TOPLUMSAL CİNSİYET SOSYOLOJİSİ

Kadınların eğitilmesi, mesleki eğitim verilmesi ya da istihdam olanağı sağlanması için kurulanlar: Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyeti Hayriyesi, Biçki Yurdu, Osmanlı Türk Kadınları Esirgeme Derneği.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Romalı tarihçi Tacitus (MS 56-120) da “kadınların doğal olmayan güç aşkı, Roma İmparatorluğu’nun bozulmasına yol açmıştır. İktidarda kadınların bulunması hem doğal hukuka, hem de Tanrı’nın dinine aykırıdır” derken, bu görüşlerle bezeli eserleriyle kadınlara ilişkin gerçeklik algısının oluşumuna doğrudan katkıda bulunanlardan biridir. Tacitus’a göre kadınlar iktidara susayanlardır ve devletin bozulması da kadınlar yüzündendir (Santoro, 1994, s.5-25). Doğru cevap C'dir.

Türkiye’de Seçme ve Seçilme Hakkı:
• 1877’de, emlak sahibi erkeklere; 1908’de, belli miktar vergi veren erkeklere oy hakkı tanınmıştır. Erkeklerin siyasi temsilin dair mülk ve vergi kısıtlamaları 1923’te kaldırılmıştır.
• Seçme ve seçilme hakkı, kadınlara önce 1930’daki yerel seçimler için, 1934’te ise genel seçimler için verilmiştir. 

Doğru cevap D'dir.

Üniversitede eğitim hakkının elde edilmesinde gerek kadınların yoğun talebi, gerekse, sayıları artan kız ortaokulları ve öğretmen okuluna yönelik kadın öğretmen ihtiyacının karşılanması belirleyici
olmuştur. Süreçte önce 7 Şubat 1914’te İstanbul Üniversitesi’nin konferans salonunda kadınlara haftada dört gün olmak üzere açık dersler verilmeye başlandı. Derslere hayli ilgi vardı. Katılımcı sayısı 700’u buluyordu. O yıllarda farklı cinslerin bir arada olması uygun görülmediğinden bulunan çözüm, kız üniversitesiydi. Yani kız üniversitesi dönemin koşulları içinde bir ara çözümdü. 12 Eylül 1914’te Osmanlı’daki tek üniversite olan İstanbul Üniversitesine bağlı olarak bir kız üniversitesi (İnas Darülfünunu) açıldı (Baskın, 2008, s.89-109). Doğru cevap E'dir.

Kadın tarihinin amaçları şöyle özetlenebilir
(Scott, 2013, s.61-97):
• Kadınlara kendi tarihlerini kazandırmak,
• Kadınları tarihte görünür kılmak,
• Bir cins grubu olarak kadınların tarihini yazmak,
• Tarihsel gerçekleri sorgulamak,
• Kadın ve erkek arasındaki iktidar ilişkilerini açığa çıkarmak ve sorgulamak,
• Kadın deneyimlerini görünür kılmak,
• Kadınları baskı altına alan pratikleri açığa çıkarmak,
• Aileyi, özel alanı sorgulamak,
• Kişisel / toplumsal baskı deneyimlerini ortaya çıkarmak,
• Cinsiyet rollerinin tarihsel evredeki durumuna bakmak,

•  Telafi edici, kadınları tarihe yamalayan tarih yazımı yerine, tarihi topyekun dönüştürmek ve bütünlükselleştirmek.

Doğru cevap A'dır.

Kadın tarihi çalışmalarından, feminist tarih, toplumsal cinsiyet tarihi ve kuir tarih çalışmaları da doğmuştur. Doğru cevap B'dir.

İçinde bulunduğu zamanın siyasal, toplumsal, konjonktürel koşullarına göre kadın hareketini dönemselleştirmek mümkündür. Dalga metaforu bu yolda kullanılan başlıca yöntemdir. Birinci, ikinci ve üçüncü dalga olarak anlatılabilir.  İkinci dalga feminizmin ayırıcı özelliği, bilinç yükseltme toplantıları, kadınların ayrı bir sosyal grup olarak görülmeye başlanması, bilimsel disiplinlerin kadın bakış açısıyla sorgulanması, bilim, ideoloji ve kurumlar arasında ilişkinin fark edilmesi olarak sıralanabilir. Doğru cevap B'dir.

Basılı yayınların yanı sıra 30 kadar kadın derneği de kuruldu (Çakır, 1991). Savaşların açtığı
yaraları sarmaya yönelik yardım dernekleri kuruldu. Kadınları eğitim, iş yaşamına katacak dernekler de vardı:
• Kadınların eğitilmesi, mesleki eğitim verilmesi ya da istihdam olanağı sağlanması için kurulanlar: Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyeti Hayriyesi, Biçki Yurdu, Osmanlı Türk Kadınları Esirgeme Derneği.
• Kadınları bilgilendirme, bilinçlendirme dernekleri: Asri Kadın Cemiyeti, Cemiyet-i
Nisvan Heyet-i Edebiyesi, Teali-i Nisvan Cemiyeti Kırmızı-Beyaz Kulübü vb.
• Kadınların hak mücadelesini yürütenler: Osmanlı Müdafaa-ı Hukuk-u Nisvan Cemiyeti (Osmanlı Kadınının Hakkını Savunma Derneği).
• Savaşın yaralarının sarılması, yoksul muhtaç durumda olanlara yardım edilmesi için dernekler: Hilal-i Ahmer Cemiyeti Kadınlar Heyet-i Merkeziyesi.
• Ulusal sorunlarla ilgilenenler: Donanma Cemiyeti Hanımlar Şubesi.
• Osmanlı’daki çeşitli etnik grupların kurduğu, yukardaki amaçları gerçekleştirmeye çalışan kadın dernekleri: Azkaniver Hayuhyaç İngerutyan Derneği, Beyoğlu Rum Cemiyet-i Hayriye-i Nisvaniyesi, Türk ve Ermeni Kadınlar İttihat Cemiyet-i Hayriyesi, Kürt Kadınları Teal-i Nisvan Cemiyeti, Çerkes Kadınları Teavün Cemiyeti.

Doğru cevap D'dir.

Fatma Aliye’nin, 1896’da Ünlü İslam Kadınları başlıklı çalışması için araştırma yaparken 13. yüzyılda İslam dünyasında erkeklere eğitim veren 100’e yakın kadın profesörü keşfettiğinde yaşadığı şaşkınlığı, yıllar sonra biz de aynı tepki ile karşıladık. Yazar/romancı/felsefeci Fatma Aliye (1862-1936), bahsi geçen araştırmayı yaparken sa- dece profesör kadınlarla karşılaşmaz, şimdiki kadın sığınma evlerine benzer sığınakların varlığını da keşfeder.

Tarih disiplinini, başlangıcından bugüne geçen süreç içinde özne, konu, seçilen/ kaydedilen olaylar ve var olan belgeler üzerinden incelemek mümkündür.

Joan Wallach Scott ise bilgi üretimi olarak ana akım tarih disiplinine ve tarih yazımına mercek tutmuştur. Scott, tarih biliminin bilimsel, kuramsal anlatılarının eleştirel bir okuma ile gözden geçirilmesini istemiştir. Bu yolda “toplumsal cinsiyetin” tarihsel bir analiz kategorisi olarak kullanılmasını önermiştir.

Ulviye Mevlan’ın 1913 yılında çıkardığı 1921 yılına dek kesintilerle olsa da 9 yıl yayınlanacak olan Kadınlar Dünyası’nın ilkeleri çok açıktı: “Hukukumuz, hukuk-u umumiye arasında tanınmadıkça, kadın erkek her nevi mesaide iştirak kabul olunmadıkça, Kadınlar Dünyası sayfalarını erkeklere açamaz. Kadınlığa ilgisiz olan erkek gazetelerinde yazmanız bizim için daha hayırlı olacaktır!” Kadınlar Dünyası sahibi ve yazı kadrosuyla, hatta dergiye gelen yazı ve mektuplarıyla, tümüyle
kadınlara aitti Kendi adını taşıyan Kadınlar Dünyası Matbaası’nda basılan derginin, mürettipleri bile kadındı. (Çakır, 2018b). Doğru cevap E'dir.

Tarih yazımına ilişkin eleştiriler, ana akım tarih yazımının öznesinin erkek, üstelik beyaz, Batılı, orta sınıf erkek olduğunun altını çizmektedir. Üstelik tarihte gerçek anlamda temsil edil(e)meyenler sadece kadınlar da olmamıştır; köylüler, köleler, işçiler, çeşitli ırksal ve etnik gruplar ve cinsiyet kimlikleri de tarihten benzer biçimde dışlanmışlardır.

Romalı tarihçi Tacitus (MS 56-120) da “kadınların doğal olmayan güç aşkı, Roma İmparatorluğu’nun bozulmasına yol açmıştır. İk- tidarda kadınların bulunması hem doğal hukuka, hem de Tanrı’nın dinine aykırıdır” derken, bu gö- rüşlerle bezeli eserleriyle kadınlara ilişkin gerçeklik algısının oluşumuna doğrudan katkıda bulunan- lardan biridir. Tacitus’a göre kadınlar iktidara susa- yanlardır ve devletin bozulması da kadınlar yüzün- dendir (Santoro, 1994, s.5-25)

Türkiye'de seçme ve seçilme hakkı bakımından kadınlara önce 1930’daki yerel seçimler için, daha sonra 1934’te ise genel seçimler için verilmiştir.

Üniversitede eğitim hakkının elde edilmesinde gerek kadınların yoğun talebi, gerekse, sayıları artan kız ortaokulları ve öğretmen okuluna yönelik kadın öğretmen ihtiyacının karşılanması belirleyici olmuştur. Süreçte önce 7 Şubat 1914’te İstanbul Üniversitesi’nin konferans salonunda kadınlara haftada dört gün olmak üzere açık dersler verilmeye başlandı.

Kadın tarihinin amaçları şöyle özetlenebilir:

Kadınlara kendi tarihlerini kazandırmak,

Kadınları tarihte görünür kılmak,

Bir cins grubu olarak kadınların tarihiniyazmak,

Tarihsel gerçekleri sorgulamak,

Kadın ve erkek arasındaki iktidar ilişkileriniaçığa çıkarmak ve sorgulamak,

Kadın deneyimlerini görünür kılmak,

Kadınları baskı altına alan pratikleri açığaçıkarmak,

Aileyi, özel alanı sorgulamak,

Kişisel / toplumsal baskı deneyimlerini ortaya çıkarmak,

Cinsiyet rollerinin tarihsel evredeki duru- muna bakmak.

Türkiye’de kadınlar daha çok modernleşme, gelişme, kalkınma meselesinin bir nesnesi olarak görüldükleri için Türk modernleşmesi ya da Türk milliyetçiliği çerçevesinde inceleme konusu edildiler. Ayşe Durakbaşa, Halide Edib, Türk Modernleşmesi ve Feminizm başlıklı sosyoloji doktora çalışmasında Türk modernleşmesinin feminist bir bakış açısından eleştirisini yaptı. Kemalist Cumhuriyet ideolojisinin modernist reformlarıyla bir “cinsiyetsizleştirme” ve “yeniden cinsiyetlileştirme” politikası güttüğü saptamasını yaptı.

Osmanlı kadınları feminizmi biliyorlardı hatta bunu hareketlerinin ideolojisi olarak benimseyenler de vardı. Örneğin 19 Şubat 1921’de Kadınlar Dünyası dergisinde Nimet Cemil, “Feminizm, Yine Feminizm, Daima Feminizm” başlıklı yazıda feminizm kelimesini kullanacaklarını ifade etmiştir.