TOPLUMSAL DEĞİŞME KURAMLARI - Deneme Sınavı - 3

Aydınlanmacılar toplumların tarihsel süreçte daha az gelişmiş olandan gelişmiş olana doğru bir değişim geçirdiğini düşünmekteydiler.

Doğru cevap C şıkkıdır.

White’a göre sosyal sistemleri açıklamadaki en önemli unsur teknolojidir.

Doğru cevap C şıkkıdır.

Doğru cevap C şıkkıdır

Doğru cevap B şıkkıdır.

“sosyal değişim” kavramı makro boyutlu değişimleri (social change) anlatmak ve “toplumsal değişme” kavramı da mikro boyutlu değişimleri (so- cietal change) ele almak üzere kullanılabilir.99

İşlevselcilik çağdaş sosyolojinin kurucu
dinamiğini teşkil etmiştir. Bu bağlamda çağdaş
sosyolojinin değişim konusunu ele alırken kendi
içinde çeşitlenen birçok tartışmayı kapsadığını söylemek gerekir

Modern medeniyet ve toplum fikrinin ana
kaynaklarından birisi olan ilerlemecilik ondokuzuncu yüzyılın tamamını kapsayan bir fikri çerçeve oluşturmuştur. Bu anlamda ilerleme fikri bir
tarihsel mesele olmaktan çıkarak geleceğe yönelik
ütopyacı bir vizyonun bir nişanesi olarak görülmüştür.

Spengler, 1918-22 yıllarında 2 cilt olarak yazdığı Batı’nın Çöküşü (Der Untergang des Abendlandes) isimli meşhur eserinde uygarlıkların yükseliş
ve düşüşünün kaçınılmaz bir kader olduğunu ilan etmektedir. Onun eseri belki de ondokuzuncu yüzyıl tarih düşüncesine yöneltilmiş en yıkıcı eleştiri olarak
karşımıza çıkmaktadır.

Spengler, bugünün dünyasında
faal olan güçlerin analiziyle işe başlamaktadır. Bu
bağlamda onun daha geniş fikri çerçevesini ortaya koyduğu Karar Anı (Die Jahre der Entscheidung) isimli çalışmasında dile getirdiği “her toplumdaki
yozlaşmış öğeler sürekli olarak dibe batar” fikri
onun temel başlangıç noktasını teşkil eder: “Yorgun aileler, üstün soyun nesillerinin düşmüş üyeleri, ruhani ve fiziksel başarısızlıklar, bayağılıklar.”

Spengler, dünya tarihinin yapısını,
felsefi ve biyolojik esaslara göre açıklamaya çalışmıştır. Ona göre, tüm dünya tarihinde 8 tip kültür çevresi vardır: Mısır, Babil, Hindistan, Çin, Antikite, Arap, Batı ve Meksika

Spengler'e göre uygarlıkların ortaya çıkışı, gelişmesi
ve çöküşü kendi içinde belirli bir yazgısal döngüsellik barındırır. Uygarlıkların yaşam döngüleri insanın gelişim dönemleri gibidir. Uygarlığın erken dönemleri insanın çocukluk dönemine denk gelir. Bu dönemde toplum ve din ortaya çıkmıştır. Gençlik döneminde aklın üstünlüğü vardır ve olgunluk döneminde entelektüellik kendini gösterir ve bu dönem sanatın, felsefenin, bilimin en çok geliştiği dönemdir. İnsanın yaşlılık dönemi gibi bir uygarlığın
yaşlılık döneminde de güçten düşme ve çözülme vardır. Bu dönemde parçalanmaya başlayan değerler kaçınılmaz çözülmenin ve çöküşün habercisidir.

Tüm dünya tarihinde 8 tip kültür
çevresi vardır: Mısır, Babil, Hindistan, Çin, Antikite, Arap, Batı ve Meksika. Spengler bunları gelişme
düzeylerine göre üç aşamaya ayırır:
• Metafiziksel-dini yüksek kültürler
• Erken simgeci kültürler
• Geç sivil kültürler.

Antiquity dergisinde 1927 yılında yayımlanan bir makalesinde R. S. Collingwood, Spengler’in eserinin kendisine yeni hiçbir şey öğretmediğini
dile getirmektedir. Collingwood, Spengeler’in düşüncelerini ve öngörülerini reddetmektedir.

üç soru çerçevesinde ele almıştır:
• Ne değişir?
• Nasıl değişir?
• Neden bu şekilde değişir?

Kuramsal ve kavramsal olarak birbirinden farklılaşan bu analizlerin ortak bir biçimde kabul ettikleri bazı noktalar bulunmaktadır:

Toplumsal değişim tarihsel olarak makrodüzeyde yaşanan bir olgu olmakla birlikte (ya da bazı yaklaşımlara göre onun ötesinde) toplumun kendi içinde yaşadığı bir farklılaşmaya dayanmaktadır.

(Eğer gerekliyse) Toplumsal değişimi tarihsel düzeyde analiz etmek için güncel toplumsal yapıdan hareket etmek gerekmektedir. Halbuki klasik sosyoloji güncel toplumsal yapıyı analiz etmek üzere tarihsel çerçeveden hareket etmektedir.

Toplumsal değişimi açıklamak için (en az)kavramsal ve felsefi açıklamalar kadar (hatta bunlardan ziyade) ampirik araç ve analizlere ihtiyaç bulunmaktadır. Bir değişim kuramı ampirik olarak temellendirildiğinde kabul edilebilir.

Bu manada bir genel açıklama çerçevesi oluşturmak için büyük çaplı analizler gerekli görülmekle birlikte toplumların biçiminden ziyade işleyişiyle ilgili analizler merkeze alınmıştır.

Klasikten çağdaşa (makrodan mikroya, felsefi-tarihsel kuramdan sosyal analize) geçerken yaşanan bu değişim birdenbire gerçekleşmemiştir. Aşağıda detaylı bir biçimde ele alınacağı üzere döngüselcilik, yeni-evrimcilik, işlevselcilik ve çatışmacılık farklı biçimlerde klasik sosyolojik kuram ile çağdaş sosyolojik analizi birbirine bağlayan çerçeveler oluşturmuşlardır. Döngüselcilik klasik sosyolojiye daha yakın dururken, işlevselcilik çağdaş sosyolojinin kurucu dinamiğini teşkil etmiştir.

Toplumsal biçimlerin bu hiyerarşik konumlanışının ondokuzuncu yüzyıl siyasal ve sosyal düşün- cesi için sömürgecilik, ırkçılık, avrupamerkezcilik ve emperyalizm gibi çok farklı anlamları olmakla birlikte burada bu mesele ale alınmayacaktır. Klasik sosyoloji buradan hareketle toplumsal değişimi bir tarihsel süreç sorunu olarak ele almış ve ilerlemecilik ilkesi çerçevesinde modern toplumun tarihsel konumlandırmasının bir aracına çevirmiştir. Böylece klasik sosyoloji için temel mesele modern toplumun ortaya çıkışı bağlamında farklı toplum tipleri arasındaki geçiş olmuştur.