TOPLUMSAL CİNSİYET ÇALIŞMALARI

Sağlık hakkı, insanların biyo-psişik bütünlüğünün korunması için gereken ve yalnızca insan olmaları bakımından sahip oldukları temel haklardandır. Ancak pek çok toplumda eşitsiz güç ilişkileri, kadınların sağlık kuruluşlarına başvurmalarını, tedavi olmalarını mevcut sağlık hizmetlerini gerçek anlamda kullanmalarını engellemektedir. Gitgide büyüyen ve öncelikli hedefi kadınlar olan güzellik endüstrisinin değişen güzellik ve estetik anlayışı doğrultusunda kadın bedenini biçimlendirme talebinin yarattığı toplumsal baskı ise kadınların psikolojik ve fiziksel sağlıklarını ciddi biçimde tehdit etmektedir. Dünya Ekonomik Forumunun 2016 yılı Küresel Toplumsal Cinsiyet Uçurumu endeksine göre 144 ülkeden 137’sinde erkeklerle karşılaştırıldığında kadınlar için beklenen yaşam süresi daha uzundur. Rapora göre Türkiye’de kadınların ortalama yaşam süresi 67 iken, erkeklerinki ise 63’tür. Kadınlarda depresyon, kaygı bozukluğu, somatik şikayetler gibi psikolojik rahatsızlıkların görülme sıklığı, erkeklere oranla daha fazladır. Türkiye’de temel hastalık grupları bakımından ölüm yüzdeleri incelendiğinde erkeklerle karşılaştırıldığında kadınların daha fazla kalp damar hastalıklarına (erkek %43,9, kadın %52,3)  bağlı olarak yaşamlarını kaybettikleri görülmektedir. Doğru cevap E'dir.

‘İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (10 Aralık 1948)’, ‘Çocuk Hakları Bildirgesi (20 Kasım 1959)’, ‘Eğitimde Ayrımcılığa Karşı Uluslararası Sözleşme (14 Aralık 1960)’, ‘Ekonomik, Toplumsal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi (16 Aralık 1966)’, ‘Çocuk Hakları Sözleşmesi (20 Kasım 1989)’, ‘Herkes için Eğitim Dünya Bildirgesi (05-09 Mart 1990)’ gibi pek çok bildirge ve sözleşmede eğitim hakkı tüm insanlar için güvence altına alınmaya çalışılsa, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi (CEDAW)’nce kadınların eğitimde erkeklerle eşit haklara sahip olmaları için gereken önlemlerin alınması tavsiye edilse de dünya genelinde erkeklere göre kadınların eğitim hakkından yararlanabilmelerinin önünde çok daha fazla engel bulunmaktadır. İstanbul Sözleşmesi (1 Ağustos 2014) kadına karşı şiddete karşı önlemler almayı hedeflerken Lizbon Bildirgesi (1981) hasta haklarına yönelik hükümler içeren bir bildirgedir. Doğru cevap B'dir.

2013 yılı Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmasına göre çalışan her 10 kadından 6’sı hizmet sektöründe çalışmakta, %24’ü tarım sektöründe, %14’ü sanayi sektöründe çalışmaktadır. Doğru cevap A'dır.

1970’li yıllarda feminist hareketin çabasıyla dikkat çekilen kadına karşı şiddetle mücadelede şiddetin belgelenmesi, sığınmaevlerinin, 24 saat ulaşılabilir kriz hatlarının açılması, sorunun önlenmesini amaçlayan kurumsal ve yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesiyle önemli adımlar atılmaya başlanmıştır. Ancak yasal olarak eşit hakların düzenlenmiş olmasına rağmen kadının yasal haklarına ilişkin bilgiye erişiminin engellenmesi, uygulamada kadın aleyhine verilen hukuki kararlar, hukuki yaptırımlarda erkek lehine verilen indirimler, erkek şiddetinin ve kadın üzerinde kurduğu iktidarın pekişmesine neden olmaktadır. Doğru cevap D'dir.

2014 yılında gerçekleştirilen ‘Türkiye’de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması’nda tokat atma, bir şey fırlatma, itme, tartaklama, saç çekme, yumrukla, bir cisimle vurma, tekmeleme, sürükleme, dövme, boğazını sıkma, bir yerini yakma, bıçak, silah gibi aletlerle tehdit etme ya da bunları kullanma fiziksel şiddet biçimleri olarak tanımlanmıştır. Araştırmaya göre ülke genelinde fiziksel şiddete maruz kaldığını belirten her 10 kadından yaklaşık 4’ü eşi veya birlikte olduğu erkeklerin fiziksel şiddetine maruz kalmıştır ve şiddet mağduru kadınların %68’i yalnızca fiziksel şiddete maruz kaldığını belirtmiştir. Aynı araştırmada ortaya çıkartılan çarpıcı bir başka sonuç da 18 yaşından sonra evlenmiş kadınlar arasında %31, 18 yaşından önce evlenen kadınlar arasında ise %48 oranında fiziksel şiddet yaşanmış olmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Toplumsal cinsiyet ayrımcılığı, kadınların yalnızca ‘kadın’ olmaları nedeniyle maruz kaldığı ayrımcılığın adıdır. Toplumsal olarak kurgulanan toplumsal cinsiyet rolleri ve normlarından kaynaklanan, kişinin insan haklarını ihlal eden her türlü ayrımcılık, dışlanma ve engellenme durumudur. Kadın olmaya yüklenen önyargı ve kalıpyargılar kadınların hem birey olarak hem de grup olarak açık ya da örtük biçimde baskı altında tutulmasına yol açmaktadır. Kadınları, erkekten aşağı gören, küçümseyen söylem ve uygulamalar kadar fiziksel ve duygusal yönlerden yardıma, sevgiye, korunmaya muhtaç varlıklar olarak gören söylem ve uygulamalar da toplumsal cinsiyet ayrımcılığının ürünüdür. Ancak kadınların hijyen ihtiyacı erkeklere nazaran daha önceliklidir. Yeterli hijyenik ortamlar olmadığında, kadınların erkeklere göre bulaşıcı hastalıklar ile karşılaşma riski daha yüksektir. Doğru cevap E'dir.

Hakaret, küfür, başkalarının yanında aşağılama, küçük düşürme, korkutma, kadının kendisine ya da çevresindekilere zarar vermekle tehdit etme ‘Aile İçi Şiddet Araştırması’nda da duygusal şiddet olarak tanımlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Kadının cinsel çıkarlar doğrultusunda kullanılması, cinsel ilişkiye zorlanması kadına karşı cinsel şiddet olarak tanımlanmaktadır. Aldatma, cinselliği bir ceza ya da ödül aracı olarak kullanma, tek taraflı cinsel doyuma yönelik cinsellik, kadının istememesine rağmen cinsel organlarına dokunmak cinsel şiddet biçimleridir. ‘Aile İçi Şiddet Araştırması’nda zorla cinsel ilişkiye girme, kadının istememesine rağmen korkudan cinsel ilişkiye girmesi, cinsel olarak aşağılayıcı ya da küçük düşürücü eylemlere zorlanmanın cinsel şiddet olduğu ifade edilmiştir. Bununla birlikte uluslararası literatürde kadın sünnetinin, evlenmeye ya da erken yaşta evlenmeye zorlamanın, kürtaja ya da çocuk doğurmaya zorlamanın, bekaret kontrolünün, seks işçiliğine zorlamanın da cinsel şiddet olduğu kabul edilmektedir. Öte yandan cep telefonlarında bulunan uygulamalar ya da sosyal paylaşım siteleri yoluyla kadınları denetlemek, nerede olduğunu bildirmesini istemek, çıplak görüntülerini çekip yaymakla tehdit etmek, e-posta veya sosyal paylaşım sitelerindeki üyelik şifrelerini alıp buradaki bilgileri kullanmak dijital şiddet olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

İstanbul Sözleşmesi’ni 2011 yılında imzalayan Türkiye, 2012 yılında bu sözleşmeyi esas alan 6284 sayılı ‘Ailenin Korunması ve Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’u yürürlüğe koyarak, kadına karşı şiddetle mücadelede koruyucu ve önleyici tedbir kararlarının verilmesini düzenlemiştir. Bu kanun uyarınca açılan Şiddet Önleme ve İzleme Merkezleri (ŞÖNİM), kadına karşı şiddetin önlenmesi, şiddet mağduru hakkında verilecek koruyucu tedbirler ile şiddet uygulayan hakkında verilecek önleyici tedbirlerin uygulanmasına yönelik güçlendirici ve destekleyici danışmanlık, rehberlik, yönlendirme ve izleme hizmetlerinin 24 saat süresince sunulduğu merkezler olarak hayata geçirilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Kadının maruz bırakıldığı şiddetin hangi toplumsal süreçlerde, nasıl üretildiğini tartışmaya açmak, erkek şiddetini, toplumsal cinsiyet ayrımcılığının bir sonucu olarak anlamaya yardımcı olacaktır. Şiddet eylemini üreten ve pekiştiren dinamikleri kültürel, ekonomik, yasal ve politik düzeylerde incelemek mümkündür.  Ataerkinin ortaya çıkardığı koşullarda kadına karşı şiddeti yapısal ve politik bir sorun olmaktan çıkaran bir takım inançlar üretilmektedir. Bu inançlar arasında en sık karşılaşılanlar; şiddetin erkek doğasının bir parçası olduğu, kadının tavırları yüzünden ortaya çıktığı ve dahası kadının bunu hak ettiği, eğitimli kadınların şiddete maruz kalmadıkları, aile içinde kadına uygulanan şiddetin o ailenin özel bir sorunu olduğu, ekonomik yoksunluğun, erkeğin psikolojik sorunlara sahip olmasının, alkol kullanmasının ve eğitim seviyesinin düşük olmasının şiddete yol açtığıdır. Yapılan araştırmalar göstermektedir ki erkek şiddeti, hemen her toplumda ve o toplum içerisinde hemen her sosyo- konomik düzeyde ortaya çıkan ve genellikle baba, eş, erkek kardeş ve erkek çocuk tarafından kadına yöneltilen bir eylemdir. Erkek şiddetinin her yerde yaşanması, maruz kalan kadın açısından olduğu kadar toplumsal, ekonomik ve kuşaklar düzeyinde de etkilerinin olması bu sorunun, özel değil, sosyal ve politik bir sorun olduğunu göstermektedir. Doğru cevap D'dir.

Kadına karşı şiddetin önlenmesini amaçlayan uluslararası sözleşmelerde erkek şiddeti, kamusal ya da özel alan fark etmeksizin doğrudan doğruya kadınlara yalnızca kadın oldukları için uygulanan şiddet olarak tanımlanmaktadır.

Kadının maruz bırakıldığı şiddetin hangi toplumsal süreçlerde, nasıl üretildiğini tartışmaya açmak, erkek şiddetini, toplumsal cinsiyet ayrımcılığının bir sonucu olarak anlamaya yardımcı olacaktır. Şiddet eylemini üreten ve pekiştiren dinamikleri kültürel, ekonomik, yasal ve politik düzeylerde incelemek mümkündür.

Alkolün, şiddet uygulama konusunda erkeğe cesaret verebildiğini, şiddeti tetikleyebildiğini ancak her alkol alan erkeğin kadına karşı şiddet uygulamadığını ya da hiç alkol almayan erkeklerin de şiddet uygulayabildiklerini göstermektedir

Fiziksel şiddet, kaba kuvvetin bir korkutma, sindirme ve yaptırım aracı olarak kullanılmasıdır (Akın ve diğerleri, 2008, s.92).

Kadının maruz kaldığı şiddet biçimlerinden bir diğeri olan psikolojik şiddet, kadının üstesinden gelemeyeceği ya da yapmak istemediği beklentilerde ve isteklerde bulunulması ve kadının hakarete maruz bırakılması olarak tanımlanabilir.

Kadın bedenine yönelik denetim, kadın cinselliği üzerindeki denetimle birlikte var olur. Kadınları erkeklerin cinsel arzu ve isteklerinin nesnesi olarak gören bu denetim mekanizması, kadınların cinselliğini denetleyen yasal ve ahlaki normlarla sürdürülür. Kadının cinsel çıkarlar doğrultusunda kullanılması, cinsel ilişkiye zorlanması kadına karşı cinsel şiddet olarak tanımlanmaktadır.

Son yıllarda özellikle genç kadınların maruz kaldığı erkek şiddeti türleri arasında teknolojinin kadınları kontrol etmek için kullanmasının bir sonucu olarak yaşanan dijital şiddet de bulunmaktadır. Cep telefonlarında bulunan uygulamalar ya da sosyal paylaşım siteleri yoluyla kadınları denetlemek, nerede olduğunu bildirmesini istemek, çıplak görüntülerini çekip yaymakla tehdit etmek, e-posta veya sosyal paylaşım sitelerindeki üyelik şifrelerini alıp buradaki bilgileri kullanmak, sosyal paylaşım sitelerinde kadını küçük düşüren, hakaret ve nefret içeren paylaşımlarda bulunmak dijital şiddetin örnekleri arasında bulunmaktadır.

Türkiye, 1985 yılında Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi (CEDAW)’ni onaylamıştır

1970’li yıllarda feminist hareketin çabasıyla dikkat çekilen kadına karşı şiddetle mücadelede şiddetin belgelenmesi, sığınma evlerinin, 24 saat ulaşılabilir kriz hatlarının açılması, sorunun önlenmesini amaçlayan kurumsal ve yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesiyle önemli adımlar atılmaya başlanmıştır

Kadınların maruz kaldıkları şiddet sonrasında yaşadıkları psikolojik süreç ‘Hırpalanmış Kadın Sendromu’ olarak tanımlanmaktadır. Dört aşamadan oluşan bu psikolojik sürecin her bir aşamasına yaşanan şiddete ilişkin farklı bir düşünce biçimi hakimdir. Kabullenme bu süreçlerden biri değildir.