TOPLUMSAL CİNSİYET SOSYOLOJİSİ

1924 yılında kabul edilen ve kadın ile erkeğe eşit eğitim imkanı sağlayan Tevhid-i Tedrisat Kanunu, 1926 yılında kabul edilen ve kadın ile erkeği yasa önünde eşitleyen Medeni Kanun, 1925 yılında kabul edilen ve kadınları örtünme zorunluluğundan kurtaran Kıyafet Kanunu ve akabinde 1930 yılında Belediye Meclisi, 1934 yılında da Millet Meclisi seçimlerinde kadınlara seçme seçilme hakkı tanıyan yasal değişiklikler ile birlikte kadınların, Osmanlı döneminde düşük olan yasal statüleri, dönemin geri koşulları da hesaba katıldığında, ulaşılabilen en üst mertebeye taşınmıştır. Doğru cevap "A" seçeneğidir.

1935 Genel Seçimlerinde Türkiye’de ilk kez kadınlar, 2007 Genel Seçimlerine kadar aşılamayan bir oranla, parlamentoya 18 milletvekili ile girerek kurumsal siyasete aktif olarak katılmaya başlamışlardır. Doğru cevap "B" seçeneğidir.

1950’li yıllarda kırdan-kente göçle birlikte, kentin sunduğu eğitim ve iş olanaklarından kadınlar da yararlanmaya başlamışlardır. Ekonomik faaliyetler ile kamu hizmetlerine kadın katılım oranlarında, sınırlı düzeyde de olsa bir artış gerçekleşmiştir. 1970’lerin sonlarına gelindiğinde kadınların kamu görevlileri içindeki sayısı dörtte bir oranında artmış, ancak bu artıştaki yoğunluk “daha çok alt-kademe görevlerde ve eğitim sağlık gibi cinsiyete dayalı sektörlerde” gerçekleşmiştir. Bu dönemde, daha önce tarımda ücretsiz aile işçisi olarak çalışan kadınların kente göç sonrasında formel işgücü piyasasının dışında kalmaları nedeniyle, ev kadını kategorisindeki kadın oranında önemli bir artış olmuş ve bu durum kadınların işgücüne katılım oranlarında sürekli bir düşüşün görülmesine yol açmıştır. Kadınlar parlamentonun yanı sıra ilk defa parti başkanlığına ve belediye başkanlığına da bu dönemde seçildiler, ancak parlamentoya bir önceki dönemden de daha düşük bir oran olan %2 oranında, yerel yönetimlerde ise %1’in de altında bir oranda yer aldılar. 1950’li yıllar siyasi partilerin kadın kollarını kurduğu yıllardır, ancak bu oluşumlara rağmen, kadınlar siyasal alanda birkaç örneğin dışında, önemli bir varlık gösterememişlerdir Kadınlar, kurumsal siyasetin ve kamu sektörünün karar alma mekanizmalarında ve üst düzey yönetim kadrolarında her dönem, çok düşük oranda yer almışlardır. Örneğin, bakanlık görevini, 1935’ten 1990’lı yıllara kadar geçen sürede yalnızca 6 kadın farklı hükümetler döneminde 11 defa üstlenmiş, müsteşarlık konumunda asil ya da vekil olarak yalnızca 3 kadın yer almıştır. Doğru cevap "E" seçeneğidir.

1980’ler boyunca, başta kamuoyu önünde femi­nizmin savunulması olmak üzere, bilinç yükseltme hareketleri, kadın sorunlarının tartışıldığı sempoz­yum ve benzeri toplantıların düzenlenmesi, kadın sorununu tüm çıplaklığı ile kamuoyuna taşıyan ve feminist söylemi kitlelere ulaştıran çeşitli dergi, gazete, kitap ve benzeri geniş bir kadın yazınının üretilmesi, kadınlara yönelik şiddeti ve cinsel tacizi protesto yürüyüşleri, aile içi şiddete maruz kalan ka­dınlar için sığınaklar oluşturulması gibi cinsiyet eşitliği ve ayrımcılığında toplumsal duyarlılığı arttırıcı bir dizi eylem gerçekleştirildi. İkinci dalga feminizmin temel iddialarından biri olan "kişisel/özel olan politiktir" vurgusu bu dönemle birlikte 1980'lerde Türkiye’deki kadın hareketinin gündemine girmiştir. Doğru cevap "C" seçeneğidir.

Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) 1985’de Türkiye tarafından bazı çekincelerle de olsa imzalanmış ve 1999 yılında sözleşmeye konan çekinceler kaldırılmıştır. Doğru cevap "D" seçeneğidir.

Kadın haklarının kazanımı açısından Kadınlara Karşılar Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi'nin dışında 1980’lerdeki ve 1990’lı yılların hemen başındaki önemli gelişmeler arasında, kadın konusuna odaklanmış ilk resmi kurum olan Devlet Planlama Teşkilatı Kadına Yönelik Politikalar Danışma Kurulu’nun kurulması (Bu gelişme ile birlikte devlet tarafından kadın sorunu başlığı altında bir politika da resmen tanınmış oldu); kaymakamlık sınavlarına kadınların alınmaya başlaması; Çalışma Bakanlığı’na bağlı "Kadın Birimi" kurulması; İstanbul Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi’nin kurulması ve akabinde Merkez bünyesinde disiplinler arası bir bilim dalı olarak Kadın Çalışmaları yüksek lisans programının açılması; Anayasa Mahkemesi’nin, Medeni Kanun’un kadının çalışmasını koca iznine bağlayan 159. maddeyi iptal etmesi; TBMM tarafından Türk Ceza Kanunu’nun fahişelere tecavüz eyleminde bulunanlara indirim sağlayan 438. maddesinin insan haklarına aykırı bulanarak yürürlükten kaldırılması; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü’nün kurulması ve Ulusal Kalkınma Plan ve Programlarında “Kadın”ın özel ve ayrı bir başlık haline gelmesi sayılabilir. Doğru cevap "A" seçeneğidir.

1980’lerde büyük bir ivme kazanarak daha önce görülmemiş bir etkinlik düzeyine ulaşan ve Türkiye’nin gündeminde toplumsal muhalefetin öncüsü olarak önemli bir yer edinen bağımsız kadın hareketi 1990’larda yaygın bir kadın katılımıyla büyük şehirlerin dışına çıkmaya ve ülke çapına yayılmaya başlamıştır. Kadın hareketinin kendi bünyesinde oluşturduğu kurumlar arasında Mor Çatı Kadın Sığınma Vakfı (1990), Kadın Dayanışma Vakfı (1993), Kadının İnsan Hakları-Yeni Çözümler Derneği (1993), Pazartesi Dergisi (1995), Başkent Kadın Platformu (1995), Uçan Süpürge (1996), Kadın Adayları Destekleme Derneği (KA-DER) (1997) ve Kadın Merkezi (KAMER) (1997) sayılabilir. Bunlar içinde özellikle 1990 yılında kurulan ve kadınların tarihiyle ilgili kaynakların toplandığı Türkiye’nin ilk ve tek Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı önemli bir yere sahiptir.  İlerici Kadınlar Derneği1975 yılında kurulmuştur. Doğru cevap "E "seçeneğidir.

2011 tarihinde İstanbul’da imzaya açılan İstanbul Sözleşmesi olarak da bilinen Kadına Yönelik Şiddet ve Ev-İçi Şiddeti Önleme ve Mücadele Etme Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nde kadına yönelik şiddet, "ister kamusal ister özel alanda meydana gelsin, kadınlara fiziksel, cinsel, psikolojik ve ekonomik acı veya ıstırap veren veya verebilecek olan toplumsal cinsiyete dayalı her türlü eylem veya bu tür eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak özgürlükten yoksun bırakma" olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap "B" seçeneğidir.

En genel anlamıyla toplumsal hareketler, önemli sayıda insanın, toplumun rahatsızlık verici özellik­lerinin ifade edilmesi ve değiştirilmesi hususunda inisiyatif almalarıyla ortaya çıkan amaçlı toplumsal örgütlenmeler olarak tanımlanabilir. Günümüzde ise en yaygın biçimde, siyasal sistemin ana gövde­sinin dışında kalan gruplar ve örgütler anlamında kullanılan ve yeni toplumsal hareketler adında yeni bir boyut da kazanan toplumsal hareketler, özellik­le 20. yüzyılın son on yılı ile birlikte giderek top­lumsal ve siyasal değişmenin önemli dinamikleri arasında yer almaya başlamıştır. Doğru cevap "D" seçeneğidir.

19. yüz­yılda birinci dalga feminizm olarak bilinen kitlesel kadın hareketinin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Feminizmin birinci dalgasında, ilk etaptaki talepler arasında eğitim hakkı, mülkiyet hakkı ve oy hakkı gibi temel siyasal haklar yer almıştır. Bu dönemde, dünyanın çeşitli yerlerinde değişik biçimde varlığı­nı sürdüren ve Süfrajet (Suffragette) hareketi olarak da bilinen kadınlar için oy hakkı mücadelesi, bi­rinci dalga feminizmin içinde yer alan en önemli hareket olarak tarihte yerini almıştır. Doğru cevap "C" seçeneğidir.

Süfrajet (Suffragette), 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın başlarında başta İngiltere ve ABD’de olmak üzere tüm dünyada kadınların oy hakkı için verdikleri mücadele hareketidir. Protesto ey­lemleri, provokatif eylemler, pasif direnişler, açlık grevleri, kamu toplantılarını bölme ve benzeri yöntemlerle oy hakkı mücadelesi veren radikal bir kadın hareketi olan süfrajet, birinci dalga fe­minizmin de doruk noktası olarak bilinmektedir. Doğru cevap "D" seçeneğidir.

Osmanlı kadınları hak arayışlarını dönemin dergi ve gazetelerinde kaleme almış ve eşit hak taleplerini gündeme taşıyan bir kadın yazını oluşturmuşlardır. 1869’da Terakki-i Mukadderat ile başlayan ve Cumhuriyet dönemine kadar sayıları 40’a ulaşan bu dergiler ve gazeteler arasında en çok dikkat çeken ise yönetimi ve yazar kadrosu tama­men kadınlardan oluşan ve 1887’de çıkan Şüküfe­zar ile 1896’da çıkan Hanımlara Mahsus Gazete’dir. Doğru cevap "B" seçeneğidir. Osmanlı dönemindeki ilk kadın dergisi Terakki-i Mukadderat'tır.

Kadınların hak mücadelele­rinin dile getirilmesi açısından bu dernekler ara­sında en dikkat çekeni ise 1913 yılında kurulan Osmanlı Müdafaa-ı Hukuk-ı Nisvan Derneği’dir. Nuriye Ulviye Mevlan Civelek tarafından çıkarı­lan ve Kadınlar Dünyası adlı bir yayın organına da sahip olan dernek, kadınların eğitim, çalışma, aile hayatı, hukuk, siyaset ve benzeri alanlardaki taleplerini gündeme getirmeye başlayan feminist nitelikli bir örgütlenmenin ve mücadelenin varlı­ğını ortaya koyan ilk feminist kadın derneği olarak da kabul edilmektedir. Doğru cevap "E" seçeneğidir. İlk dernek Osmanlı Müdafaa-ı Hukuk-ı Nisvan Derneğidir.

Üçüncü dalga feminizm, bireyselliğe ve farklılığa vurgu yapan ve toplumsal cinsiyeti bu bağlamda yeniden kuramsallaştırmayı amaçlayan yeni nesil bir feminizm olarak tanımlanabilir. Doğru cevap "C" seçeneğidir.

2010’lar, kadın hareketinin uzun ve zorlu mücadeleler sonucu elde ettiği kazanımları koruma mücadelesine girdiği bir duraklama döne­mi olarak değerlendirilebilir. Öte taraftan, kadın hak ve özgürlükleri mevzusunda yıllar içinde kat edilen mesafe ve elde edilen kazanımlar açısından bakıldığında Türkiye’de kadın hareketinin, kadınların hayatıyla birlikte Türkiye’nin erkek-merkezci değerlere ve söylemlere dayalı toplumsal yapısını da dönüştüren bir başarıya imza attığı kuşku götürmez bir gerçektir. Doğru cevap "E" seçeneğidir.

Doğru cevap D'dir. Toplumsal cinsiyet adı verilmektedir.

Doğru cevap D'dir. Birinci dalga feminizm adı verilmektedir.

1990'lı yıllarda.

Cinsiyete duyarlı bütçeleme

Süfrajet (Suffragette), 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın başlarında başta İngiltere ve ABD’de olmak üzere tüm dünyada kadınların oy hakkı için verdikleri mücadele hareketidir. Protesto eylemleri, provokatif eylemler, pasif direnişler, açlık grevleri, kamu toplantılarını bölme ve benzeri yöntemlerle oy hakkı mücadelesi veren radikal bir kadın hareketi olan süfrajet, birinci dalga feminizmin de doruk noktası olarak bilinmektedir.