TOPLUMSAL CİNSİYET ÇALIŞMALARI

Göçün nedenlerini Petersen ise beş göç tipi ile açıklar:

Yüksek refah

Kadın göçü ile erkek göçü arasında bir farkın olup olmadığı önemli bir tartışma konusudur. Açıkçası göç deneyimleri ve sonuçları itibariyle sadece cinsiyet bazlı değil, yaş, eğitim, vasıf gibi hususlara göre de bir farklılaşma görülmektedir. Aslında burada göçmenlerin homojen bir kitle olmadığını, birçok değişkene göre farklılaştığını belirtmek gerekir. Toplumsal cinsiyet açısından bakıldığında, kadının göç ile gittiği ve ayrıldığı mekanda nasıl bir etkiye neden olduğu ve göçün kadını nasıl etkilediği kritik husustur. Toplumsal cinsiyet eksenli olarak kadın ve erkeğin göçünde bir farklılık görülmektedir. Kadınların geldikleri ve hedefe ulaştıkları mekanlar erkeklere göre farklılaşmaktadır. Kadın ve erkek göçünde, eğitime erişim, sosyal ve  ekonomik hayattaki konum, istihdam şekli ve biçimi, iş koşulları gibi hususların farklılaştığı görülmektedir. Dahası, kaynak ülkedeki kadına yönelik tutum ve davranışlar, ekonomik, sosyal ve kültürel hayatta kadına sunulan imkanlar, kadınların göçü üzerinde belirleyicidir.

Göçmenlere toplumsal cinsiyet açısından bakıldığında dengeli bir dağılımın olduğu görülmektedir. Küresel göçmenlerin yarısı kadındır. Gelişmiş ülkelerde bu oran daha da artmaktadır. 1970-2000 arasında, Asya’da kadın göçmen oranı %46,6’dan %43,3’e; Kuzey Amerika’da %51,1’den %50,3’e inmişken dünyanın diğer taraflarında kadın göçünde bir artış yaşanmıştır. Kadınların göçü Afrika’da %42,7’den %46,7’ye; Okyanusya’da %46,5’ten %50,5’e, Latin Amerika ve Karayipler’de %46,8’den %50,2’ye, Avrupa’da %48’den %51’e yükselmiştir. Kadın göçünde yaşanan artışla birlikte bağımsız olarak göç eden kadın oranı da artmaktadır.

Göç eden kadınlar, özellikle ev işleri ve temizlik, çocuk ve yaşlı bakımı gibi işlerde çalışmaya başlamışlardır.

Kadın göçünü etkileyen bir diğer faktör de eğitimdir. Eğitim kadının göç etme potansiyelini artırmaktadır. Göçmenler her zaman için daha ucuz bir işgücü olarak tanımlandığı için, eğitimli kadınlar da görece daha düşük ücret ile firmalar tarafından istihdam edilir. Daha iyi sağlık hizmetleri elde etmek, sağlık kuruluşlarının yakınlarına taşınmak isteği kadın göçünü belirleyen bir diğer husustur. Özellikle yoksul ülkelerde, kırsal alanda çeşitli bulaşıcı hastalıklar etkili olabilmektedir. Bunun sonucu olarak da kırsal alanda kadınlar, tarımsal üretim sürecinde emek yoğun olarak çalışamamaktadırlar. Bu da tarımsal ürün verimliliğini azaltmaktadır. Dolayısıyla daha sağlıklı yaşam, hastane ve ulaşım gibi hususlardan dolayı kadınlar göç etmektedir.

Filipinler, Sri Lanka ve Tayland’da yüksek olan kadın göç oranının temel nedeni, kadınların bağımsız karar alabilmeleridir. Bu ülkede kadınlar toplumsal cinsiyet rolleri itibariyle erkeklerden bağımsız karar alabilmekte, kendi tercihleri ile göçü gerçekleştirmektedirler. Dinsel ve kültürel baskıların ve patriarkal yapının hakim olduğu ortamlarda kadınların özgürlük alanı sınırlı olmakta ve bu ise kadın göçünün daha az olarak gerçekleşmesine neden olmaktadır. Fakat aynı sosyal yapı, dini ve kültürel baskılardan kaçmak isteyen kadınlar için de bir göç nedeni olabilmektedir

Göçün kadınlar üzerindeki olumsuz etkilerine bakıldığında ise şu hususlar öne çıkmaktadır:

Hızlı ve yoğun gerçekleşen göçlerin kent mekanın üzerindeki en önemli etkisi, kentlerin dağınık ve çarpık bir şekilde büyümesidir. Bu tür göçler ile konut ve barınma sorunu ortaya çıkar ve kentlerde kira ya da ev-arsa fiyatlarında artışlar başlar. Bu göçmenler için ağır bir bedel olduğundan, bu sorunu aşmak için kent dışında ciddi altyapı eksiklikleri olan evlere yerleşmek durumunda kalırlar. Kentsel hizmetlerden yoksun yerlerde, kendi gecekondularını yaparlar, kentsel hizmetlerden yoksun bu bölgeler ile kentin ana bölgeleri arasında mekânsal ayrışmalar yaşanır. Kentin bu hareketli ve daha kozmopolit bölgeleri, yeni göçleri de çeker ve buralar göçmen mahallesi haline gelerek “yoksulluğun mekânsal olarak yoğunlaşmasına” neden olur.

Göçün kent üzerindeki en önemli etkilerinden biri de kentsel yoksulluktur. “Kentsel yoksulluk; gelir yetersizliği dışında, düşük statüye sahip kentsel mekânlarda yaşama, dışlanma ve marjinalleşme, barınma, sağlık, eğitim, adalet, istihdam vb. olanaklara erişimde dezavantajlı konumda olma durumuyla da tanımlanmaktadır”. Kentsel yoksulluğun ve yoksunluğun en somut göstergesi gecekondulaşmadır. Göç ile birlikte en yoksul kesim, şehir merkezinde kira ve diğer maliyetler yüzünden şehrin uzağındaki yerlere yerleşmek durumunda kalmaktadırlar. Bunun sonucu olarak, yeni yoksul göçmenler, kentin belirli alanlarında toplanmaya başlamakta ve burada kentsel yoksul nüfus yoğunlaşmaktadır. Nüfus yoğunluğunun sonucu olarak bu alanlarda gecekondulaşma süreci başlar.

Aile bağlarında güçlenme başlar.

Kentlerin dağınık ve çarpık büyümesi

Evlilik nedeniyle başka yerlere gitmeleri

Kadınların daha geç yaşta çocuk sahibi olmaları

Savaşlar ve iç çatışmalar, çeşitli siyasal baskılar, ülkeler arası ekonomik ve sosyal refah düzeyi arasındaki açık uçurum gibi nedenler, göç olgusunun daha yoğun bir şekilde gündemde yer almasını sağlamaktadır.

Göç kavramını “Ekonomik, toplumsal, siyasi sebeplerle bireylerin veya toplulukların bir ülkeden başka bir ülkeye, bir yerleşim yerinden
başka bir yerleşim yerine gitme işi” olarak tanımlamaktadır.

Göçler; iç göç-dış göç, daimi göç-geçici göç, düzenli göç-düzensiz göç, gönüllü göç-zorunlu göç olarak göç tipleri oluşturulmaktadır.

İç göç (internal migration), bireylerin yeni bir ikamete sahip olmak amacıyla ülkenin içindeki bir bölgeden, başka bir bölgesine göç etmesini ifade eder.

Düzensiz göç, kişinin farklı bir ülkeye yasadışı giriş yapması, orada kalması ya da çalışması anlamına gelir.

Zorunlu göç yani zorla göç ise, doğal ya da insan yapımı nedenlerden kaynaklanan ve kişinin yaşamına ve refahına yönelik bir tehdit oluşturan durumların neden olduğu mecburi yer değiştirmeyi ifade eder.

Literatürde göçün nedenini açıklamaya çalışan teorilerden en çok bilineni itme-çekme teorisidir.

1970’li yıllara kadar göç teorileri, göçü en temelde bireyin rasyonel kararının ürünü olarak görmektedir.