TOPLUMSAL CİNSİYET SOSYOLOJİSİ

D’Hondt sistemi, ülke genelinde veya seçim çevrelerinde “seçim sonucunda geçerli oyların, o seçim çevresindeki milletvekili sayısına gelene kadar sırasıyla 1, 2, 3 ...’e bölünerek partilerin kazanacağı milletvekili sayısını belirleyen sistemdir.” (Nişancı ve Özdemir, 2017, s.733).

Siyasal katılımı bireysel ve toplumsal katılım olarak iki düzeyde ele almak olanaklıdır. Bireysel siyasal katılım, özellikle oy verme davranışına ilişkindir ve kişinin tek başına gerçekleştirebileceği bir davranıştır. Oysa toplumsal siyasal katılım, bir siyasal partiye üye olma ya da ulusal düzeydeki parlamento benzeri kurumlar ya da yerel düzeydeki siyasal kadrolar için aday olma biçiminde gerçekleştirilir.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde belirlenmiş olan siyasi hakların kadınlar tarafından eşit bir şekilde kullanılabilme- si amacıyla konuya özgü bir uluslararası sözleşme yapılması gereği duyulmuştur. Bunun sonucunda, BM tarafından Kadınların Siyasal Haklarına Dair Sözleşme hazırlanmıştır.

Bu sözleşmeye göre hak eşitliği ilkesi gereğince her kadın kendi ülkesinin,

Kamu işlerinin yönetimine,

Kamu hizmetlerinin yürütülmesine,

Tüm kamu organlarına seçilme hakkına sahiptir.

Kadınların siyasette nitelikli temsilinden söz edebilmek için, yani siyasette fark yaratabilmeleri için bulundukları siyasal kurumlarda en az yüzde 30 oranında temsil edilmesi kritik çoğunluk eşiği olarak kabul edilmektedir.

Dönemin en etkili karşı çıkışlarından bir diğeri, İngiltere’de 1792’de Mary Wollstonecraft tarafın- dan kaleme alınan Kadın Haklarının Bir Savunusu isimli kitaptır. Aydınlanma’nın, kadınların ussal kapasiteleri ve doğuştan gelen özellikleri konusun- daki tartışmalarını yeniden ele alan Wollstonecraft, kadın ve erkek arasındaki toplumsal hiyerarşiye karşı çıkmış ve kadınların başta eğitim hakkı olmak üzere siyasal haklar da dâhil, erkeklerle eşit haklara sahip olmasını savunmuştur.

Kadınların Oy Hakkı Örgütlerinin Ulusal Birliği (The National Union of Women’s Suffrage Socieites, NUWSS) adıyla 1897’de kurulmuştur. Bu kuruluş çok sayıda kadın hakları kuruluşunu aynı çatı altında toplama ve faaliyetlerini koordine etme amacını taşı- yan ve kuruluşların taleplerini parlamentoya aktaran bir işlev üstlenmiştir.

Süfrajetlerin mücadelesi ve I. Dünya Savaşı’nda kadınların gösterdikleri vatanseverlik ve savaş sırasında kamusal alanda üstlendikleri görevler, kadınların oy hakkı talebini, bu talebe karşı çıkan siyasal iktidarlar açısından meşrulaştırmıştır. Bunun sonucunda, İngiliz kadınları 1918’de kısmen, 1928’de ise istisnasız olarak oy hakkına kavuşmuşlardır.

Feminist kuramda öne çıkan bir diğer önemli tartışma siyasetin diline, siyasal pratiklere ve siyasal kurumlara sinmiş cinsiyetçi özel- liklerin dönüştürülmesine ilişkindir. Bu noktada, 1970’lerden itibaren feministler birinci dalga liberal feministlerden farklı olarak siyasal alanın bütününe daha mesafeli yaklaşmışlar, başta ataerkil bir kurum olarak tanımladıkları devlet olmak üzere siyasetin erkek egemen niteliğini eleştirmişlerdir.

Bireysel bir siyasal katılım türü olan oy verme davranışı açısından yaygın olan görüş, kadınların siyasete ilgisiz olduğu ve bu nedenle siyasal katılım konusunda çok istekli olmadıklarıdır. Yanı sıra, kadınların zaten erkeklerin etkisi altında oy kullandıkları, yani erkeklerden bağımsız hareket etmedikleri düşünülmüştür. Ayata’nın (1995) araştırmasına göre, oy kullanmayan kadınlar erkeklerden çok az fark- la fazladır. Bu durumda, ilk türden yaygın görüş geçerli değildir. Yine Ayata’nın araştırmasından çıkan sonuç, kadınların yarısından fazlasının eşlerine kullandıkları oyları söylemediğini ve eşle- rine sormadan oy kullandıklarını göstermektedir.

Kadınları siyasete katılmaktan alıkoyan nedenler hem yerel siyaset düzeyinde hem de ulusal siyaset düzeyinde yaygın ve geçerlidir. Ulusal siyasetin en önemli kurumu olan parlamentolarda kadınların katılımının önündeki engelleri açıklayan Nadezhda Shvedova (2005) bu engelleri üç kategori altında sınıflandırmıştır:

Siyasal nedenler,

Sosyo-ekonomik nedenler,

İdeolojik ve psikolojik dirençler.

2018 yıl sonu itibariyle Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kadın milletvekillerinin temsil oranı %17.3 tür.

Kota: Kadınların aday listelerinde veya temsilci olarak parlamentoda, komitelerde ya da hükümette belirli oranlarda ya da belirli sayılarda temsil edilmesini sağlayan bir uygulamadır. Doğru cevap C'dir.