TOPLUMLA SOSYAL HİZMET

Müdahale planının detaylandırılması sürecinde öncelikle ele alınması gereken konu müdahaleye ilişkin amaç ve hedeflerin oluşturulmasıdır. 

Amaç, müdahale sonunda varılmak istenen noktayı ifade eder. Müdahale planının yol göstericisi niteliğinde olan amaçlar değişim sürecinde ortaya konulacak çabaların yönünü belirler. Aynı zamanda müdahale planında amaçların belirlenmesi müdahaleye katkı sunan paydaşlar için ortak bir zemin oluşturur. İyi ifade edilmiş amaçlar, hem
değişim çabalarının sınırlarını ortaya koyar, hem de son noktada neyin başarılması gerektiğini gösterir (Brody ve Nair, 2020; Netting vd., 2017).

Amaç ifadeleri müdahale sonucunda varılmak istenen noktaya dair bir vurguya sahip iken çoğunlukla bunun nasıl başarılacağına dair detay sunmamaktadır. Bu nedenle
amaçlar daha soyut ve genel ifadeler iken hedefler somut ve özelleştirilmiş hususlardır (Brody ve Nair, 2020, Nagy ve Fawcett, 2020a). Hedeflerin amaçların detaylandırılması ile oluşturulduğu belirtilebilir. Alt amaçlar olarak da düşünülebilir.

Hedefler genellikle iki türden oluşmaktadır. Bunlar süreç hedefleri ve sonuç hedefleridir. Sonuç hedefleri hizmet verilen kitlenin yararına olacak değişimleri ve gelişimleri ifade etmeye odaklanır. Bir başka deyişle müdahale sonucunda neyin değişmiş olmasının beklendiğini anlamaya yardımcı olur.

Süreç hedefleri ise çoğunlukla sonuca ulaşmak için izlenecek prosedürü tarif etmektedir. Süreç hedefleri aynı zamanda bu prosedürün uygulanacağı zaman
dilimine de atıfta bulunabilir. Netice itibarıyla süreç hedefleri belirli bir zaman diliminde gerçekleştirilecek uygulamalara ilişkin bir öngörü sunar. Öte yandan, süreç hedeflerini izlemek müdahalenin yürütülmesi sırasında her şeyin yolunda gidip gitmediğini
denetlemenin bir yoludur (Brody ve Nair, 2020). Süreç ve sonuç hedefleri pek çok açıdan birbirini tamamlayıcı özellikler taşır.

Soruda sorulan ifadeler süreç hedefleri örnekleridir. Sonuç hedeflerine örnek ise aşağıdaki gibidir:

I. Mesleki eğitim programında bulunan suça yönelmiş gençlerin %50’sini 18 ay içinde
tam zamanlı işlere yerleştirmek

II. 55 yaş üzeri kronik hastalığa sahip ve evsiz 30 bireyi kalıcı olarak yaşam süreceği bir eve yerleştirmek

III. Göçle gelen ve dezavantajlı ailelerin çocuklarının yoğunlukta olduğu A okulundaki
öğrencilerin %80’inin okul yılını tamamlamasını sağlamak

Hazırlanacak eylem planında ortaya konulacak her bir sonuç hedefinin bir veya daha fazla süreç hedefi ile birlikte ele alınması gerekli görülmektedir.

Amaç, hedef ve faaliyetleri belirledikten sonra bunları görünür kılmak ve aynı zamanda takip edilebilir bir hâle getirmek için uygun yöntemlerden biri zaman çizelgesi oluşturmaktır. Zaman çizelgeleri bu yönüyle eylem planlarının somutlaştırılmasında bir unsur olarak değerlendirilebilir. Kararların ve eylemlerin hayata geçirilmesinde yararlı bir araç olan zaman çizelgesi hangi zaman aralığında hangi faaliyetin gerçekleştirileceğini görsel olarak belirtmeyi kolaylaştırmaktadır. Bu tip uygulamalarda sıkça başvurulanlardan biri Gantt Şeması olarak bilinen görsel zaman çizelgelerini kullanmaktadır (Sheafor ve Horejsi, 2006: Brody ve Nair, 2020; Netting vd., 2017).

Müdahale, geniş ölçekli değişime ilişkin hazırlıklarla ortaya konulan kararların hayata geçirilmesidir. Bununla birlikte, müdahale sürecini etkin kılacak faktörler arasında sosyal hizmet uzmanının uygulama sürecinde üstleneceği roller yer almaktadır. Bu aşamada sosyal hizmet uzmanının ortaya koyması gereken temel becerileri şu şekilde sıralayabiliriz:

İletişim Becerisi; Danışma; Sorun Çözme; Savunuculuk; İş Birliği; Süpervizyon; Liderlik.

Toplantı ve Grup Çalışması Yönetme:
Planlı değişim sürecinin dinamik yapısı ön değerlendirme sürecinde olduğu gibi müdahale aşamasında da sosyal hizmet uzmanının değişen koşullara göre revize edilen esnek bir müdahale yaklaşımı benimsemesini gerektirir. Bu nedenle bağlantı kurma, ön değerlendirme ve planlama aşamalarında olduğu gibi müdahale sürecinde de sosyal hizmet uzmanının karar alma, danışma, süreçleri yönetme, engelleri ortadan kaldırma gibi amaçlarla toplantılar düzenlemesi gerekli olacaktır.

Toplantı ve grup çalışmaları uygulamanın organizasyonu açısından önceliklidir. Toplantılar örgütsel süreçlerde pek çok uygulamanın yerine getirilmesi için bir araç olarak değerlendirilebilir. Ancak toplantılar gerçekten yapılmasına ihtiyaç duyulduğunda faydalı olmaktadır.

Toplantıları "etkin ve yararlı" kılacak bazı özellikler şöyledir:

• İş birliği çabalarını güçlendirmek
• Görev alanların bilgilendirilmesini sağlamak ve motivasyonunu arttırmak
• Belirli bir sorun üzerinde bilgi alışverişi ve etkileşimi sağlamak
• Belirli bir sorun üzerinde çözüme yönelik karar almak
• Belirli kişilerin uzmanlığından ve deneyiminden yararlanmak
• Yürütülen faaliyetlere ilişkin süreçler hakkında bilgi almak
• Çeşitli birimlerin faaliyetlerini koordine etmek
• Bilgilendirme ve eğitim faaliyetlerini gerçekleştirmek

Sonuca ilişkin değerlendirmeler çeşitli noktalarda uygulamanın başarısızlığına yönelik çıkarımlar sunuyorsa bu durumun değerlendirilmesi gerekmektedir. Toplumla çalışma uygulamalarının başarısız olmasının arka planında sıkça rastlanan şu faktörleri
değerlendirmek ileriye dönük bir yaklaşım ortaya koyabilmek için gereklidir.

İletişim Becerisi:

Birey ve grup çalışmalarında olduğu gibi daha büyük ölçekte gerçekleştirilen uygulamalarda da iletişim becerisi vazgeçilmezdir. İnsanlarla çalışmak için, iletişimin yanı sıra empati ve saygının yalnızca mikro düzey danışmanlık hizmetleri ile sınırlı olmayıp toplumla çalışırken mutlaka gerekli olduğunu hatırlamak gerekmektedir. Sosyal hizmet uzmanları uygulamaların her aşamasında kişiler arası iletişim becerilerini en iyi şekilde kullanmaya hazır olmalıdır. Toplumla çalışmada ihtiyaç duyulan etkin ve katılımcı bir organizasyon sürecinde iletişimin çok kritik bir noktada bulunduğunu daima göz önünde bulundurmak gerekmektedir. Bu doğrultuda topluluk çalışmaları sürecinde iletişimi etkili bir şekilde sürdürebilmek için şu becerilere temas edilmektedir (Hardcastle vd., 2011):

 İlgili ve duyarlı olma
 İkna etme
 Pazarlık ve değiş-tokuş yapma
 Gündem belirleme
 Karşılıklı faydaları belirleme

Bağ kurma ve etkileme
Özerkliği sürdürme
Kendini ifade etme
Formüle etme ve kavramsallaştırma
Topluluğu bir araya getirme

Toplumla hizmet çalışmasının müdahale aşamasında, toplumsal hizmet uzmanının sahip olması gereken becerilerden birisi savunuculuktur.

Savunuculuk rolleri kapsamında belirli bir gruba, yerel, bölgesel, ulusal ya da küresel seviyede kaynaklara ya da hizmetlere erişimde yaşanan eşitsizlik, insan hakları ihlali ve sosyal adaletsizlik gibi durumların önlenmesinde sosyal hizmet uzmanına roller düşmektedir.

Toplumla sosyal hizmet uygulamalarının kendisi temelde toplumdaki dezavantajları ortadan kaldırarak sosyal adalet idealini gerçekleştirmeye yöneliktir.

Dolayısıyla bu çalışmaların planlanması ve uygulanmasında dezavantajlı durumda bulunan birey, aile ve grupları güçlendirmeyi esas alan ve hak temelli bir yaklaşımla hareket etmeye yönelik bir süreci hayata geçirmek gerekir.