Toplum ve Topluluğu Anlamak

Toplumsal Hareketlilik: Toplumsal yapı içinde görülen ve bir konumdan diğer bir konuma geçişi ifade etmektedir (İçli, 2017). Yani, toplumsal tabakalar (statüler) arasındaki yatay ve dikey geçişlerdir. Dikey toplumsal hareketlilik, yönüne göre bulunduğu tabakadan bir üst veya bir alt tabakaya geçişi, yatay hareketlilik ise benzer statüler arasındaki geçişleri ifade etmektedir.

Modernite kavramı geleneksel ve feodal toplum sonrası, kapitalistleşmenin, endüstrileşmenin, kentleşmenin ve sekülerleşmenin hız kazandığı bir tarihsel dönem ve bu dönemdeki sosyal ilişiklerin ve değişimlerin bütününü ifade etmektedir.

Topluluk kavramı dört temel öge içermektedir. 1. Bazen birincil, yüz yüze ve yakın olarak da adlandırılan diğerleriyle kişisel ilişki, 2. Grup olaylarında ve toplumsal işlemlerin yerine getirilmesinde bireyin duygulu ve duyarlı olması, 3. Grup tarafından yüce ve önemli görülen değerlere inanç, 4. Grubun diğer üyeleriyle dayanışma duygusu içermektedir. 

Görme engelliler derneği kimlik temelli topluluklara girer. kimlik temelli topluluklar ise, insanlar ortak kimlik, özellikler veya deneyimler nedeniyle bir araya gelirler (Örneğin görme engelliler derneği -topluluğu). 

Toplumsal yığınlar olarak adlandırılır.  Toplumsal Yığınlar Coğrafi ve fiziki yakınlığa rağmen aralarında örgütlenmiş bir yapısal ilişki ve etkileşimlerle birleştirici ve bütünleştirici bağlar bulunmayan insan topluluklarıdır. Rastlantısal olarak bir araya gelen ve kısa sürede dağılan insan topluluklarıdır. Sinema, tiyatro, basketbol veya futbol maçı seyircilerim toplumsal yığın oluştururlar.

Tönnies’e göre, fiziksel topluluk, birbirleriyle sürekli etkileşim içerisinde olan üyeleri arasında zaman, mekân ve sosyal ilişkiler açısından görece bir yakınlığın olduğu ve biz duygusunun ön plana çıktığı bir insan birlikteliğidir.

Fiziksel (Geleneksel) ve Sanal Topluluklar Arasındaki Farklılıklar tablosunda özetlendiği görülmektedir (S: 33, Tablo 2.1).

Sanal topluluklarla geleneksel topluluklar arasındaki en önemli farklılığın, insan etkileşiminin fiziksel bir mekânda ya da sanal bir ortamda gerçekleşmesi üzerine kurulu olduğunu bu farklılığı temele alan bazı tartışmalarda, sanal topluluklar gerçek yaşamla ilişkili olmayan ve aynı zamanda gerçek yaşamdaki topluluklara karşıtlık içerisinde yer alan yapay birliktelikler olarak kabul ediliyor.

Toplumsal yapının temel katmanlarında (S: 34, Şekil 2.1) belirtildiği gibi . Bireyler, aile, gruplar, topluluk ve toplum. Bireyler bir araya gelerek aileleri, aileler grupları, gruplar toplulukları ve topluluklar toplumu oluştururlar. 

1. Mal ve hizmetlerin üretimi, dağıtımı ve tüketimini içeren ekonomik işlevleri,
2. Toplumsallaştırma veya toplumun üyesi olmak için gerekli eğitimin verilmesi
3. İnsanların birlikte yaşamasına olanak veren ve toplumsal normlardan sapmayı engelleyen yasama, adalet sistemi, yönetim birimleri, yasalar, kurallar ve yönetmelikler gibi politikanın tüm boyutlarını kapsayan toplumsal kontrol işlevi          4. Toplumsal katılım veya insanların toplumdaki etkileşme biçimleri
5. Sorunları olanlara yardım etmek için karşılıklı destek sağlama işlevi

Her toplum varlığını sürdürmek, hedeflerine ulaşmak, uyumlu olmak ve bütünleşmek için karşılaştığı problemlere çözümler bulmak zorundadır. Toplumda bu çözümler dört kurumsal yapı veya kurumsal alt sistemle sağlanabilir. Bu alt sistemler; ekonomi, politika, akrabalık ve topluluktur.

Aktör adı verilir. Toplumsal yapı,aktör diye tanımlayabileceğimiz toplum içindeki bireylerden oluşmaktadır. 

Ginsberg toplumsal yapıyı, toplumu oluşturan temel grup ve kurumlar olarak görmektedir. Böylece toplumsal yapı kurumsal düzenlemeleri ve sosyal gruplar arasındaki süreklilik gösteren ilişkileri kapsamaktadır. Bu anlayışa göre toplumsal yapının unsurları şunlardır.
1. Fiziki Yapı
a. Yer altı ve yerüstü zenginlikleri, iklim
b. Yerleşme şekilleri (şehir, kasaba, köy)
c. Ulaşım
2. Demografik Yapı
3. Üretim, Teknoloji, İşbölümü
4. Sosyal Örgütler (dernekler, mesleki ve ticari kuruluşlar...)
5. Sosyal Zümreler (cemaat, cemiyet, tabaka,sınıf...)
6. Sosyal Kurumlar (hukuk, eğitim, ekonomi...)
7. Kültürel Ögeler (normlar, değerler, yaptırımlar)

Toplumsal değişmenin şu özellikleri vardır;

• Toplumsal değişme süreklidir 
• Toplumsal değişme çoğunlukla plansızdır
• Toplumsal değişmenin sonuçları önceden tahmin edilemez
• Toplumsal değişme genellikle muhalefet
• Toplumsal değişme zincirleme tepkimeler yaratabilir.

Toplumsal değişme genellikle birbirini etkileyen süreçlerden oluşur. Örneğin, elektriğin icadı önemli  bir gelişmedir. Ancak, bu gelişme toplumu tek başına değiştirmemiştir. Elektrik üretmek amacıyla  fabrikalarda kullanılmasıyla birlikte daha çok ve daha düşük maliyetle üretim yapılmaya başlanmış,  fabrikaların artan işçi ihtiyacı kırsal alanlardan kentsel alanlara doğru göçü hızlandırmış,  bu göçle birlikte kentleşme olgusu hız kazanmıştır.

Siyasal örgütlenme, Din ve ideolojik faktörler, ,Doğal çevre faktörleri, Demografik faktörler, Ekonomik faktörler, Bilimsel ve teknolojik faktörler, Toplumsal hareketler. Aslında (S: 40, Şekil 2.2)’de belirtildiği gibi.

Evrimci kurama göre, evrim basit bir formdan daha karmaşık bir değişmeyi ifade etmektedir. Bu kuramcılara göre evrim;
• Bütün toplumlarda görülen ve evrensel olan
• Kaçınılmaz,
• Sürekli
• Doğal ve kendiliğinden olan,
• Ani değil, aşamalı ilerleyen
• İlerleyici, her aşaması bir önceki aşamadan daha iyi olan
• Geriye dönüşü olmayan bir süreç
• Doğal ve toplumsal evrim arasında benzerlikler olduğu varsayımlarına dayanmaktadır.

Dahrendorf’a göre, çatışma grupları oluşur oluşmaz eyleme girerler ve bu da toplumsal değişmeye yol açar.

Modernleşme ise geleneksel toplumların modern toplumlara dönüşme sürecini, bu süreçte yaşanan bilimsel, ekonomik, teknolojik, endüstriyel, demografik ve politik değişimleri veya bu süreçte geçirilen aşamaları ifade eden bir kavramdır.

• Postmodernizm, çoklu gerçeklikleri vurgulayıp tek bir gerçekliği ya da gerçeği inkâr eden modernizemden bir kopuş ve kırılıştır.
• Postmodernizm tek, tutarlı, bütüncül, doğrusal ve ilerlemeci bir geçmiş anlayışına olan inancın kaybedilmesini içerir.
• Postmodernizm için meşru bir ‘tarih’ yerine, önemli olaylar üzerinde daha az duran ve günlük yaşamın sıradan olayları üzerine daha çok odaklanan çok sayıda tarih vardır.
• Meta anlatılar artık ölmüştür ve artık parçalılık, süreksizlik ve farklılık vurgulanmaktadır.
• Bilgi hiyerarşileri artık çökmüştür, bu da ‘uzman’ statüsünün içinin boşaltır. Uzman olmayanların düşünceleri ve elde ettikleri sonuçlar uzmanlarınkine eşit geçerliğe sahip olarak değerlendirir. Bu nedenle elit ve kitle kültürler arasındaki, entelektüel ve popüler kültür arasındaki ve uzmanlarla sıradan insanlar arasındaki farklılıklar bu nedenle daha az belirgin hâle gelir.