TOPLUMSAL CİNSİYET ÇALIŞMALARI

Weber’de ‘Kapitalizmin Ruhu’, toplumsal bir etik olarak çileci Protestanlık, Puritenizm, Kalvinizm gibi dinsel mezheplerle bağlantılı bir tutumlar ve davranışlar dizgesi olarak karşımıza gelmektedir. Çalışkanlık, ölçülülük, borçların ödenmesinde titizlik, aylaklık yapmama ve tutumlu olma gibi tutum ve davranışlar dizgesi, özünde bireylere, dünyevi hazlardan uzak durmayı ve katı bir çileciliği öğütlemektedir.

Parsons’ın Eylem kuramında bir sistem olarak tanımlanan toplumsal eylem, bireyin eyleminin sistemik niteliğini vurgulamaktadır.

Bedeni gerçekten de ‘toplumsal’ olarak ele alan ve hatta bir ‘Beden Sosyolojisi’ geliştirilmesinin temellerini atan B. S. Turner’a göre ise gündelik yaşamın çözümlenmesi için bedenin çözümlenmesi gereklidir.

Bireylerin, bedenleri aracılığıyla etraflarındaki dünya ve kendi bedenleri ile olan
etkileşimi olan; bedenlerin bedensel pratiklerini feminen ve maskülen yapmayı sağlayan sosyo-kültürel norm ve değerlerin uygulamaya konulmasına cisimleşme denilmektedir.

Turner’a göre beden, yorumlama ve temsiliyetlerin dış yüzeyi, yapı ve düzenlemelerin de iç çerçevesidir. Bu temelde Turner’ın bedeni, iç beden ve dış beden olarak ayırdığı ve bu ayrım için de ‘kendi için beden’ yani canlı, hareketli, deneyime dayalı beden ile ‘kendi başına beden’ yani nesnel, dış görünüşe ait ve kurumsallaştırılmış beden kavramlarından yararlandığı görülmektedir. Turner’ın beden ayrımındaki iç beden, toplumsal ve bireysel alışkanlıkların etkisi altındadır ve yapılacak analizlere biyoloji, tıp hatta sağlık sosyolojisi gibi alanlar dahil edilmelidir. İç beden analizi bedenin kontrolü ve düzenlenmesi bağlamında eğitim, cezalandırma, disiplin, tıp gibi sistemlerin çözümlenmesine olanak sağlarken, dış beden analizi toplumsal, ekonomik, siyasal süreçler ve tüketim, sınıfsal farklılıklar, kimlik oluşumları gibi konularda oldukça yararlı çözümlemelere olanak sağlayacaktır. Örneğin hastanelerde hasta bedenlerin teşhis ve tedavi amaçlı disiplin teknikleri aracılığıyla kont- rol altına alınması iç beden dahilinde analiz edilirken, tüketim olgusunun kadın bedeni üzerindeki etkileri, dış beden düzeyinde bir analizin konusu olmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Biyolojik cinsiyet/toplumsal cinsiyet ayrımının ve bedenin rolünün sorgulandığı en göze çarpan analiz J. Butler’dan gelmektedir. Butler’ın Queer kuramı, biyolojik cinsiyet / toplumsal cinsiyet ayrımı açısından önemli açılımlara işaret etmekle birlikte beden açısından daha temkinli bir yaklaşım sergilemektedir. Öncelikle biyolojik cinsiyet/ toplumsal cinsiyet ayrımını sorgulayan Butler, kadın ve erkek bedenleri arasındaki ayrımı keyfi, yani “normatif heteroseksüalite tarafından organize olmuş bir sosyal düzenin, yapay / insan eliyle yapılmış olanı” şeklinde tanımlamıştır. Ona göre, sayısız toplumsal cinsiyet formu olduğu için, sayısız biyolojik cinsiyetler de vardır ve bu nedenle de ne ‘ka- dın doğulur’ ne de ‘kadın olunur’. Kadınlar, biyolojik cinsiyete dayalı kültürel yönergeleri kendilerine mal etmektedirler. Toplumsal cinsiyet, toplumsal performanslardan başka bir şey değildir. Normatif heteroseksüelliğin kuralları, kadın ve erkeklerin referans aldığı ve yinelediği toplumsal cinsiyetlendirilmiş performansları üretmektedir. Bedenlerin cinsiyetlendirilişi de bu performanslardan kaynaklanmaktadır. Bu kuram çerçevesinde beden, bireylerin biyolojik cinsiyeti heteroseksüel normlara göre sahneledikleri bir alandır. Fakat bazen, toplumsal cinsiyetlendirilmiş beden performansları, heteroseksüel normların dışına çıkan performanslar sergilediklerinde, adı geçen bu normlarla çatışmakta, “abject” (iğrenç) olarak adlandırılmakta ve “toplumsal cinsiyet sıkıntısı/belası” ortaya çıkmaktadır. Homoseksüel erkek-erkek ya da lezbiyen kadın-kadın cinsel birlikteliklerinin, özellikle geleneksel değerlerin etkili olduğu toplumlarda, bu şekilde adlandırılması buna örnek olarak verilebilir. Doğru cevap E'dir.

J. Kristeva da diğer düşünürler gibi, kadının ve bedeninin konumunu yine bedenleri aracılığıyla değiştirme önerileri getirmektedir. Ona göre, bu kültür içinde kadın bedeni, “abject”(aşağılık, iğrenç) bir nitelikle ötekileştirilmiştir. Oysa beden, özellikle anne bedeni, semiyotik (gösterge) olanla özdeştir. Semiyotik, bedeni dilin içine taşımakta, bedensel dürtüler, semiyotik ile dile girmekte ve karşımıza “konuşan bedenler” çıkmaktadır. Doğru cevap D'dir.

T. Moi hem cinsiyet-toplumsal cinsiyet ayrımının sorunlarını aşmak hem de toplumsal cinsiyete bir alternatif olmak için çok önemli bir kavram ile karşımıza gelmektedir: “Yaşanan Beden”. Moi’de bu kavram, belirli bir sosyo-kültürel bağlam içinde eylemde bulunan ve deneyimleyen fiziksel bir bedeni işaret etmektedir. Yaşanan beden, “durum içindeki beden”dir. Birey, bedeninin maddi olguları ve onun belirli bir çevre ile olan ilişkisiyle karşı karşıyadır. Bedenin belirli organları, işlevleri, fiziksel nitelikleri vardır. Fakat sahip olduğu yaşı, cinsiyeti, sağlığı, bedensel uzuvlarının durumu ve fiziksel nitelikleri çevresi ile olan ilişkisini şekillendirmektedir. İnsanın bedensel varoluşunun tüm bu somut maddi nitelikleri, bedenin “yaşanan beden” olarak, onun toplumsal çevresi ile olan ilişkilerini, yani olgusallığını oluşturmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Çocuk/ergen olan kadın bedeni, kadın bedeninin toplumsal cinsiyetlendirilmesinde, kadının biyolojik bedeninin (menstrüasyon döneminin beklenmesi nedeniyle) ne kadar da referans alındığının bir göstergesidir. Kadın bedeninin doğurganlık niteliğine sahip olmasıyla birlikte, bir kadın için öngörülen temel cinsiyet rollerini yerine getirmenin gerekliliği, çocuk yaştaki kadınlara dayatılmaktadır. Çocuk kadının bedeni, bu toplumsal bedensel görünümde, bedenine yüklenilen patriarşik sosyal değerlerin etkinliği sonucu olarak, toplumsal cinsiyet rollerini yüklenmektedir. Bu değerler çerçevesinde, menstruasyon döneminin başlaması ile birlikte çocuk bedeni ‘kadın bedeni’ olarak kabul edilmektedir. Bu kabullenmenin içeriğinde, biyolojik olarak üreme yeteneğini kazanan kadın bedeninin, bu yeteneği ile bağlantılı toplumsal cinsiyetine yüklenmiş tüm toplumsal rolleri oynayabileceği varsayımı bulunmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Sağlıklı bedene ilişkin en önemli sosyal değer, sağlıklı bedenin aynı zamanda ince, dinç, formda ve bakımlı beden olduğudur. Bedenin belirli fiziksel normlar dahilinde bir görünüme sahip olmasını içeren bu nitelikler aracılığıyla sağlıklı olma, bedenin dış görünüşüne eklenen bir form olarak ön plana çıkmakta ve sağlıklı olmayı işaret eden temel ölçütlerden biri haline gelmektedir. Geniş / şişman / fazla kilolu hatta yaşlı bedenler, sağlıksız bedenler olduğu kadar, kişisel yetersizliğin ve kararlılık eksikliğinin bir göstergesidir ve ‘kabul edilmeyen bedenler’dir. Zira ince bedenlerin, aynı zamanda başarı, gençlik, kişisel yeterlilik, mutluluk ve sosyal kabul gibi değerlerle bağdaştırılması sonucu “toplumsal onay / kabul gören bedenler” olarak da değerlendirildiklerini söyleyebiliriz. Doğru cevap C'dir.

H. Cixous’ya göre kadın, erkekten daha fazla beden ve daha fazla yazıdır. Ona göre yazı, var olan dizgeyi yeniden üretmek zorunda değildir. Kendisi, kadının çıkarlarını gözeten bir yazı biçiminin üretilmesini önermektedir.

L. Irigaray için de Batı kültürü, erkek cinsiyeti üzerine temellenmiş ve eril değerler ile yapılanmıştır. Bu kültür içinde erkekler, her alanda kendilerine özgü ataerkil bir dil, söylem ve kavramlar oluşturmuşlardır. Ona göre, birçok yazar eril-dişil simgeciliğini ve aklı (ussallığı) erkek, akıl dışılığı ise kadını tanımlamak için kullanmıştır. Aklın eril olmasının içindeki yapıyı görmek gereklidir. Aydınlamanın aklı, eril bir akıldır. Her şey, gerçekte, cinsiyet bağımlıdır. Her şey, erkek öznenin söylemidir. Fakat kadınların da artık kendilerine özgü bir dil oluşturmaları gereklidir. Kadına ilişkin sembolik ve sosyal bir düzen oluşturulmalıdır. Bu düzenin oluşturulmasında öncelikli olan, kadının özne olmasıdır. Özne olmak, yalnızca dile girmek ile değil kültürel, ekonomik ve siyasal toplumsal pratiklerin içinde de özne olarak var olmakla mümkündür. Yine, kadınların bedeninin ve kadınlığının baskı altından çıkması gereklidir.

Doğru seçenek C olup kadın özne olmalıdır şeklinde düzeltilmesi gerekmektedir.

Kristeva'ya göre kadının bedeni, “konuşan beden” olmalı, kadın bedeni ve kadın bedeni kaynaklı yazı da, adı geçen Batı kültürünün sembolik yapısını dönüştürecek olan bir güç haline gelmelidir.

T. Moi hem cinsiyet-toplumsal cinsiyet ayrımının sorunlarını aşmak hem de toplumsal cinsiyete bir alternatif olmak için çok önemli bir kavram ile karşımıza gelmektedir: “Yaşanan Beden”. Moi’de bu kavram, belirli bir sosyo-kültürel bağlam içinde eylemde bulunan ve deneyimleyen fiziksel bir bedeni işaret etmektedir. Yaşanan beden, “durum-içindeki beden”dir.

Patriarşik yapı ‘üretim’, ‘yeniden üretim’ ve ‘koruma’ süreçleri etrafında beliren fakat toplumlar geliştikçe de farklı alanlara yayılan, adı geçen süreçlerde erkek egemenliğini işaret eden bir içeriğe sahiptir. Erkek egemenliği, adı geçen süreçlerin devamlılığını sağlama ve kontrol etme temelli bir iktidarı içermektedir. Diğer bir deyiş ile patriarşik yapı, adı geçen bu üç süreç içindeki normlar ile eylemleri, bir toplumsal otorite ve güç temelinde belirlemekte ve yerine getirmektedir. Erkeğin eylem ve hak olarak etkin olduğu üretim, erkeğin kendine bağımlı olan kadın-çocuk ve akrabaların yaşamını idame ettirme sürecidir. Geleneksel toplumlarda kadın, tarlada gün boyu çalışarak, bedeni aracılığı ile
bu sürece doğrudan katılmaktadır. Yeniden üretim süreci, kadın bedeninin doğurganlığının merkezde yer aldığı bir süreçtir. Doğurgan kadın bedeni, erkek egemen düzenin belkemiğini oluştururken yeni nesillerin devamını, erkek egemen düzenin sürekliliğini ve ekonomik yapıyı da beslemektedir. Koruma da yine adı geçen kadın-çocuk ve yakınları her türlü durumdan koruma / kollama işlevine işaret eden süreçtir. Adı geçen koruma, aile üyelerini maddi/fiziksel korumanın ötesinde, sosyal bir içeriğe de sahiptir. Bu içeriği dolduran ar, namus, şeref vb. gibi aileye ait olan değerlerin korunmasını da içermektedir. Bu üç sürece yakından bakıldığında her üç sürecin, kendine özgü sosyal değerleri aracılığıyla, toplumsal cinsiyetlendirilmiş kadın bedenini doğrudan ya da dolaylı
olarak içerdiği görülmektedir.

Tüketim kültürünün içeriğinde erkek bedeni de var olmasına karşılık, işaret
edilen kadın bedenidir. Tüketen kadın bedeni, hem tüketim toplumunun genelde bedene özelde de toplumsal cinsiyetlendirilmiş kadın bedenine ilişkin temel sosyal değerlerine uygun eylemde bulunan bedendir

Geniş / şişman / fazla kilolu hatta yaşlı bedenler, sağlıksız bedenler olduğu kadar, kişisel yetersizliğin ve kararlılık eksikliğinin bir göstergesidir ve ‘kabul edilmeyen bedenler’dir. Zira ince bedenlerin, aynı zamanda başarı, gençlik, kişisel yeterlilik, mutluluk ve sosyal kabul gibi değerlerle bağdaştırılması sonucu “toplumsal onay / kabul gören bedenler” olarak da değerlendirildiklerini söyleyebiliriz.

Shilling'e göre ‘tasarı beden’, modern estetik cerrahi teknolojilerinin yardımıyla, üzerinde her tür ‘değişimler’in yapılabildiği ve sergilenebildiği “kültürel bir plastik” haline gelmektedir

"‘Çalışan beden’, aynı zamanda ‘kontrol altında tutulan beden’dir" söylemi Durkheim Sosyolojisine değil, Kalvinist görüşe aittir. Cevap E şıkkıdır.

Patriarşik geleneksel değerlerin etkin olduğu toplumlarda eşlik, annelik ve ev kadınlığı rolleriyle karşımıza gelen toplumsal cinsiyet rollerinin rol davranışlarının kadın bedenlerinde cisimleşmesi, onlardan bu rollerin gereğini yerine getiren bedensel davranışlar sergilemelerini talep etmektedir.