TOPLUMLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 4

Toplumla sosyal hizmet uygulamalarında bağlantı kurma aşamasından başlayan, sonlandırma ile biten bir süreç vardır. Planlı değişim süreci olarak adlandırılan bu süreç; bağlantı kurma, ön değerlendirme, planlama, uygulama ve sonlandırma aşamalarından oluşur.

Planlı değişim sürecinin 5 aşaması vardır. Bunlar; bağlantı kurma, ön değerlendirme, planlama, uygulama ve son değerlendirmedir.

Ön değerlendirme aşamasında topluluğu tanımak, mevcut sorun ve ihtiyaçları değerlendirmek önem kazanmaktadır.

Bağlantı kurma aşamasında sosyal hizmet uzmanının öncelikli görevleri, ele alınan sorunla ilgili topluluğun desteğini almak üzere sorundan etkilenenler ve diğer önemli kişilerle temas kurmaktır.

Toplulukla bağlantı kurma aşamasında dikkate alınması gereken ilkeler şöyle sıralanır; öğrenmeye açık olma, topluluğun dilinden anlama, algılardaki göreceliği fark etme, davranış kalıplarını görme, gözlem becerilerini kullanma ve bağlantı noktalarını oluşturmadır.

Topluluğun bize bilmediğimiz yeni bilgiler, fikirler, yaklaşımlar öğretebileceğini göz önünde bulundurmak gerekir. Bu tutum aynı zamanda bizi topluluğa tepeden bir bakışla yaklaşmaktan korur.

Bir grup gözlemci olarak mahallenin sokaklarında dolaşıp fotoğraf çekmek ,not almak dikkat çekebilir. Bunun yerine topluluk içinde güven kazanmaya ve içten bir bakış elde etmeye yönelik katılımcı gözlemler daha yararlı olacaktır.

Topluluk değerlendirme kriterleri; tanımlayıcı bilgiler, nüfus yapısı, topluluğun geçmişi, coğrafya ve çevresel koşullar, inançlar ve tutumlar, yerel siyaset, yerel ekonomi ve iş dünyası, gelir dağılımı, barınma ve konut, eğitim kurumları, sağlık ve sosyal refah sistemleri, kamusal güvenlik, bilgi kaynakları  ve kamuoyu olarak sıralanabilir.

Gözlemler bilgi toplamanın en sık kullanılan yöntemlerindendir. Gerçek yaşamdan kesitler sunarlar. Mahallede dolaşmak, ortak alanlarda bulunmak, esnafla sohbet gibi aktiviteler gözlem yapmak için kullanılır.

SWOT analizinde güçler ve zayıflıklar ele alınan topluluğa ilişkin içsel faktörlerken fırsatlar ve tehditler dışsal faktörleri oluşturur.

Planlama aşaması en temelde ön değerlendirme
ile müdahale arasında bir köprü olarak değerlendirilir. Bu köprünün sağlam temellere oturabilmesi
için ön değerlendirme aşamasında elde edilen verilerin uygulamaya yönelik yeterli bilgiyi içermesi
gerektiğini hatırlatmak gerekir. Ön değerlendirme
sürecinde gerçekleştirilen kapsamlı analizlerin uygulamaya aktarılmasında ise planlamanın kritik bir
role sahip olduğu vurgulanabilir.
Toplumla çalışmaya yönelik bir uygulamanın
planlama aşamasında sosyal hizmet uzmanına düşen temel sorumluluklar uygulamaya yönelik amaç
ve hedefleri belirlemek, amaçlara ulaşma konusunda izlenecek yolları ortaya koymaktır. Bunu gerçekleştirmek için başvurulabilecek öne çıkan yöntemlerden biri müdahale süreci için kılavuz niteliği
taşıyacak olan bir eylem planı hazırlamaktır.

Amaç ifadeleri müdahale sonucunda varılmak istenen noktaya dair bir vurguya sahip iken çoğunlukla bunun nasıl başarılacağına dair detay sunmamaktadır. Amacın başarılmasında dikkate alınacak başarı
ölçütleri ve amaca ulaşılırken kullanılacak yöntemler
hedefler aracılığıyla ifade edilmektedir. Bu nedenle
amaçlar daha soyut ve genel ifadeler iken hedefler
somut ve özelleştirilmiş hususlardır (Brody ve Nair,
2020, Nagy ve Fawcett, 2020a). Hedeflerin amaçların detaylandırılması ile oluşturulduğu belirtilebilir.
Alt amaçlar olarak da düşünülebilir

Amaç ve hedefleri gerçekleştirmek için kullanılacak stratejiler ve yöntemler, gerçekleştirilmesi
planlanan faaliyetler, bunları gerçekleştirecek kişiler ve zaman çizelgesi somut bir şekilde müdahale
planına yansıtılmalıdır. Buna yönelik olarak planlanacak her bir eylem (işlem veya müdahale de denebilir) için şu temel sorulara yanıt aramak yararlı
olacaktır (Community Toolbox, 2020):
• Bu eylem için neler yapılacak?
• Eylemi kim gerçekleştirecek?
• Eylem nerede gerçekleştirilecek?
• Ne zaman ve ne kadar sürecek?
• Hangi kaynaklar kullanılacak
• Süreci kim takip edecek?
• Süreçle ilgili kim(ler) bilgilendirilecek?

Danışma: Temelde iletişimin bir parçası olarak
danışma süreçleri topluluk uygulamalarında işbirliği içinde hareket etmenin bir yoludur. Sosyal
hizmet uzmanının uygulama süreçlerinde sürekli
olarak işbirliği içinde bulunduğu diğer profesyonellere ve katkı verenlere danışması, süreci etkili
yönetebilmek için katkı sağlayacaktır. Danışma,
karşılıklı olarak kabul edilebilir kararlar alma, yeni
senaryolar oluşturma, analiz yapma ve sistematik
düşünme konusunda güçlendirici etkilere sahiptir.
Aynı zamanda düşünce farklılıklarını görmeye ve
bunlara yönelik uzlaşı yaratmaya olanak tanır.

Sorun çözme: Sorunlara çözüm üretmek sosyal
hizmet mesleğinde planlı değişim sürecinin en temel
amacını oluşturur. Planlı değişim süreci aynı zamanda sorun çözme basamakları olarak da adlandırılabilir.
Sosyal hizmetin tüm müdahale düzeylerinde sosyal
hizmet uzmanlarının sahip olması gereken başlıca
beceri alanlarından biri sorun çözmedir. Sorun çözme becerisi, sorun ve problemleri anlama, öncelikli
sorunları belirleme, uygun değişim hedeflerini ortaya
koyma, en uygun eylem biçimine karar verme, planı
uygulama ve değerlendirme süreçlerini içerir.

Savunuculuk: Savunuculuk rolleri kapsamında
belirli bir gruba, yerel, bölgesel, ulusal ya da küresel
seviyede kaynaklara ya da hizmetlere erişimde yaşanan eşitsizlik, insan hakları ihlali ve sosyal adaletsizlik gibi durumların önlenmesinde sosyal hizmet uzmanına roller düşmektedir. Toplumla sosyal hizmet
uygulamalarının kendisi temelde toplumdaki dezavantajları ortadan kaldırarak sosyal adalet idealini
gerçekleştirmeye yöneliktir. Dolayısıyla bu çalışmaların planlanması ve uygulanmasında dezavantajlı
durumda bulunan birey, aile ve grupları güçlendirmeyi esas alan ve hak temelli bir yaklaşımla hareket
etmeye yönelik bir süreci hayata geçirmek gerekir

Süpervizyon: Toplumla sosyal hizmet uygulamalarında sosyal hizmet uzmanının süpervizyon rolünü ‘örgütsel hesap verebilirliği temin etmek’ olarak
tanımlamak mümkündür. Bu bağlamda, sosyal
hizmet uzmanının uygulamaya ve uygulamada sorumluluk alanlara ilişkin yapacağı izleme, kontrol,
performans değerlendirme gibi işlevlere sahip olması
gerekmektedir. Rasyonel ölçütlere dayalı olarak gerçekleştirilen süpervizyon yoluyla sürecin istenen nitelikte sürdürülmesini sağlarken aynı zamanda çalışanlara profesyonel destek sunmayı da içermektedir.

Süreç hedefleri ise çoğunlukla sonuca ulaşmak için
izlenecek prosedürü tarif etmektedir. Süreç hedefleri
aynı zamanda bu prosedürün uygulanacağı zaman
dilimine de atıfta bulunabilir. Netice itibarıyla süreç hedefleri belirli bir zaman diliminde gerçekleştirilecek uygulamalara ilişkin bir öngörü sunar. Öte
yandan, süreç hedeflerini izlemek müdahalenin
yürütülmesi sırasında her şeyin yolunda gidip gitmediğini denetlemenin bir yoludur.

Yalnızca bilgi verme odaklı eğitimlerle yetinmemek: Bilgi verici eğitimler genellikle eğitim süreçlerinin
ana eksenini oluştursa da kalıcı bir öğrenme için bazı durumlarda daha fazlasına ihtiyaç duyulduğunu gözden kaçırmamak gerekir. Eğitim süreçlerinde özellikle inanç, değer ve tutumların aktarılmasına yönelik bir
çabaya da ihtiyaç duyulmaktadır.

Son değerlendirme sürecinin yürütülmesinde özellikle planlama aşamasında belirlenmiş
olan amaçlar ve hedefler yol gösterici olmaktadır. Bu doğrultuda, son değerlendirmeyi özellikle müdahale
aşamasında yerine getirilen çalışmaları analiz etmek üzere yapılan süreç değerlendirmeleri ve müdahale
sonucunda ulaşılmak istenen noktaya varılıp varılmadığını ele alan sonuç değerlendirmeleri üzerinden ele
almak mümkündür. Sosyal hizmet uzmanlarının planlı değişim sürecinin sonuçlarına ilişkin değerlendirme
yaparken belirlenen amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığının ortaya çıkarılması yanında maliyet etkililiğini ve varsa
sonuca yansıyan başarısızlıkları da analiz etmesi gerekmektedir.