TOPLUMSAL CİNSİYET ÇALIŞMALARI

Toplumların büyük çoğunluğunda kadınların fiziksel zayıflık, duygusallık, bağımlılık, pasiflik, korunma ve barındırılma ihtiyacı, riskten sakınma gibi özellikleri içeren feminen (kadınsı); erkeklerin ise fiziksel güç, akılcılık, bağımsızlık, aktiflik, barındırma ve koruma becerisi, iktidar olma ve risk alma gibi maskülen (erkeksi) özelliklerle özdeşleştirildiği görülür

Toplum tarafından biyolojik cinsiyet temel alınarak kadına ve erkeğe yakıştırılan ve büyük çoğunluk tarafından doğru kabul edilen bu türden biçilmiş rollere ve davranış belirlenimlerine ‘toplumsal cinsiyet kodları’ diyoruz.

Feminist Hareket; kadın-erkek arasındaki ilişkiyi aile, eğitim, iş dünyası, siyasi hayat, kültür ve tarih bağlamında sorgulayan ve kadın-erkek arasındaki iktidar ilişkisini değiştirmeyi amaçlayan siyasi bir harekettir

Queer Hareketi, cinsel kimlikler de içinde olmak üzere, genel anlamda kimlik olgusunun sabit bir durum olmadığını, sürekli olarak yeniden inşa edildiğini vurgular.

Queer Hareketi ise cinsel kimliklerin kadın ve erkek olmak üzere ikili bir kategoride değerlendirilemeyeceğini, cinsiyetin sabit
bir kimlik olmadığını savunur ve toplum eleştirisini ikili cinsiyet kimliği üzerinden yaptığı için Feminist Hareket’i eleştirir.

Dil, toplumsal cinsiyet kodlarının öncelikle ve en güçlü olarak var edildiği ve aktarıldığı alandır

Neolitik dönemin başından itibaren kadınların akbaba, yılan, aslan ve leopar gibi hayvanlarla birlikte temsil edildiği ve bunun bir gelenek haline geldiği; daha sonraki dönemlerde Kubaba, Kybele ve Artemis gibi Ana Tanrıça tasvirlerinde de bu geleneğin devam ettiği görülür

Çok nadir görülen biyolojik bir olgu olan çiftcinsiyetlilik (hermafroditlik/hünsalık/erdişilik) aynı bedende hem kadın hem erkek cinsiyet özelliklerinin taşınmasıdır.

M.Ö. 2. binlere gelindiğinde, Mezopotamya’nın güçlü devletlerinden Asurlular ile yoğun ticaret ilişkisi bulunan ve dönemin önemli devletlerinden olan Hititlerde kadınların ticarette etkin olduklarını, kadın haklarını gözeten bir hukuk sisteminin varlığını ve kadın ile erkeğin pek çok alanda eşit görüldüğünü günümüze gelen çivi yazılı yüzlerce kil tabletten biliyoruz. Kadının erkeğiyle eşit konumu, Geç Hitit Dönemi mezar anıtlarında da karşımıza çıkar

1973’de sanatçı Judy Chicago, grafik tasarımcı Sheila Levrant de Bretteville ve sanat tarihçi Arlene Raven tarafından kurulan ‘Kadın Evi/Woman’s Building’; kadınlar için feminist hareket çerçevesinde örgütlenmiş ilk platformdur

Normlar, belli değerlere dayalı olarak geliştirilen kurallar ve insanların belirli durumlarda nasıl davranmaları gerektiği konusunda yaptırımı olan beklentilerdir.

20. yüzyıldan itibaren, sanat bir yandan da bu kodların sorgulandığı, tartışıldığı ve dönüştürüldüğü bir alan haline gelmiştir.

Paradigma, herhangi bir alan için geçerli varsayım, kural ve uygulamaların; o alana ait kavrama biçimi ve yaklaşımların tamamıdır.

Günümüzde geçerli olan anlayış ise bundan oldukça farklıdır. Günümüz anlayışında, sanat eseri temelde özgünlük ve biriciklik esasına dayanır; benzeri yoktur, biriciktir. Zanaat eserinin pek çok benzeri vardır. Zanaatkâr aynı ürünü birçok kez tekrarlar, sanatkâr ise her defasında özgün
bir eser ortaya koymaya çalışır. En geniş anlamıyla, zanaat, bir işin ustadan çırağa aktarılan değişmez yöntemlerle defalarca kez üretilmiş olmasıyla kazanılan el becerisi ve hünerdir.

Kült; bir inanç sistemini oluşturan figür, anlatı, motif ve tapım törenlerinin tamamıdır.

İdol,genellikle yassı forma sahip küçük boyutlu tanrı ya da tanrıça heykelcikleri.

Antik Yunan mitolojisinde; evrenin başlangıcındaki belirsizlikten (Khaos)
meydana gelen Toprak Ana Gaia, dişi niteliklerle donanmış bir figürdür ve canlılığın başlangıcıdır. Gaia, Parthenogenesis (cinsel birleşme olmaksızın, kendi başına) yoluyla gökyüzünü, dağları ve denizi doğuran birincil varlıktır.

1973’de sanatçı Judy Chicago, grafik tasarımcı Sheila Levrant de Bretteville ve sanat tarihçi Arlene Raven tarafından kurulan ‘Kadın Evi/Woman’s Building’; kadınlar için feminist hareket çerçevesinde örgütlenmiş ilk platformdur.

Selçuklu minyatürlü elyazması olan Varka ve Gülşah (Resim 5.4), iki aşığın birbirine kavuşmasının zorlu hikâyesidir. Pek çok badire atlattıktan ancak kavuşamadan bu dünyadan göçtükten sonra Hz. Muhammed’in şefaatiyle dirilerek yeniden bir araya gelen âşıklar; Eski Türk Sanatı üslubuna uygun biçimde, mintan benzeri giysilerle ve örgülü uzun saç modelleriyle betimlenmişlerdir. Sahnelerde eşit konumda yer alırlar ve duygularını toplumsal cinsiyet ayrımı olmadığını gösterir biçimde aynı mimiklerle ifade ederler.

Türkiye’den Gülsün Karamustafa’nın ‘Çifte Hakikat’ adlı düzenlemesi, Kutluğ Ataman’ın oryantal dansöz imgesiyle sergilediği ‘Türk Lokumu’ adlı video performansı, Queer Art Collective’in işleri; biyolojik cinsiyetleriyle uyumlu olmayan bireylerin, bedenleri üzerinden yaşadıkları kırılmayı ve toplumsal alandan dışlanmalarını anlatan işlerden sadece birkaçıdır.

Tarihsel süreçte, farklı kültürlerin anlaşılmasına yönelik ilgi sadece bilimsel bir heyecan ve meraktan kaynaklanmıyordu. Bir topluluğun kodlarını çözmek, o topluluğa hükmetmeyi de kolaylaştırıyordu. Bu nedenle,  farklı kültürlerin incelenmeye başlamasına etki eden temel faktörün sömürgecilik faaliyetlerini kolaylaştırmak olduğu söylenebilir. Doğru yanıt B seçeneğidir.