TOPLUMSAL CİNSİYET SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 5

1980’ler boyunca, başta kamuoyu önünde feminizmin savunulması olmak üzere, bilinç yükseltme hareketleri, kadın sorunlarının tartışıldığı sempozyum ve benzeri toplantıların düzenlenmesi, kadın sorununu tüm çıplaklığı ile kamuoyuna taşıyan ve feminist söylemi kitlelere ulaştıran çeşitli dergi, gazete, kitap ve benzeri geniş bir kadın yazınının üretilmesi, kadınlara yönelik şiddeti ve cinsel tacizi protesto yürüyüşleri, aile içi şiddete maruz kalan kadınlar için sığınaklar oluşturulması gibi cinsiyet eşitliği ve ayrımcılığında toplumsal duyarlılığı arttırıcı bir dizi eylem gerçekleştirildi (Tekeli, 1993, s.33). 1950-1980 arası dönemde Türkiye’de kadın hareketi ve sorunlarını değerlendirebilme amacıyla kurulan Kadın Çevresi Anonim Şirketi, 1985’te uluslararası Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’ne Türkiye’nin de taraf olması için 7000 imzanın toplanmasıyla sonuçlanan imza kampanyası, 1986’da Kadın Emeği Değerlendirme Vakfı’nın kurulması, 2500 civarında kadının katılımıyla gerçekleştirilen ve darbe sonrası ilk kitle eylemi olarak bilinen 17 Mayıs 1987 tarihli Dayağa Karşı Dayanışma Yürüyüşü, aynı yıl Ayrımcılığa Karşı Kadın Derneği’nin kurulması ve feminist hareketin ilk dergisi Feminist’in, 1988’de Kaktüs dergisinin çıkması, 8 Mart etkinliği kapsamında Geçici Modern Kadın Müzesi’nin kurulması, 1989’da I. Kadın Kurultayı’nın yapılması ve yine aynı yıl Cinsel Tacize Hayır-Mor İğne Kampanyası, söz konusu dönemin kadın hareketinin öne çıkan önemli faaliyetleri ve eylemleri arasında sayılabilir. İkinci dalga “feminizmin temel iddialarından biri olan kişisel/özel olan politiktir vurgusu” bu dönemle birlikte Türkiye’deki kadın hareketinin gündemine girdi.Doğru cevap C'dir.

Kadın hareketinde yaşanan uzun sessizlik döneminden sonra, 1970’li yıllarda devletin resmî çizgisinin dışına çıkarak dönemin siyasal akımları içerisinde, özellikle kapitalist sömürüyü söylemine taşıyan sol siyasal akımların sınıf mücadelesi içinde şekillenen bir kadın hareketinin oluşmaya ve örgütlenen kadın dernekleri tarafından Türkiye’de kadının ezilmişliğinin de sorgulanmaya başladığı görülmektedir.Doğru cevap A'dır.

Batı’da feminizmin gelişimini etkileyen tarihsel önkoşullar 17. yüzyıldan itibaren kendini göstermeye başlasa da, kadınların eşitlik taleplerinin bilinçli bir başkaldırı ve sistemli bir feminist kuram ve hareket halinde ortaya çıkışı 18. ve 19. yüzyıllarda, sıklıkla birinci dalga olarak adlandırılan feminist hareketle başlamıştır. Doğru cevap A'dır.

Bu dönemde uygulanan baskıcı politikalarla ülke çapında belli ölçüde bir depitizasyon süreci yaşansa da gerek anti-demokratik uygulamaların yarattığı hoşnutsuzluk gerekse uygulanan liberal ekonomik politikalardaki tıkanma gibi faktörlerin etkisiyle, 1980’li yılların ikinci yarısında toplumun belirli kesimlerinde demokrasi ve özgürlük taleplerinin yükselmeye başladığı görülmektedir. Bu süreçte, Batı’da 1970’li yıllarda etkisini gösteren ve sadece kamusal alanda değil, özel alandaki kadın-erkek ilişkilerini de sorgulayan ikinci dalga feminizmden etkilenen eğitimli, meslek sahibi, kentli kadınlar tarafından başlatılan feminist kadın hareketi, Türkiye’de 1980 Darbesi’ne karşı oluşan demokratik muhalefetin ilk hareketi olarak (Tekeli, 1993, s.33; Çakır, 1996b, s.752) Türkiye’nin toplumsal hareketler tarihinde yerini almıştır.Doğru cevap B'dir.

Süfrajet (Suffragette): 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın başlarında başta İngiltere ve ABD’de olmak üzere tüm dünyada kadınların oy hakkı için verdikleri mücadele hareketidir. Doğru cevap B'dir.

Kadınların hak mücadelelerinin dile getirilmesi açısından bu dernekler arasında en dikkat çekeni ise 1913 yılında kurulan Osmanlı Müdafaa-ı Hukuk-ı Nisvan Derneği’dir. Nuriye Ulviye Mevlan Civelek tarafından çıkarılan ve Kadınlar Dünyası adlı bir yayın organına da sahip olan dernek, kadınların eğitim, çalışma, aile hayatı, hukuk, siyaset ve benzeri alanlardaki taleplerini gündeme getirmeye başlayan feminist nitelikli bir örgütlenmenin ve mücadelenin varlığını ortaya koyan ilk feminist kadın derneği olarak da kabul edilmektedir. Doğru cevap C'dir.

1934 yılında da Millet Meclisi seçimlerinde kadınlara seçme seçilme hakkı tanıyan yasal değişiklikler ile birlikte kadınların, Osmanlı döneminde düşük olan yasal statüleri, dönemin geri koşulları da hesaba katıldığında, ulaşılabilen en üst mertebeye taşınmıştır. Doğru cevap E'dir.

1935 Genel Seçimlerinde Türkiye’de ilk kez kadınlar, 2007 Genel Seçimlerine kadar aşılamayan bir oranla, parlamentoya 18 milletvekili ile girerek kurumsal siyasete aktif olarak katılmaya başlamışlardır. Doğru cevap E'dir.

2500 civarında kadının katılımıyla gerçekleştirilen ve darbe sonrası ilk kitle eylemi olarak bilinen 17 Mayıs 1987 tarihli Dayağa Karşı Dayanışma Yürüyüşü gerçekleşmiştir. Doğru cevap D'dir.

Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW) 1985’de Türkiye tarafından bazı çekincelerle de olsa imzalanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi, kadınların geçmişini iyi tanımak, bu bilgileri bugünkü araştırmacılara derli toplu bir şekilde sunmak ve bugünün yazılı belgelerini gelecek nesiller için saklamak amacıyla kurulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Üçüncü dalga feminizm, bireyselliğe ve farklılığa vurgu yapan ve toplumsal cinsiyeti bu bağlamda yeniden kuramsallaştırmayı amaçlayan yeni nesil bir feminizm olarak tanımlanabilir. Doğru cevap C'dir.

Her yıl tüm dünyada Kadına Şiddete Karşı Mücadele ve Dayanışma Günü olarak kutlanan 25 Kasım’ın Türkiye’nin pek çok ilinde yoğun protesto eylemlerine ve gösterilerine sahne olması şiddete karşı örgütlü kadın mücadelesinin önemli örneklerindendir. Doğru cevap B'dir.

Sosyolojinin en önemli kurucularından Emile Durkheim, açıkça kadını doğanın ürünü, erkeği ise toplumun ürünü olarak tanımlamış, böyle yaparak da toplumsal cinsiyet farklılıklarını doğal, verili, biyolojik özelliklere dayandıran açıklamalara kapı açmıştır.

Süfrajet (Suffragette), 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın başlarında başta İngiltere ve ABD’de olmak üzere tüm dünyada kadınların oy hakkı için verdikleri mücadele hareketidir.

Osmanlı kadınları hak arayışlarını dönemin dergi ve gazetelerinde kaleme almış ve eşit hak taleplerini gündeme taşıyan bir kadın yazını oluşturmuşlardır. 1869’da Terakki-i Mukadderat ile başlayan ve Cumhuriyet dönemine kadar sayıları 40’a ulaşan bu dergiler ve gazeteler arasında en çok dikkat çeken ise yönetimi ve yazar kadrosu tamamen kadınlardan oluşan ve 1887’de çıkan Şüküfezar ile 1896’da çıkan Hanımlara Mahsus Gazete’dir.

Kadınların hak mücadelelerinin dile getirilmesi açısından dernekler arasında en dikkat çekeni ise 1913 yılında kurulan Osmanlı Müdafaa-ı Hukuk-ı Nisvan Derneği’dir. Nuriye Ulviye Mevlan Civelek tarafından çıkarılan ve Kadınlar Dünyası adlı bir yayın organına da sahip olan dernek, kadınların eğitim, çalışma, aile hayatı, hukuk, siyaset ve benzeri alanlardaki taleplerini gündeme getirmeye başlayan feminist nitelikli bir örgütlenmenin ve mücadelenin varlığını ortaya koyan ilk feminist kadın derneği olarak da kabul edilmektedir

İstanbul Telefon İdaresi’ne çalışmak için başvurup geri çevrilen Bedra Osman Hanım ve arkadaşlarının işe alınması için mücadele etmiş ve böylelikle bu kadınlar, kamu görevinde çalışan ilk Müslüman Türk kadınları olmuşlardır.

1923 yılında, birinci dalga feminizmin eşitlikçi söylemini benimseyen ve yurttaşlık mücadelesini sürdürmeye çalışan “Osmanlı kadın hareketinin taşıyıcısı bir grup kadın” tarafından, ilk siyasi parti olan Kadınlar Halk Fırkası kurulmuş ancak seçim kanununda kadınların oy hakkına sahip olmadıkları gerekçesiyle onay verilmemesi üzerine söz konusu kadınlar bu kez Türk Kadınlar Birliği adlı derneği kurarak, dernek çatısı altında “genel ve yerel seçimlerde seçme-seçilme hakkını elde edinceye değin mücadelelerini” sürdürmüşlerdir.

Türkiye’de erkek egemenliğini ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğini eleştirel bir tutumla sorgulayan bağımsız bir kadın hareketinin gelişimi ancak 1980’li yıllarla birlikte mümkün olabilmiştir.