TOPLUMSAL CİNSİYET ÇALIŞMALARI

18. yüzyılda İngiliz yazar Mary Wollstonecraft kadın hareketinin ilk önemli yapıtı olan A Vindication of the Rights of Woman (Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesi)’ı yazar. Fransız İhtilali Tarihi ve çocuk kitapları sığdıran Wollstonecraft, Aydınlanma Çağı’yla birlikte kadın haklarını gündeme getiren ilk kadın olarak tarihe geçer.

Virginia Woolf, kadınların yeterlilikleriyle ilgili önyargılara meydan okur. Kadınlar eğer bu işi erkekler kadar iyi yapamıyorlarsa bunun tek nedeni aynı eğitimi almamaları ve aynı deneyimleri yaşayamamalarıdır.

Virginia Woolf'un Romanları: Dışa Yolculuk ( The Voyage Out, 1915) Gece ve Gündüz (Night and Day, 1919), Jacob’un Odası (Jacob’s Room, 1922) Mrs. Dalloway (1925), Deniz Feneri (To the Lighthouse, 1927), Orlando (1928), Dalgalar (The Waves, 1931) Yıllar
(The Years, 1937), Perde Arası (Between the Acts, 1941). Diğer seçenekler yazarın deneme türü eserlerindendir.

Woolf, Kendine Ait Bir Oda’da kadına dayatılan geleneksel rollerden kurtuluşun, ancak kadınların ekonomik güce, kendilerine ait bir odaya ve zamana sahip olmaları hâlinde mümkün olabileceğini ileri sürer. Bu odayı, kadın yazarın deneyimlerini ifade etmekte kendisini rahat ve özgür hissedeceği bir yer metaforu olarak kullanır.Ona göre kendine ait bir alana sahip olmak yaratıcılığın önündeki en büyük engeldir. Kadının kendisini erkekten bağımsızlaştırması için ekonomik özgürlüğe sahip olması gerekir. Bu özgürleşme yolunda da kendine ait bir oda elzemdir.

Simone de Beauvoir'inDenemeleri: Pyrrus et Cinéas (1944), Belirsizlik Ahlâkı Üzerine (Pour une morale de l’ambiguité, 1947), İkinci Cins ( Le Deuxiéme Sexe 1949), Uzun Yürüyüş (La Longue Marche, 1957) Sade’ı Yakmalı mı? (Faut-il brûler Sade?, 1972). Diğer seçenekler yazarın roman türünde eserlerindendir.

Beauvoir denemesinde, varoluşçuluğun öne sürdüğü “İnsanda varoluş, özden önce gelir’’ ilkesinden yola çıkarak “Kadın doğulmaz kadın olunur’’ düşüncesine ulaşır. Bu düşüncenin işaret ettiği şey bir kadınlık durumu olduğudur.

Cumhuriyet’in ilanından sonra, Halide Edib Amerikan Koleji’nde okumuş olmasının
etkisiyle bir dönem mandacılık fikrine sıcak bakmış, bu yüzden Mustafa Kemal
Atatürk ile fikir ayrılığı yaşamıştır.

Halide Edip Adıvar'ın Hikâyeleri: Harap Mabetler (1911), Dağa Çıkan Kurt (1922), İzmir’den Bursa’ya (1963), Kubbeden Kalan Hoş Seda (1974). Diğer seçenekler yazarın roman türündeki eserlerindendir.

Tanzimat ve onu izleyen Servet-i Fünûn romanında aşık olunan meleksi kadınlar, masumiyetin simgesi kadınlar, fettan ve şehvet düşkünü kadınlar, erkeğin felaketi olan kadınlar gibi geniş bir yelpazede kadın tipleri görülür. Peki edebiyatı onca etkileyen Batılılaşma ve modernleşme hamleleri, imparatorluğun çöküşü, ikinci meşrutiyet, milli mücadele yılları, toplumsal örgütlülüğün ve buna bağlı olarak kadın haklarının gelişmesi gibi konular karşısında kadın nerededir? Bunu bilmeyiz. Kadınların fikirlerini duymak için biraz daha beklememiz gerekmektedir.

II. Meşrutiyet yıllarıyla beraber kadınlar için yeni bir kimlik yaratma imkanı doğar.
Bunun en güzel örneğini Halide Edib’in romanlarında görürüz. Adıvar’ın kadın kahramanları,
yalnızca namuslu ve iffetli görünmekle kalmazlar, aynı zamanda toplumsal ve
siyasal olarak da etkilidirler. Sadece geleneksel kadın tipini dönüştürmekle kalmaz, kadını
bir fikir önderi olarak kamuya sokar. Geleneksel rolleri tümden yok saymamış, kadın,
anne, namus gibi kavramları göz ardı etmemiştir. Halide Edib, güçlü bir kadının nasıl
olması gerektiği sorusuna bir cevap olarak romanlarındaki başkarakterleri yaratmıştır.

Orta Çağ’ın sonlarında Avrupa’da yaşamış olan Christine de Pisan Orta Çağ kültüründe yaygın olan kadın düşmanlığına karşı mücadele eden ilk kadın şairdir.

18. yüzyılda İngiliz yazar Mary Wollstonecraft kadın hareketlerinin ilk önemli yapıtı olan Kadın Haklarının Gerekçelendirilmesini yazmıştır.

Virginia Woolf, kadınların yeterlilikleriyle ilgili önyargılara meydan okur. Kadınlar eğer bu işi erkekler kadar iyi yapamıyorlarsa bunun tek nedeni aynı eğitimi almamaları ve aynı deneyimleri yaşayamamalarıdır.

Cevap: D
Erkekler tarafından yazılan kurmacalardaki kadına baktığımızda kadının yüce biri olduğunu düşünebiliriz. Kadın erkeklerin kurmacasında üstündür, cesurdur, muhteşemdir, çıkarcıdır; gerçek hayatta ise odalara kilitlenir dövülür, erken yaşta zorla evlendirilir, söz sahibi değildir. Geleneksel rollere hapsedilmiştir.

Yüzyıllardır kadınlar, erkekleri olduğundan iki kat büyük gösteren aynalar olmuştur. Eğer bu ayna ona gerçekleri söylerse aynadaki beden küçülür; hayata uyum sağlayamaz. Günün her anı kendilerini iki kat büyük görmeye alışmış olan erkekler, bu manzarayı görmemeye başladıkları zaman yargılamaya, kanun yapmaya, kitap yazmaya, söylev vermeye nasıl devam edeceklerdir.

Woolf, Kendine Ait Bir Oda’da şu soruyu sorar: “Shakespeare’in Judith adında son derece yetenekli bir kız kardeşi olsaydı neler olurdu?” Ağabeyi eğitiminde ilerlerken Judith okula gönderilmez, ailesi tarafından evlendirilmek istendiğinde hayallerinin peşinden koşmak için tek çaresi evden kaçmak olurdu. Sonrasında bir kadının tiyatrocu olamayacağı gerçeğiyle yüzleşir, en sonunda kendisine acıyan bir menajerden hamile kalır ve intihar ederdi. Judith, yalnızca kadın olduğu için geleneksel rollere meydan okuyan tavrıyla herhangi bir güç elde edemezdi.

Simone de Beauvoir, İkinci Cins adlı denemesini yazmadan önce okurlarına kendini anlatma yoluna girdiğinde bunun için öncelikle kadınlık halinin sınırlarını belirlemenin gerekli olduğunun farkına varır. Bu deneme ile varoluşçu ahlâka kadın olarak kendi kişisel deneyimlerini, amaçlarını yansıtabilecek somut bir içerik vermek ister. Varoluşçuluk her şeyden önce bir özgür olma etiğidir.

Beauvoir’ın bağımsız bir kadın olarak yaşamını sürdürmüş olması, şüphesiz yetiştiği aile ortamının kendisine güven aşılamış olmasıyla doğrudan ilgilidir. Kadının bağımsızlığının önündeki en büyük engel, ailenin kız çocuğunu, bir başkasının koruyuculuğu ve yardımı olmadan yaşayamayacağı duygusu ile büyütmesidir. Kaleme aldığı anlatılarda, çocukluğundaki aile yaşantısının kendisine güven aşıladığını, bu güven duygusunun gelişiminde büyük bir etkisi olduğunu sık sık dile getirir.

1884 yılında İstanbul’da doğan yazar, siyasetçi, akademisyendir. II. Abdülhamit devrinde Padişah Hazinesi kâtipliği yapan Mehmet Edib Bey ve Fatma Berifem Hanım’ın tek çocuğu olan Halide Edib, ilköğrenim hayatını evde özel dersler alarak tamamlar. Babası bir İngiliz hayranı olduğu için Halide Edib’i İngiliz usûllerine göre yetiştirir. 1893’te Amerikan Kız Koleji’ne verilince yeni bir çevreye giren Halide Edip, burada İngilizce öğrenir. Kısa sürede kolejden ayrılmak zorunda kalınca, evde Rıza Tevfik’ten Türkçe, edebiyat ve Fransızca, Salih Zeki’den matematik öğrenir. Arapça, İngilizce ve müzik dersleri de alır. 1899’da tekrar koleje başlar. 1901’te kolejden mezun olan ilk Müslüman Türk kadını olarak kaynaklara geçer. Farklı kültürlerle iç içe yaşamaya alışkın olan Halide Edip, daima başka kültürlerle kendi kültürünü karşılaştırıp gördüğü her farklı değerin kendi kültüründeki karşılığını sorgulamıştır.

Adıvar’ın kadın kahramanları, yalnızca namuslu ve iffetli görünmekle kalmazlar, aynı zamanda toplumsal ve siyasal olarak da etkilidirler. Sadece geleneksel kadın tipini dönüştürmekle kalmaz, kadını bir fikir önderi olarak kamuya sokar. Geleneksel rolleri tümden yok saymamış, kadın, anne, namus gibi kavramları göz ardı etmemiştir. Halide Edib, güçlü bir kadının nasıl olması gerektiği sorusuna bir cevap olarak romanlarındaki başkarakterleri yaratmıştır. Halide Edib’in romanlarındaki kadınların erkeğe üstün olan kadın olarak yansıtıldığı söylenebilir.