TOPLUMSAL DEĞİŞME KURAMLARI

Montesquieu bir ‘yasalar hiyerarşisi’ ima eder: “fizik madde benzeri ‘alt-düzey’ olgular, kendi işleyişlerini düzenleyen bilimsel yasalardan sapma göstermezler, ancak zekâ sahibi üst-düzey varlıklar yasalara ters düşebilir veya onları ihlâl edebilirler: bir toplumun bilimsel yasaları mutlak değil de olasılıklı bir yapıdadır”.

Empirizm Bilginin gözlem, deneme veya duyular ile elde edilebileceğini ileri süren geleneksel öğretidir.

Saint-Simon Aydınlanmanın ilerleme olduğu inancına karşı çıkar ve ona göre gerçek ‘ilerleme’ modern
sınaî ekonomiye Ortaçağ’daki feodalizmin merkeziyetçi bir biçimi olacak bir siyasal ve sosyal sistemin dâhil
edileceği mükemmel toplumsal düzende mümkündür. Ekonomiye vurgusuna rağmen, romantikler gibi, klâsik
politik iktisadı şiddetle eleştirir.

Comte’a göre her bilim kendisinden önce gelen daha alt düzey ancak temel bilim üzerine inşa edilir. Sosyoloji kendisinden önce gelen bütün bilimlerin doruk noktasıdır.

Comte’un toplum ve yöntem anlayışı araştırma tekniklerinde bir işbölümüne dayanır. Ona göre toplumsal dünyayı açıklamak için dört temel tekniğe başvurulabilir: (1) insan duyumlarıyla (ve teorinin rehberliğinde) ‘gözlem’, (2) özellikle ‘toplumsal patolojiler’i anlamada ‘deney’; (3) toplumun doğasındaki -özellikle toplumsal düşüncelerin doğasındaki- düzenli değişme örüntülerini yakalamada ‘tarihsel gözlem’; ve (4) insan ve hayvan toplumları, bir arada bulunan insan toplumları ve aynı toplumun farklı unsurları olan özel değişkenlerin etkilerini soyutlayan bir gözle ‘karşılaştırma’.

Spancer’a göre işbölümünün temel nedenleri mekanik dayanışmadan organik dayanışmaya doğru yönelten güçler, artan nüfusun ahlâkî ve dinamik yoğunluk boyutları olarak adlandırdığı faktörlerdir. Durkheim işbölümünün toplumların hacmi ve yoğunluğuyla doğru orantılı olduğunu ve sürekli olarak toplumsal gelişme yönünde ilerlemesinin toplumların düzenli olarak daha da yoğunlaşmaları ve genel olarak hacimlerinin artması eğiliminden kaynakladığını düşünür.

Emile Durkheim’e göre ‘meslek grupları’ bireylere çekidüzen verebilecek ve onları topluma bağlayabilecek tek potansiyel yapısal birimdir.

Auguste Comte’a göre sosyal statik toplumsal yapının ve onun unsurları ile ilişkilerinin araştırılmasıdır.

Spencer’a göre homojen bir bedenin (daha ilkel veya askerî bir toplumun) dengesi bozulduğunda çok geçmeden yeni bir dengeye doğru evrimleşmeye başlar. Bu evrim adaptasyonla sonuçlanır; yani toplumlar (kuvvetlerin bombardımanı, sürekli etkileri sonucunda) ortaya çıkan değişimlerle tepki içinde evrimleşirken insanlar varlıklarını bu değişimlere adaptasyon sağlayarak sürdürürler.

Durkheim (1893) geliştirdiği sosyolojizminde dikkati toplumsal güçlerin önceliğine ve belirleyici niteliklerine çeker. Hayatta kalma mücadelesini, Spencer’dan farklı olarak, Darwinist evrimci güçler değil, toplumsal güçler içinde konumlandırır. İşbölümü zamanla gelişirken, dinsel ve toplumsal hareketliliği etkileyen gelişmeler kollektif bilinci zayıflatır.

Muhafazakar anlayış, düzenin doğal, ilahi olduğunu, değişmenin, özellikle insanların müdahalesiyle değişim çabalarının bu doğal, kendiliğinden düzeni daha da çıkmaza sokacağını ve daha ciddi felaketlere yol açacağını öne sürerler

Saint-Simon toplumun bir makine veya gezegenler sistemi değil, yaşayan bir organizma olduğunu düşündüğü için, toplumsal olgulara ilişkin bilimsel araştırmanın doğa bilimlerinin metodolojisini benimsemesi, bilimsel bir sosyal bilimin yaşam bilimlerini model alması gerektiğini öne sürer. Ona göre fiziksel, kimyasal, biyolojik veya toplumsal, bütün olgular tek bir ilkenin işleyişini yansıtırlar

Comte’un toplum ve yöntem anlayışı araştırma tekniklerinde bir işbölümüne dayanır. Ona göre
toplumsal dünyayı açıklamak için dört temel tekniğe başvurulabilir: (1) insan duyumlarıyla (ve teorinin rehberliğinde) ‘gözlem’, (2) özellikle ‘toplumsal patolojiler’i anlamada ‘deney’; (3) toplumun doğasındaki -özellikle toplumsal düşüncelerin doğasındaki- düzenli değişme örüntülerini yakalamada ‘tarihsel gözlem’; ve (4) insan ve hayvan toplumları, bir arada bulunan insan toplumları ve aynı toplumun farklı unsurları olan özel değişkenlerin etkilerini soyutlayan bir gözle ‘karşılaştırma’

Spencer'a göre ilkel/temel (insanlara evrim sırasında daha alt düzey hayvanlardan geçen) ‘hayatta
kalabilme korkusu’ nihayetinde siyasal kontrollere ve siyasal kuruluşlara yol açar.

Durkheim'a göre iş bölümünün temel nedenleri mekanik dayanışmadan organik dayanışmaya doğru yönelten güçler, artan nüfusun ahlâkî ve dinamik yoğunluk boyutları olarak adlandırdığı faktörlerdir.

göre anominin çözümü, Comte veya Rousseau’nun önerdiği gibi güçlü ve bir ölçüde diktatör bir merkezî organın, devletin kurulması değil, diğer uzman kişilere ve nihayetinde toplumun tüm üyelerinin peşinden gideceği ortak hedeflere karşılıklı bağımlı olan bireylerin kollektif hayatla yeniden bütünleşmelerinin sağlanmasıdır. Bunun mekanizması da ‘meslek grupları’ veya ‘korporatif yapılar’dır.

Comte, Pozitif Felsefe Dersleri isimli eserinde bütün olguların değişmez doğa yasalarına tabi olduklarını, bu yasaları keşfedecek olan sosyolojinin "en genel veya basit olgulardan daha özel veya kompleks olgulara doğru ilerleyen" bilimlerin tepesinde yer aldığını öne sürmüş; kendi bilimler hiyerarşisinde, bilimlerin bilhassa matematikten astronomiye, oradan fizik, kimya ve fizyolojiye, ardından da kendi deyimiyle "Bilimlerin Kraliçesi" olan sosyal fiziğe doğru ilerlemesinin kaçınılmaz olduğunu iddia etmiştir. Başka bir ifadeyle, "sosyal fizik" Comte'un sosyoloji için kullandığı ilk isimdir. Doğru cevap D'dir.

Comte’un sosyolojisinde, bireyler göz ardı edilerek esas olanın toplum ve yasalar olduğu ifade edilmektedir

Saint-Simon’un savunduğu ve öngördüğü ‘yeni toplum’ üyelerinin faaliyetlerinin yönetici bir seçkinler grubunun kontrolü ve yönetimine tâbi olduğu otoriter ve hatta totaliter bir toplumdur. Yeni toplumun temellerine ilişkin açıklamalarında, sürekli olarak insanın bütün problemlerinin söz konusu toplumun sistematik bir genel plânlaması ve ayrıntılı idarî organizasyonu içinde çözülebileceğini öne sürer. Bir yandan devletin toplumu kontrol eden ve yöneten bir araç olduğunu düşünmesi, öte yandan yeni toplumun tam olgunluğuna kavuşmasının insanların baskıya gerek kalmadan hareket edecek biçimde kapsamlı bir değişim geçirmeleriyle mümkün olacağına inanması.

Herbert Spencer’ı diğer pozitivist çoğu sosyal bilimciden ayıran bir özellik, sadece toplumsal alanın yasalarını değil, Sentetik Felsefe adını verdiği bir makro düşünce şeması içinde ‘evren’in
tüm alanlarının, fiziksel, psikolojik, biyolojik, sosyolojik ve ahlâkî alanların yasalarını, yani ‘düzenleyici evrensel ilkeler’i  ortaya çıkarmaya çalışmasıdır,