TOPLUMSAL CİNSİYET ÇALIŞMALARI

İngilizce'de 'tuhaf' anlamına gelmektedir ve zaman içerisinde toplumsal alanda etkisini yitirerek yok olmuş bir oluşumu simgeler.

İmge

Toplumsal koşulların belirleyiciliği anlayışı, kadın sanatçıların toplumsal koşulları aşacak denli büyük bir deha ve yetenek gösteremedikleri için sanat tarihinde yer bulamadıkları iddiasını çürütmüştür.

Geyik

Tanrı ve tanrıçaların dişi/eril nitelikleri ile kadınların toplumdaki yeri koşutluk gösterir. Bu durum özellikle kamusal alanda dikkat çekmektedir.

Kadının sosyal hayat ve kamusal alandaki varlığına ilişkin düşüncelerde, geleneksel ve dini inançların biçimlendirdiği yaşam tarzı formlarından tam bir kopuş olmuştur.

Burjuvazinin 18. yüzyıldan itibaren giderek güçlenmesiyle birlikte sınıfsal kodlar da
şeffaflaşır ve yok olur.

Queer Hareketi, cinsel kimliklerin kadın ve erkek olmak üzere ikili bir kategoride değerlendirilemeyeceğini, cinsiyetin sabit bir kimlik olmadığını savunur ve toplum eleştirisini ikili cinsiyet kimliği üzerinden yaptığı için Feminist Hareket’i eleştirir

Antropoloji ve tarih kuramlarının toplumsal cinsiyet bakış açısıyla yeniden gözden geçirilmesi, sanat tarihi ve kuramlarının da farklı bir gözle değerlendirilmesini sağlamıştır.

20. yüzyılda Feminist Hareket ile başlayan toplumsal cinsiyet tartışmaları, bir paradigma değişimine yol açtığı için sanat tarihini yorumlama ve sanat üretimlerini değerlendirme biçimlerini de etkilemiştir. Sanat bir yandan da bu kodların sorgulandığı, tartışıldığı ve dönüştürüldüğü bir alan haline gelmiştir. Bu dönemden başlayarak kadının, imge (nesne) olarak yer aldığı resimlerden; yaratıcı imgelemin bir aktörü (özne) olarak yer aldığı sanat üretim alanına dahil olduğu görülür.

Toplumsal cinsiyet kavramıyla ilişkili olarak günümüzde olduğu gibi tarih kayıtlarında da biyolojik cinsiyetleriyle uyumlu bir cinsel kimlik taşımayan kadın ve erkekler mevcuttur. Her bir toplumun kendi evren kurgusuyla uyumlu iç dinamikleri vardır. Cinsel kimlikleri normlara uygun bulunmayan bireyler, kamusal alandan dışlanarak ötekileştirilmektedirler.

Sanat tarihini toplumsal cinsiyet açısından inceleyen araştırmacıların vardıkları genel sonuçlar şöyledir; sanatta ve sanat tarihinde eril değer sistemi (erkek bakış açısı) baskındır, baskın olan eril değer sistemi, sanat eserlerindeki kadın figürünü cinsel kimliği ve ona atfedilen roller üzerinden sunar, baskın olan eril değer sisteminin, ‘sanatsal başarı’ hakkında ürettiği söylem; dış koşullardan bağımsız bir ‘büyük sanatçı’ miti yaratmıştır.

Kült; bir inanç sistemini oluşturan figür, anlatı, motif ve tapım törenlerinin tamamıdır.
Örneğin Ana Tanrıça Kybele kültü; kendisine tapınılan Kybele, Kybele’nin öyküsü, Kybele heykelleri, Kybele onuruna düzenlenen törenler ve bu törenleri düzenleyenlerin
tamamını içine alır.

Neolitik dönemin başından itibaren kadınların akbaba, yılan, aslan ve leopar gibi hayvanlarla birlikte temsil edildiği ve bunun bir gelenek haline geldiği; daha sonraki dönemlerde Kubaba, Kybele ve Artemis gibi Ana Tanrıça tasvirlerinde de bu geleneğin devam ettiği görülür. Ana Tanrıça Kybele’nin yırtıcı hayvanlarla betimlendiği heykeller onun kudretli imajını güçlendirir ve kaosu kontrol ederek düzen ve asayişi sağladığını, sevgi ve şefkatinin tüm canlıları kucakladığını vurgular.

Bir Hijra, doğuştan çift cinsiyetli olabilir veya cinsiyeti belli olmayabilir, hadım edilmiş olabilir ya da karşı cinsin kıyafetlerini giymekten hoşlanan biri olabilir. Hijra’lar kültürel olarak erkeğin ve kadının güçlerinin birleşimine sahip bireyler olarak görülürler.

18. yüzyıldan itibaren İngiliz portrelerinde kuşların ve özellikle kafeste olanların yer alması, kadının evdeki rolüne işaret eden klişe bir semboldür. Bir metafor (benzetme) olarak kafes, kadının kocası tarafından korunan, özenle bakılan eş olarak bağımlı rolüne işaret etmektedir.

Erkek egemen sanat ortamına tepki olarak bir araya gelen Guerilla Girls, 1985’ten günümüze oldukça renkli eylemlere imza attılar. Kadın bedeninin metalaştırılmasına gösterdikleri tepkiyi renkli giysileri, topuklu ayakkabıları, mini etekleriyle birlikte taktıkları goril maskeleriyle gösteren bir grup kadın; 1985’de New York Modern Sanatlar Müzesi’nde açılan ‘Uluslararası Resim ve Heykele Bakış’ sergisinde 169 sanatçıdan yalnızca 13’ünün kadın olmasına tepki göstermek amacıyla bir araya gelmişlerdi.