TOPLUMSAL DEĞİŞME KURAMLARI - Deneme Sınavı - 10

I. Dünya Savaşı, Rus Devrimi, Sömürgelerde ayaklanma ve 1929 ekonomik krizi 19. yüzyıldaki iyimser havayı dağıtan başlıca unsurlardır.

Dekolonizasyon, sömürgeci devletlerin sömürgeleştirdikleri coğrafyalarda yaşayan insanların sömürge idaresinin sona erdirilmesi ile kendi bağımsız ulus-devletlerini kurma sürecidir.

Kadercilik modernleşme kuramcılarına göre geleneksel toplumlara özgüdür.

Modernleşme kuramı dendiğinde Parson ile başlayarak Levy, Smelser ve Lerner gibi isimler akla gelir.

1960’larda ABD’de ortaya çıkan sivil haklar hareketi, Soğuk Savaş sürecinde SSCB ve ABD’nin etkinlik arayışları ve Vietnam Savaşı gibi hadiseler modernleşme kuramlarının ciddi eleştirilere maruz kalmasına kapı aralamıştır.

Değişimin olumsuzlanması, geleneksel doğu toplumlarında görülürken, Ortaçağ sonlarında-Yeniçağ başlarında Batı Avrupa’da yenilenme talepleri, değişimin olumluluğu yönünde kabul ve değerlendirmeleri getirmiştir.

Feodalizm ya da Ortaçağ Batı Avrupa düzeni, 1453’te İstanbul’un fethi, 1492’de Amerika kıtasının keşfi, 1497/98’de Ümit Burnu’nun bulunuşu, Köylü ayaklanmaları ve Reform gibi bir dizi tarihi ve siyasi hadise ile birlikte sarsılmaya başlar.

1749-1832 tarihleri arasında yaşayan Alman yazar Johann Wolfgang von Goethe, ünlü eseri Faust’ta değişimcilik ve ilerlemecilik düşüncelerini merkezi temalar olarak işlemiştir.

Dekolonizasyon, sömürgelerde, sömürge idaresinin sona erdirilerek yerli halkın kendi bağımsız ulus-devletini kurması politikası idi. II. Dünya Savaşı sonrasında başlayan bu dekolonizasyon süreci 1960’lı yıllar da dahil olmak üzere uzun bir sürece yayıldı.

II. Dünya Savaşı sonrasında sınıf temelli toplumsal hareketlerin geri çekilmesinin kaynağında, kısmi çıkarlarla sisteme dahil edilmeleri bulunmaktadır.

Modernleşme kuramı, ABD’deki bir grup gelişme uzmanının, Marksist toplumsal
gelişme değerlendirmesine bir alternatif ortaya koyma gayretlerinin sonucu olarak, 1960’ların başında yaygın biçimde kullanılmaya başlanan bir terim ve yaklaşımdır.

Modernleşme Kuramı’na göre geleneksel toplumun siyasi ve sosyal yapısında şu özellikler bulunur; Durağan; Yatay ve dikey hareketsizlik hâkim; Yüz yüze ilişkilere dayalı; Kaderci zihniyetin hâkim olduğu inanç sistemi

Modernleşme Kuramına göre modern toplum yapısında ekonomi endüstrileşmiştir.

Avrupa’ya göre, yani ırkmerkezci bir biçimde, doğuda yer alan ulusların dillerini, tarihlerini, kültür ve törelerini incelemeyi esas alan yaklaşım şarkiyatçıklık ya da oryantalizm olarak adlandırılır

Lerner'e göre toplumlar aynı başlangıç noktasından, geleneksel toplumdan hareket ederler. Geleneksel toplumlar, sınırlı beklentilere, yüz yüze iletişim sistemleri ile kabile şefleri ve dini liderler gibi geleneksel otoritelerce denetlenen bir yönetim biçimine dayanmaktadır. Gelişme sürecinin nihaî noktasında ise demokratik katılım, toplumsal refah ve tüketimcilikle oluşturulan katılmacı toplum yer almaktadır

Üretim işleri ile uğraşan ve vergi veren bu kitlekendi içinde hiyerarşik olarak çiftçiler, tüccarlar ve hirfet erbabı olarak sıralanır. Doğru cevap E'dir.

Ayan: Osmanlılarda şehir ve kasabalarda devletle halk arasındaki ilişkileri düzenleyen kimselere verilen ad. Ayan, Osmanlı Devleti’nde de diğer devletlerde olduğu gibi çok geniş manada kullanılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Tanzimat Fermanı 3 Kasım 1839’da Sultan Abdülmecid’in padişahlığı döneminde, sadrazam Mustafa Reşid Paşa tarafından yabancı devletlerin elçileri ve büyük bir halk kitlesi karşısında okunan bir belgedir. Ferman reaya ile devlet arasındaki ilişkilerin düzenlenmesine yönelik bir dizi ıslahat gündeme getirilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Genç Osmanlılar, ilk olarak 1865 yılında İstanbul’da ‘İttifak-ı Hamiyet’ adlı gizli bir örgütün çatısı altında bir araya gelmişlerdir.

Genç Osmanlı hareketinin temel hedefi anayasal bir sistemin inşa edilmesidir.

Genç Osmanlıların eleştirilerinin hedefinde saray değil Bâb-ı Ali yer alır.

Genç Osmanlılar Tanzimat dönemi ıslahatlarına şüphe ile yaklaşmaktadırlar.

Yukarıdaki dört unsur Genç Osmanlılar bağlamında söylenebilecek unsurlardır. Fakat Şerif Mardin, Genç Osmanlılar arasında en az dört farklı eğilim tespit etmektedir.

Doğru cevap C'dir.

Şinasi ilk gazeteci olarak kabul edilir. Bu yönüyle, aynı zamanda, Batılı fikirleri Osmanlı Devleti’ nde taşıyan ilk isimdir. Onun şiirlerinden ve manzum eserlerinden arda kalan birkaç temel kavram var ise, kuşkusuz bunlar her şeyden önce ‘adalet’ ve ‘akıl’dır. Doğru cevap D'dir.