TOPLUMSAL CİNSİYET SOSYOLOJİSİ

Marksist kuramda yeniden üretim, “bir üretim tarzının ve o üretim tarzına özgü toplumsal ilişki biçimlerinin varlığını sürekli kılan mekanizmaların bütününü ifade eder” (Acar-Savran ve Tura Demiryontan, 2012, s.19).

Ecevit (1985, s.73-74), kapitalist üretim ilişkilerinin hâkim olduğu gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde ücretli kadın emeğinin özelliklerini şu şekilde sıralamıştır:

Doğru cevap E'dir.

Kadının ve erkeğin ev içinde ve işgücü piyasalarında emek kullanma biçiminin farklılaşması ekonomideki “karşılaştırmalı maliyet kuramı”na göre açıklanmaktadır (Thomas, 1994, s.43-44). Doğru cevap C'dir.

Ataerkillik maddi bir temeli olan ve erkeklerin kadınlara egemen olmalarını sağlayan erkekler arası hiyerarşik ilişkiler ve erkek erkeğe dayanışmayı içeren bir toplumsal ilişkiler dizisidir. Doğru cevap C'dir.

Kapitalist üretim sürecinin ayakta kalması üretimin çoğalarak artmasına, üretimin artması da
emek ile sermaye arasındaki ilişkinin sürekli bir şekilde yeniden üretilmesine dayanır ki Marx bunu yeniden üretim olarak ifade eder.

Feminist kuramcıların yeniden üretime yükledikleri anlam ise özel alan/aile/hane içinde doğurganlık/akrabalık/evlilik ilişkilerinin düzenleme biçimleriyle ilişkili olarak kullanılır.

Sendikalaşmada artış değil aksine düşük sendikalaşma vardır.

Yatay ayrışma, kadınların istihdam edildiği sektörler ile erkeklerin istihdam edildikleri sektörlerin/iş kollarının/ mesleklerin farklı olması anlamına gelmektedir.

“Erkek işi” olarak kabul edilen yerde çalışan kadınlar, işin gerektirdiği bütün vasıflara sahip olmasına rağmen; sırf erkek egemenliği olduğu için düşük ücret alır. Bu durum değersel ayrımcılık olarak ifade edilmektedir.

Birincil işgücü piyasası, sürekli istihdam biçimi ya da iş güvencesi, görece yüksek maaş, mesleki eğitim olanakları ve güçlü sendika gibi özellikleri sergilemektedir.

Ataerkillik maddi bir temeli olan ve erkeklerin kadınlara egemen olmalarını sağlayan
erkekler arası hiyerarşik ilişkiler ve erkek erkeğe dayanışmayı içeren bir toplumsal ilişkiler dizisidir.

Harrison’a göre, eviçi emeğinin sermayeye katkısı şunlardır:
• Kapitalist emek gücüne (işçi kocaya) değerinin altında ücret öder,
• Kadınları işgücünün dışında tutar ve erkeğin pazarlık gücü yükselir,
• Bu pazarlık gücünü düşürme potansiyeli taşıyan “yedek kadın sanayi ordusu” yaratır.
• Ayrıca evde tam zamanlı çalışan ev kadınları ayrı bir sınıf oluştururlar.

Eviçi emeği tartışmaları feminist kurama önemli katkılar sağlamıştır ancak bu tartışmalar bazı problemleri de içermektedir. Birinci problem, kadınların eviçi emeğinin üretken bir emek olup olmadığı meselesi; ikinci problem, eviçi emeğinin erkeğin emek gücünün değerini belirlediğine yönelik tez; üçüncü problem, kadınların özellikle de ev kadınlarının ayrı bir sınıf oluşturmasına yönelik yaklaşım; dördüncü problem ise kadınların ezilmesinin belirleyici unsuru olarak ev emeğine yapılan aşırı vurgudur.

Margaret Benston 1969 yıllında yazdığı “Kadınların Özgürleşmesinin Ekonomi Politiği” makalesi ile eviçi kadın emeği tartışmalarını başlatan ilk kişi olmuştur.

Dışlama, emek piyasasında kadınların belirli sektörlerin dışına itilmesi; ayrışma ise kadınların belli sektörlerde yani “kadın işi” diye tanımlanan iş kollarında istihdam edilmesi anlamına gelir. Doğru cevap B'dir.

Görünmeyen ve karşılığı ödenmeyen eviçi emeği tartışmalarının temel noktaları şunlardır:
• Hane tüketim birimi olmasının yanı sıra aynı zamanda bir üretim birimidir.
• Kadınlar bu emek sürecinde ev işlerini ve çocuk bakımını gerçekleştirir.
• Ev içi emeği erkeğin emek gücünün yeniden üretimini sağlar.
• Gelecek kuşakların yetiştirilmesinden sorumludur.
• Ev içi emeği hem kullanım hem de değişim değerine sahiptir.
• Ev içi emeği erkeğin emek gücünün değerini düşürür.
• Bu anlamda ev emeği sermayenin değerlenmesine hizmet eder

• Ev kadınları ev içindeki emek sürecinin işçileri olarak ayrı bir sınıf oluşturur.
• Ayrı bir sınıf olarak kadınları hem sermaye hem de ataerkillik sömürür.

Doğru cevap E'dir.

Margaret Benston 1969 yıllında yazdığı “Kadınların Özgürleşmesinin Ekonomi Politiği” makalesi ile eviçi kadın emeği tartışmalarını başlatan ilk kişi olmuştur. Doğru cevap D'dir.

Sosyalist feministlerin sınıf ve ataerki çözümlemesi ikili sistem kuramları olarak isimlendirilir. Heidi Hartmann ve Slyvia Walby bu kuramın temsilcileri arasında yer alır. Doğru cevap A'dır.

Vasıfsız emek: Kadınlar çalıştıkları işyerin­de genellikle daha az beceri isteyen, rutin, otomasyona dayalı, inisiyatif gerektirmeyen işlerde yığılmaktadır. Terfide engeller: Kadın işçilerin ve hizmet elemanlarının çalıştıkları işlerde yükselme ve terfi etme olanakları ve fırsatları düşük­tür. Karar veren, yönetici, örgütleyici ve düzenleyici olmaktan çok, ağırlıklı olarak kararları ve emirleri uygulayan kesimdir. Enformelleşme: Çalışan kadınların çoğu yarı-zamanlı (part-time) işlerde yer almak­tadır. Kadınlar genellikle temizlik, eğitim, sağlık, gıda gibi daha çok kadınların ev­deki faaliyetleriyle örtüşen işlerde düşük ücretli, geçici, güvencesiz, örgütsüz şekilde çalışırlar. Düşük sendikalaşma: Kadınların iş yaşamın­da örgütlülük ve sendikalaşma oranları dü­şüktür, sendikalar üye olsalar bile sendikala­rın alt kademelerinde yer alırlar.

Dünya genelinde kadınların emek piyasasına katılım oranının gittikçe düştüğü görülmektedir. 1990 yılında kadınların işgücüne katılım oranı yüzde 51 iken, 2018 yılında bu oran yüzde 48’e gerilemiştir.