TOPLUMSAL DEĞİŞME KURAMLARI

İnsanın özü ve insan toplumlarının kaynakları hakkında spekülâsyonlardan ziyade somut verilerle ilgilenen bir empirist olan Montesquieu çoğu kez Newton’un fizikte kullandığı işlemlere başvurur: toplumsal evrendeki olguları gözlemlemeye, bu gözlemlerden hareketle onların temel özellikleri ve yasa-benzeri ilişkileri hakkında önermeler oluşturmaya çalışır. O fizik bilimlerini temel alan bir toplum bilimi yaratmanın mümkün olduğunu düşünen ilk kişidir. Toplumun tıpkı fizik madde gibi bir ‘şey’ veya ‘olgu’ olduğunu, ‘ahlâk, örf ve âdetler’in ve ‘bir ulusun ruhunun’ bilimsel olarak incelenebileceğini kabul eder.Doğru cevap B'dir.

Saint-Simon toplumun bir makine veya gezegenler sistemi değil, yaşayan bir organizma olduğunu düşündüğü için, toplumsal olgulara ilişkin bilimsel araştırmanın doğa bilimlerinin metodolojisini benimsemesi, bilimsel bir sosyal bilimin yaşam bilimlerini model alması gerektiğini öne sürer. Ona göre fiziksel, kimyasal, biyolojik veya toplumsal, bütün olgular tek bir ilkenin işleyişini yansıtırlar. Bu tek ilke de Newton’un çekim yasasıdır. Gordon’a (2015) göre, “[t]oplum, içindeki bireylerin ve bireyler kategorilerinin hücreler ve organlara benzer roller yüklendikleri bir tür süperorganizmadır” fikrini Greklere kadar götürmek mümkün olsa da, bu görüş toplumsal düşüncede sadece 19. yüzyılda önemli bir rol oynamaya başlamıştır ve burada bir organizma olarak toplum fikri benimsenir. Saint-Simon bu fikrin toplum felsefesi ve sosyal bilimlere nüfuz etmesinde önemli bir role sahiptir. Ona göre “bir organizma olarak toplum, bireysel üyelerin bilinçlerini aşan ve gerçekte belirleyen kendine ait bağımsız bir bilince sahiptir”. Saint-Simon kültürlerin çeşitliliğinin yüzeysel olduğunu düşünür. Bütün toplumsal gelişmeler ve değişme temel bir plâna göre gerçekleşir; insanlığın tarihi, en azından kendi yörüngelerinde hareket eden gezegenlerde olduğu gibi, tek yasa tarafından yönlendirilir. Saint- Simon böyle bir tarih anlayışını benimseyen tek kişi olmasa da, toplumsal evrimin, dolayısıyla değişmenin merkezî dinamik gücünü “iktisadî sınıflar arasındaki çatışma”nın oluşturduğunu öne süren ilk kişidir.Doğru cevap D'dir.

Belirlenimcilik ve gerekircilik olarak da adlandırılan determinizm, evrenin işleyişinin, evrende gerçekleşen olayların çeşitli bilimsel yasalarla, örneğin fizik yasaları ile, belirlenmiş olduğunu ve bu belirlenmiş olayların gerçekleşmelerinin zorunlu olduğunu öne süren öğretidir.Doğru cevap A'dır.

Comte’un toplum ve yöntem anlayışı araştırma tekniklerinde bir işbölümüne dayanır. Ona göre toplumsal dünyayı açıklamak için dört temel tekniğe başvurulabilir: (1) insan duyumlarıyla (ve teorinin rehberliğinde) ‘gözlem’, (2) özellikle ‘toplumsal patolojiler’i anlamada ‘deney’; (3) toplumun doğasındaki -özellikle toplumsal düşüncelerin doğasındaki- düzenli değişme örüntülerini yakalamada ‘tarihsel gözlem’; ve (4) insan ve hayvan toplumları, bir arada bulunan insan toplumları ve aynı toplumun farklı unsurları olan özel değişkenlerin etkilerini soyutlayan bir gözle ‘karşılaştırma’.Doğru cevap E'dir.

Yöntem anlayışını ayrıca organik analojiler etrafında geliştiren Comte çoğu kez toplumu biyolojik organizmayla karşılaştırır ve bir parça/unsurun, örneğin aile veya devletin ‘toplumsal beden’ için yaptığı şeye veya katkısına göre anlaşılabileceğini öne sürer. Montesquieu benzer bir noktaya temas etse de toplumsal ve biyolojik organizmalar ayrımını yapan ilk kişi Comte’tur.Doğru cevap C'dir.

Spencer’a göre, evrim homojen bir durumdan daha farklılaşmış bir duruma doğru hareketi içerdiği için, hem organik hem de süper-organik bedenlerde (toplumlarda) farklılaşmamış durumlardan farklılaşmış durumlara doğru hareketin belirli ortak örüntüleri şöyle sıralanabilir:

Doğru cevap B'dir.

Durkheim yoğunluğu ‘dinamik yoğunluk’ ve ‘ahlâkî yoğunluk’ biçiminde ikiye ayırır. Dinamik yoğunluk bir toplumdaki insanların sayısı ve aralarındaki etkileşim miktarıdır.Doğru cevap E'dir.

Durkheim’a göre anominin ortadan kaldırılabilmesi Comte veya Rousseau’nun önerdiği gibi güçlü ve bir ölçüde diktatör bir merkezî organın, devletin kurulması değil, diğer uzman kişilere ve nihayetinde toplumun tüm üyelerinin peşinden gideceği ortak hedeflere karşılıklı bağımlı olan bireylerin kollektif hayatla yeniden bütünleşmelerinin sağlanmasıdır. Bunun mekanizması da ‘meslek grupları’ veya ‘korporatif yapılar’dır.Doğru cevap D'dir.

Durkheim çalışmalarında esasen toplumsal düzen ve dayanışmanın kaynağını açıklamaya odaklansa da, toplumsal çatışmanın ve dolayısıyla değişmenin kaynağında da aynı değişkenlerin geçerli olduğunu düşünür. Durkheimcı teoride düzen/dayanışma ve çatışmanın kaynağıyla ilişkili üç eksen kavram işbölümü, konsensüs ve ahlâkî normlardır.Doğru cevap A'dır.

Comte sosyal dinamikte evrimci bir insan ilerlemesi anlayışına bağlıdır; ilerleme, değişme ve evrimi konu alır. Farklı toplum tiplerindeki karşılıklı bağların ampirik yollarla incelenmesi gerekir. Toplumlar ve onların toplumsal fikirleri teolojik, metafizik ve pozitif değişme evrelerinden geçer ve bu “sosyal dinamiğin anayasası”dır. Toplumlar basitten karmaşık toplumsal yapı örüntülerine ve buna bağlı olarak dinsel düşüncelerden lâik düşüncelere doğru ilerledikleri için, sosyal dinamik ‘ardışıklık yasaları’nı veya sosyal sistemlerdeki ‘değişme örüntüleri’ni zamansal boyutta araştırır.Doğru cevap C'dir.

Liberalizm, doğası gereği çıkarcı ve rasyonel hareket eden bireyin temel hak ve özgürlüklerini güvence altına almak için devletin toplumsal barışı ve huzuru sağlama dışında devreye girmediği, her türlü müdahaleden uzak bir serbest piyasa toplumunu öngörür.

Pozitivist, organizmacı ve evrimci toplumsal düzen ve değişme anlayışının öncüsü Montesquieudur.

Montesquieu'nun eserinin adı "Kanunların Ruhu Üzerine"dir.

Saint Simon yalnızca ampirizm ile değil felsefi dehanın da desteği ile toplumsal olguların özünün kavranabileceğini savunmuştur.

Saint-Simone'a göre tarihin üç evresi ön hazırlık dönemi, varsayımsal dönem ve pozitif evredir.

Emek Saint-Simon'dan beri küçültücü olmaktan çıkmıştır.

August Comte'a göre bilimlerin kraliçesi sosyal fiziktir ve tüm bilimlerin sosyal fiziğe ilerlemesi kaçınılmazdır. Doğru cevap C'dir.

August Comte, toplumun parçaları arasında uyum olduğunu, kurumlar arasındaki karşılıklı bağlantıların bir organizma içindeki işlevlerin karşılıklı bağlantısına benzediğini göstermek için toplumsal organizma terimini kullanmıştır.

Comte'a göre sosyoloji bireylerle değil toplumsal yapı ve kurumlarla ilgilenmelidir.

Spencer'ın sosyal sistemlerde yapılaşmaya ilişkin modelinin süreçleri şunlardır: