, özellikle gelişme ve kalkınmanın temelinde bulunan teknolojik bilgi artarak gelişmektedir. Ayrıca ekonomik ve toplumsal mekanizmaların işlenmesinde entelektüel teknoloji önem arz etmektedir. Bununla birlikte, endüstrileşme sürecinde son derece gerekli olan hammaddeye sahip olmanın önemi ise bu toplum tipinde söz konusu değildir. Doğru cevap B’dir.

“Social Change and History” isimli eserinde evrim teorilerinin varsaydığı gibi değişimin bağlı olduğu içsel etkenleri belirleyen genel kanunların mevcut olmadığını belirten ve içsel etkenler kısmen etkili olsa da sosyal değişimin daha ziyade dışsal etkenlerin bir eseri olduğunu öne süren kuramcı Robert Nisbet’tir. Doğru cevap A’dır.

Aydınlanmacılar toplumların tarihsel süreçte daha az gelişmiş olandan gelişmiş olana doğru bir değişim geçirdiğini düşünmekteydiler.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Toynbee’ye göre kültürler mutlaka çökmek zorunda değildirler, hayatiyetleri- ni sürdürmeleri için fırsatlar bulunmaktadır.

White’a göre sosyal sistemleri açıklamadaki en önemli unsur teknolojidir.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Doğru cevap C şıkkıdır

Doğru cevap B şıkkıdır.

“sosyal değişim” kavramı makro boyutlu değişimleri (social change) anlatmak ve “toplumsal değişme” kavramı da mikro boyutlu değişimleri (so- cietal change) ele almak üzere kullanılabilir.99

İşlevselcilik çağdaş sosyolojinin kurucu
dinamiğini teşkil etmiştir. Bu bağlamda çağdaş
sosyolojinin değişim konusunu ele alırken kendi
içinde çeşitlenen birçok tartışmayı kapsadığını söylemek gerekir

“Sosyal değişim” kavramı makro boyutlu
değişimleri (social change) anlatmak ve “toplumsal
değişme” kavramı da mikro boyutlu değişimleri (societal change) ele almak üzere kullanılabilir.

Modern medeniyet ve toplum fikrinin ana
kaynaklarından birisi olan ilerlemecilik ondokuzuncu yüzyılın tamamını kapsayan bir fikri çerçeve oluşturmuştur. Bu anlamda ilerleme fikri bir
tarihsel mesele olmaktan çıkarak geleceğe yönelik
ütopyacı bir vizyonun bir nişanesi olarak görülmüştür.

Spengler, 1918-22 yıllarında 2 cilt olarak yazdığı Batı’nın Çöküşü (Der Untergang des Abendlandes) isimli meşhur eserinde uygarlıkların yükseliş
ve düşüşünün kaçınılmaz bir kader olduğunu ilan etmektedir. Onun eseri belki de ondokuzuncu yüzyıl tarih düşüncesine yöneltilmiş en yıkıcı eleştiri olarak
karşımıza çıkmaktadır.

Spengler, bugünün dünyasında
faal olan güçlerin analiziyle işe başlamaktadır. Bu
bağlamda onun daha geniş fikri çerçevesini ortaya koyduğu Karar Anı (Die Jahre der Entscheidung) isimli çalışmasında dile getirdiği “her toplumdaki
yozlaşmış öğeler sürekli olarak dibe batar” fikri
onun temel başlangıç noktasını teşkil eder: “Yorgun aileler, üstün soyun nesillerinin düşmüş üyeleri, ruhani ve fiziksel başarısızlıklar, bayağılıklar.”

Spengler, dünya tarihinin yapısını,
felsefi ve biyolojik esaslara göre açıklamaya çalışmıştır. Ona göre, tüm dünya tarihinde 8 tip kültür çevresi vardır: Mısır, Babil, Hindistan, Çin, Antikite, Arap, Batı ve Meksika

Spengler'e göre uygarlıkların ortaya çıkışı, gelişmesi
ve çöküşü kendi içinde belirli bir yazgısal döngüsellik barındırır. Uygarlıkların yaşam döngüleri insanın gelişim dönemleri gibidir. Uygarlığın erken dönemleri insanın çocukluk dönemine denk gelir. Bu dönemde toplum ve din ortaya çıkmıştır. Gençlik döneminde aklın üstünlüğü vardır ve olgunluk döneminde entelektüellik kendini gösterir ve bu dönem sanatın, felsefenin, bilimin en çok geliştiği dönemdir. İnsanın yaşlılık dönemi gibi bir uygarlığın
yaşlılık döneminde de güçten düşme ve çözülme vardır. Bu dönemde parçalanmaya başlayan değerler kaçınılmaz çözülmenin ve çöküşün habercisidir.

Tüm dünya tarihinde 8 tip kültür
çevresi vardır: Mısır, Babil, Hindistan, Çin, Antikite, Arap, Batı ve Meksika. Spengler bunları gelişme
düzeylerine göre üç aşamaya ayırır:
• Metafiziksel-dini yüksek kültürler
• Erken simgeci kültürler
• Geç sivil kültürler.