Öğretmen Eğitimi Programlarında Topluma Hizmet Uygulamaları

Belirli bir coğrafyada yaşayan, gereksinimlerini
karşılamak için ilişkiler kuran, birbirlerini etkileyen ve
ortak bir kültürü paylaşan insan birlikteliğidir.

Toplumun içinde bireyi yetiştirme rolü ile
öğretmenlere önemli görevler düşmektedir. Bu nedenle
öğretmenlerin yaşanılan toplumun özellikleri ve
gereksinimleri konusunda duyarlılıklarının yüksek olması
beklenmektedir. Bir başka söyleyişle; öğretmenler içinde
yaşadıkları toplumu yakından tanımalı, geliştirilmesi
gereken yönlerini bilmeli ve bu konuda topluma önderlik
yapabilecek bilgi ve beceriye sahip olmalıdırlar

Öğretmenin sınıf içindeki öğreticilik,
danışmanlık, düzenleyicilik, güdüleyicilik, rehberlik gibi
görev ve sorumluluklarına toplumun bir üyesi olarak sınıf
dışında da önemli görev ve sorumluluklar eklenmiştir.
Öğretmenin, öğrenmeyi kolaylaştırma, öğrenciyi
geliştirme ve rehberlik gibi rolleri sınıf dışında da
sürmekte ve bu roller çevresindekileri geliştirmeye
dönüşmektedir. Öğretmenden sınıf dışındaki ortamlarda
da bu tür gereksinimleri karşılaması, yol gösterici rol
üstlenmesi ayrıca, toplum içinde değişme ve gelişme
süreçlerine önderlik etmesi de beklenmektedir

Öğretmenlerin “kişisel ve mesleki” yeterlilik alanında
sahip olması gereken özellikler şöyle
sıralanabilir:
• Öğrencilere Değer Verme, Anlama ve Saygı
Gösterme,
• Öğrencilerin Öğrenebileceğine ve Başaracağına
İnanma,
• Ulusal ve Evrensel Değerlere Önem Verme,
• Öz Değerlendirme Yapma,
• Kişisel Gelişimi Sağlama,
• Mesleki Gelişmeleri izleme ve Katkı Sağlama
• Okulun iyileştirilmesine ve Geliştirilmesine
Katkı Sağlama,
• Mesleki Yasaları izleme, Görev ve
Sorumlulukları Yerine Getirme.

Öğretmenlerin “öğrenciyi tanıma” yeterlilik
alanında sahip olması gereken özellikler şöyle
sıralanabilir:
• Gelişim Özelliklerini,
• İlgi ve ihtiyaçları Dikkate Alma,
• Öğrenciye Değer Verme,
• Öğrenciye Rehberlik Etmek.

Öğretmenlerin “öğrenme ve öğretme süreci”
yeterlilik alanında sahip olması gereken özellikler şöyle
sıralanabilir:
• Dersi Planlama,
• Materyal Hazırlama,
• Öğrenme Ortamlarını Düzenleme,
• Ders Dışı Etkinlikleri,
• Bireysel Farklılıkları Dikkate Alarak Öğretimi
Çeşitlendirme,
• Zaman Yönetimi,
• Davranış Yönetimi.

Öğretmenlerin “okul-aile ve toplum ilişkileri”
yeterlilik alanında sahip olması gereken özellikler şöyle
sıralanabilir:
• Çevreyi Tanıma,
• Çevre Olanaklarından Yararlanma,
• Okulu Kültür Merkezi Durumuna Getirme,
• Aileyi Tanıma ve Ailelerle ilişkilerde Tarafsızlık,
• Aile Katılımı ve iş birliği Sağlama.

Öğretmen, okulun içinde bulunduğu çevrenin
özelliklerinin farkında olarak önemli sorunlarına duyarlı
olmalı ve bunları öğretim sürecine yansıtabilmelidir.
Ayrıca, öğrencilerin ve okulun gelişimini sağlamak için
her türlü çevre olanaklarını etkin bir biçimde
kullanabilmeli ve okul yönetimi ile iş birliği
yapabilmelidir.

Öğretmen aynı zamanda, okulu çevrenin kültür merkezi
haline getirebilmek için çeşitli etkinlikler planlanmasına,
uygulanmasına yönelik çalışmalı ve katkı
sağlayabilmelidir.

Okul öncesi öğretmenliğinin özel alan
yeterlilikleri arasında yer alan “okul ve toplumla işbirliği
yapma” alanının alt yeterlilikleri şöyle sıralanabilir:
• Çocukların, ulusal bayram ve törenlerin anlam ve
öneminin farkına varmalarını ve katılımlarını
sağlayabilme.
• Ulusal bayram ve törenlerin yönetim ve
organizasyonunu yapabilme.
• Okulun kültür ve öğrenme merkezi haline
getirilmesinde toplumla işbirliği yapabilme.

Ailelerle iletişim, Aile Katılımı ve Aile Eğitimi”
ile “Okul ve Toplumla işbirliği Yapma” yeterlik
alanlarının öğretmenin topluma hizmet rolü ile
ilişkili olduğu görülmektedir. “Ailelerle iletişim, Aile
Katılımı ve Aile Eğitimi” yeterlik alanı aileler ile iletişim
kurabilme, aile katılımını sağlayabilme ve aile eğitimi
etkinliklerini yürütebilme uygulamalarını kapsamaktadır.
“Okul ve Toplumla işbirliği Yapma” yeterlik alanı ise;
öğretim sürecini desteklemek amacıyla ailelerle iş
birliği, toplumsal liderlik, okulun kültür ve öğrenme
merkezi olması, okuldaki tören ve organizasyonlara
yönelik uygulamaları içermektedir.

2006 yılında Ankara Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Fakültesi’nde çeşitli üniversitelerin dekan, dekan
yardımcıları, öğretim elemanları, UNICEF, AÇEV,
TEMA, TEV, TEGV gibi kurumların temsilcileri, MEB
yetkilileri, çeşitli sivil toplum kuruluşlarının üyeleri ve
sendikaların temsilcilerinden oluşan katılımcı grubu ile
“Eğitim Bilimleri Bakış Açısıyla Eğitim Fakülteleri ve
Topluma Hizmet işlevi” adı ile bir çalıştay
gerçekleştirilmiştir. Çalıştayın sonuç bildirgesi ile
Topluma Hizmet Uygulamaları bağlamında eğitim
fakültelerinin programlarında yapılması gereken
değişiklikler gerekçelendirilmiş ve “Topluma Hizmet
Uygulamaları” dersinin temeli atılmıştır.

Topluma Hizmet Uygulamaları dersi kapsamında
öğretmen adaylarının, toplumun güncel sorunlarını
belirleme ve çözüm üretmeye yönelik projeler
hazırlamaları, ayrıca panel, konferans kongre gibi bilimsel
etkinliklere izleyici ya da düzenleyici olarak katılmaları
öngörülmektedir.

öğretmen adaylarının, toplumun güncel
sorunlarına yönelik projeler geliştirme, projeyi
uygulayarak sonuçlarını değerlendirme ve sosyal
sorumluluk çerçevesinde çeşitli projelerde yer alma ya da
çeşitli kurumlarda topluma hizmet çalışmaları organize
etme becerilerini kazanmaları hedeflenmektedir.

Topluma Hizmet Uygulamaları dersi kapsamında
işbirliği yapılabilecek kurum ve kuruluşlar şöyle
sıralanabilir:
• Valilikler,
• Kaymakamlıklar,
• Dernekler (Okul öncesi Eğitimi Geliştirme
Derneği,
• Sokak Çocuklarını Koruma Derneği, insan
Hakları Derneği vb.),
• Belediyeler,
• Vakıflar (AÇEV, TEMA, LÖSEV, TEGEV, TEV
vb.),
• Muhtarlıklar,
• Sendikalar,
• Halkevleri ,
• Çocuk oyun alanları/merkezleri,
• Üniversiteler,
• Gençlik Merkezleri,
• Hastaneler,
• Yaşlı Bakım Merkezleri,
• Halk Eğitim Merkezleri,
• Toplum Merkezleri,
• Okullar,
• Basım ve Yayın Organları (Yerel gazete ve
TV’ler vb.),
• SHÇEK,
• Yerel Meslek Odaları (Sanayi, ticaret, esnaf vb.),
• Diğer Devlet Kuruluşları,
• Kızılay/Yeşilay,
• Kütüphaneler,
• Yerel oluşum/platform/gruplar.

Topluma Hizmet Uygulamaları dersi kapsamında
öğretmen adaylarının çalışabileceği gruplar şöyle
sıralanabilir:
• Okul öncesi çağındaki çocuklar,
• İlköğretim öğrencileri,
• Ortaöğretim öğrencileri,
• Gençler,
• Engelliler,
• Yetişkinler,
• Yaşlılar,
• Ev hanımları,
• Okur-yazar olmayan yetişkinler,
• Sokak çocukları,
• İşsiz gençler,
• Gecekondu sakinleri vb. gruplar.

Topluma Hizmet Uygulamaları dersi kapsamında
öğretmen adaylarının elde etmesi beklenen kazanımlar
şöyle sıralanabilir:
• İşbirliği yaptığı kurumları tanır, işlevlerini
öğrenir.
• Toplumun yapısını ve işleyişini tanır.
• Toplumsal gelişmelere karşı farkındalık kazanır.
• Öğretmenlik mesleğinin toplumu
şekillendirmedeki etkisinin farkına varır.
• Topluma hizmet alanında kurumlarda ne tür
etkinlikler yapıldığını öğrenir.
• Topluma hizmet amaçlı projelerin hazırlanma ve
uygulanma sürecini öğrenir.
• İşbirliği yaptığı kurumlardaki sorunlar karşısında
mücadele etmeyi öğrenir.
• İletişim kurma becerileri gelişir.
• Grup halinde çalışmayı, proje hazırlayarak
uygulamayı öğrenir ve bu yolla iş birliği
becerileri gelişir.
• Toplumda meydana gelen gelişim ve değişimlere
karşı duyarlılık kazanır.
• Toplumsal sorumluluk bilinci gelişir.
• Diğer öğretmen adayları ile birlikte çalışma ve
dayanışma becerileri gelişir.
• Etkili iletişim becerisi kazanır.
• Öz değerlendirme becerileri gelişir.
• Özgüven oluşumu sürecine katkıda bulunur.
• Empati kurma becerisi artar.

Konusu belirlenmiş bir proje;
• Planlama,
• Uygulama ve
• Değerlendirme aşamalarıyla gerçekleştirilebilir.

Proje planı oluşturulurken, öncelikle projenin adı,
amacı, süresi belirlenmeli daha sonra süreçte yapılacak
çalışmaların listesi çıkarılmalı ve bir çalışma takvimi
oluşturulmalıdır. Çalışmaların kimler tarafından
yapılacağını belirlemek üzere grup üyelerinin
rolleri ve görevleri belirlenerek proje planına eklenmelidir.
Ayrıca proje süresince harcama yapılacaksa bütçe planı da
bu aşamada oluşturulmalıdır. Projede gereksinim
duyulabilecek araç ya da materyaller, ne zaman
gereksinim duyulacağı, nereden ve nasıl temin edileceği,
bu durumdan kimlerin sorumlu olacağı belirlenmelidir ve
işbirliği yapılacak kurum ve kuruluşlardan izin
alınmalıdır.

Bu aşama projenin yürütülmesi aşamasıdır.
Yapılan plan belirlenen yöntem ve ilkeler çerçevesinde
uygulanır. İşbirliği yapılması düşünülen kurumlarla
iletişime geçilir. Karşılıklı istek ve beklentiler
belirlendikten sonra çalışma takvimi beraber gözden
geçirilir. Proje süreci ile ilgili gerekliyse yasal izinler
alınır. Proje grubunda yer alan üyeler bireysel
sorumluluklarını yerine getirirler. Proje planında ele alınan
etkinlikler gerçekleştirilir ve proje sonuçlandırılır.

Projenin değerlendirilmesi;
• Süreç değerlendirme ve
• Sonucu değerlendirme olmak üzere iki basamakta
yapılabilir.

Süreci değerlendirme, uygulanan projenin
etkililiği, karşılaşılan zorlukların belirlenmesi yanında
proje sürecinin etkililiğinin değerlendirilmesi açısından
önemlidir. Süreç değerlendirmesi aynı zamanda daha
sonra gerçekleştirilecek benzer uygulamalarda proje
uygulayıcılarına yol gösterici olması açısından önemlidir.
Projenin uygulama aşaması ile iç içe olan bu süreçte
gelişmeleri izlemek için proje günlükleri tutulabilir.

Proje sonucunda yapılan değerlendirme, ulaşılan
sonucun yazılı ya da sözel olarak sunumunu kapsar. Bu
aşama projeden elde edilenlerin belirlenmesi, öz eleştiriler
ve sonuçların duyurulması açısından önemlidir. Proje,
grup üyeleri tarafından işbölümü yapılarak sözel sunumla
değerlendirilebileceği gibi yazılı sunum da yapılabilir.
Proje sonuçlarının belirli akademik yazım kuralları
çerçevesinde yazıya dökülerek paylaşılması, istenildiği
anda ulaşılabilmesi ve iş birliği yapılan kurumlara
iletilmesi açısından önemlidir. Bu nedenle proje
sonucunda yazılı bir raporunun oluşturulması ve gerekli
yerlere sunulması doğru bir yaklaşım olacaktır.

Proje günlükleri, gruptaki her üye tarafından o
günkü uygulama ile ilgili deneyim, düşünce ve karşılaşılan
durumlarla ilgili düşünceleri yazmak için alınan notlardır.
Bu günlükler, projenin uygulama sürecinde olup bitenleri
göstermesi yanında, eksik kalan yönlerin belirlenmesi,
diğer uygulamaya geçmeden önce gözden geçirme olanağı
sunmaktadır.

Okul öncesi eğitim ile ilgili olarak Topluma
Hizmet Uygulamaları dersinde yapılabilecek etkinlikler
şöyle sıralanabilir:
• Okul öncesi eğitim kurumlarında ailelerin de
katıldığı bir tiyatro izleme etkinliği
düzenlenebilir. Bu amaçla, öğretmen adayı,
bulunduğu ilde çocuklara yönelik tiyatro
oyunlarını araştırarak ailelerin katılımını da
sağlayabileceği biçimde bir etkinlik planı
hazırlayabilir.
• Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden
çocuklarla birlikte oyuncak toplama ve toplanan
oyuncakların gereksinim duyulan okul öncesi
eğitim kurumlarına ulaştırılmasına yönelik bir
etkinlik planlanabilir.
• Okul öncesi eğitim kurumundaki çocuklarla
birlikte yaşlı bakım evine bir gezi düzenlenerek
çocukların buradaki yaşlılarla etkili zaman
geçirmesine yönelik bir etkinlik planlanabilir.
• Ailelerin çeşitli konularda bilgilendirilmesine
yönelik alan uzmanları ile iletişime geçilerek
konferanslar düzenlenmesine önderlik yapılabilir.
• Çocukların farklı uzmanlık (heykeltıraş, tiyatro
sanatçısı, seramik sanatçısı, çizgi film yapımcısı
vb.) ya da ilgi alanları olan (bir müzik aleti çalan,
koleksiyon yapan vb.) kişilerle tanışmalarına
yönelik etkinlikler düzenlenebilir.
• Toplumun okul öncesi eğitim konusundaki
farkındalık düzeyini artırmaya yönelik şenlik,
kermes ya da sergi gibi etkinliklerin
düzenlenmesinde okul öncesi eğitim öğretmenleri
ile iş birliği içerisinde çalışılabilir.
• Öğretmen adayları tarafından yapılan kukla,
eğitici oyuncak, dolgu oyuncak vb. materyaller
olanakları kısıtlı okul öncesi eğitim kurumlarına
bağışlanabilir.