TOPLUMSAL CİNSİYET SOSYOLOJİSİ

Aydınlanma düşüncesi, 17 ve 18. yüzyıllarda, özellikle Batı toplumlarında aklı temel alan ve yeni (bilimsel) bir bilgi anlayışını geliştirmeye çalışan bir yaklaşımla, Skolastik düşünceye karşı çıkar. Gerçekliğin anlaşılmasında, geçerliliğe sahip bilimsel bilgiyi öngören modern bir düşünce sistemidir. Modernite düşüncesi, toplumsal ilişkilerde farklılıkları gözeterek, güç ilişkilerini dahil eden ve de siyasi olanı temel, evrensel hak ve adaleti merkeze alan ortak bir insanlık anlayışı ile hâkimiyet ve baskıdan kurtulmayı ve rasyonel (akla dayalı) temelde eşitliği sağlamayı amaçlayan bir yaklaşımdır.

Modernitenin temel kuramları pozitivist, yorumlayıcı, gerçekçi (realist) eleştiri kuramlardır ve ontoloji, metodoloji, epistemoloji modernite kuramlarını oluşturan üç temel unsurdur. Modernite yaklaşımının temel varsayımları rasyonalite, özcülük ve evrenselliktir. Özne (birey, insan, benlik) modernite kuramlarının analiz birimidir. ve modernite düşüncesinin nihai hedefi, gerçekliğin nedensel açıklamasıdır.

Bireylerin toplumsallığının, onların özgür irade ve tercihlerinin davranışlara yansıma biçimleri, ancak onların nesnel olarak ele alınması ile mümkün olduğunu ifade eden modernitenin unsuru, kuramların analiz biriminin özne olmasıdır.

Annelerin davranışlarının annelik sosyal kurumu içerisinde anlam bulduğunu,  annelik davranışlarının aile sosyal kurumu içerisinde anlam bulduğunu ve ailenin de diğer sosyal kurumlarla girdiği ilişki temelinde toplumsal anlamına kavuştuğunu vurgulayan açıklamanın dayandığı modernite unsuru, modernite düşüncesinin temel ilişki formunun özne-yapı ilişkisinin ikiliği olmasıdır.

Cinsiyetin, yeniden üretimin, kimlik ve güç ilişkilerinin doğasının ne olduğuna odaklanırken kişilerin bedenlerini, ne yaptıklarını, hangi eşitsiz ilişkiler içerisine girdiklerini, bu ilişkilerin ne anlamlar sergilediğini, hangi sonuçlar doğurduğunu sorgulayan düşünce akımı feminist düşüncedir.

Kadın aklının önemli görülmesi modernitite düşüncesinin savunduğu özellik değildir.

Feminist düşünce erkek aklı - kadın duygusallığı ikiliği veya karşıtlığını kabul etmemiştir.

Kadınların toplumsal konumlarının ve yaşam deneyimi farklılıklarının;

öznelliklerine bağlı olarak inşa edildiği,

bu inşanın konumsal, bağlamsal, durumsal ve hatta geçici ve rastlantısal olduğu,

öznelliklerin dönüşlü/yansımalı ve söylemsel olduğu

bunun da, politik bir pozisyon ve duru- şa karşılık geldiği şeklindeki önermelerin, feminist bilimin modernite yaklaşımı içe- risinde gelebileceği en son konum olduğu söylenebilir.

Toplumsal ilişkilerin paradigmatik tarihi nesne sorunsalı konusunda sorgulanmamıştır.

Klasik feminist görüşte kişisel/bireysel, sezgisel içeriğe sahip bilginin kısmiliği, özgün sosyal bağlamlarda bilen öznenin bilincinin bilgi üretim sürecine dâhil edilmesi öznelliktir.

Modernite paradigmasının temel kuramları pozitivist, yorumlayıcı, gerçekçi (realist) eleştiridir.

Modernite düşüncesinin nihai hedefi gerçekliğin nedensel açıklamasıdır.

Seçilen araştırma konusu ile başlayan araştırma yöntemi, araştırma sorunsalının soyut olarak oluşturulması, yani araştırma konusunun kuramsal çerçevesinin kurulması, başka bir ifadeyle, konuyu içeren olası tüm temel kavramların (kapsayıcılık ve kesinliğe sahip) tespit edilmesi ve bunlar arasındaki kuramsal ve kavramsal ilişkilerin oluşturulması ile devam eder.

Araştırmanın kuramsal çerçevesi (araştırma sorunsalının kuramsal çerçevesi), araştırmanın “kalbidir”! Araştırmanın bu aşamayı takip eden tüm diğer aşamaları bu kuramsal çerçeveye bağlı olarak planlanır ve uygulanır.

Feminist düşüncenin, kadın haklarının ve de feminist toplumsal hareketlerin tarihini Aydınlanma dönemi ile başlatmak, insanlık tarihinin güncel sorgulamasına bir giriş olarak görülebilir.

Feminist düşünce, toplumda kadın ile erkek konumlarının ikili karşıtlık zemininde değil, birbirlerini eşit zeminde tamamlayıcı (tümleyici) olduğunu savunmuştur. Bu kapsamda, cinsiyet ayrımlarının rasyonel bilgi ve akla yatkın kadın söz ve ifadelerini içeren bir biçimde ele alınması öngörülmüştür.

Feminist düşünce, toplumsal gerçekliğin sınıfsal olduğunu inkâr etmemekle
birlikte, gerçekliğin sadece sınıfsal olmadığını, toplumsal ilişkilerin aynı zamanda ataerkil bir içeriğe de sahip olduğu düşüncesini güçlü bir şekilde ortaya atarak modernite düşüncesinde köklü bir eleştiri zemini yaratmıştır.

Toplumsal cinsiyet yanlılığı, yani kadınların toplumsal konumlarının toplumsal
cinsiyeti merkeze alarak sorunsallaştırılması, feminist bilim tartışmalarında (Hekman, 2007) ciddi açılımlar sağlamış; bilim ve bilim insanı ilişkisinde,
özellikle bilen, bilinen ve bilme biçiminin sorgulanmasına neden olmuştur

Toplumsal ilişkilerin paradigmatik tarihi, aşağıdaki şu ilişkilerin bir tür sorgulanması olarak görülebilir:
(1) bir gerçeklik sorgusu; (2) bir özne (birey, insan, beden, benlik) sorunsalı; (3) bir yapı ve kurumsallıksorunsalı; (4) bir siyaset (güç, iktidar, baskı, ezilmişlik, sömürü, egemenlik, eyleyicilik) sorunsalı; (5) bir bilgi (epistemoloji) ve bilim sorunsalı; (6) bir metodoloji (yöntem, teknik, inceleme, sorunsallaştırma, anlamlandırma) sorunsalı; (7) bir varlık (ontoloji) sorunsalı; (8) bir yaşam deneyimi sorgusu; (9) bir insanlık (hümanizm) sorunsalı; (10) bir özgürlük, eşitlik, hak ve adalet sorunsalı.

Postmodern düşünce, toplumsal yapıyı değil, dilin yapısını temel alır; toplumsal ilişkilerin genellemelerle elde edilen büyük anlatılar hâline getirilmesini reddeder ve oluşturulmuş genel anlatıların söylemsel inşalarının yapı-söküme uğratılmasını öngörür.