Türkiye'de ve Dünyada Topluma Hizmet Uygulamaları

Günümüz demokratikleşen ve çağdaşlaşan
toplumlarında üniversiteler;
• Araştırma,
• Öğretim ve
• Hizmet gibi üç temel işlevi etkin biçimde yerine
getirmekle sorumludur.

Son yıllarda Türkiye’nin de içinde bulunduğu
Kanada, Meksika, Güney Kore, Avustralya, Mısır, İrlanda
ve Japonya gibi ülkelerde eğitim programlarında topluma
hizmet uygulamalarına yer verilmeye başlandığı
görülmektedir

Türkiye’de topluma hizmet uygulamaları
geçmişten günümüze çeşitli gönüllü kurum ve kuruluşlar
ile sivil toplum kuruluşları tarafından
gerçekleştirilmektedir. Gönüllü bireyler ve kurumlar
tarafından gerçekleştirilen birçok eğitim, dayanışma, iş
birliği ve paylaşma çalışmaları vardır.

2005 yılından beri Yükseköğretim kurumlarında
uygulanmaya çalışılmaktadır. 2005-2006 eğitim öğretim
yılında Anadolu Üniversitesi, öğrencilerin kişisel
gelişimlerini ve gönüllü çalışmalarını desteklemek adına
tüm fakülteler ve yüksekokullar bünyesinde “Topluma
Hizmet Uygulamaları” dersini seçmeli ders olarak
okutmaya başlamıştır. Bu uygulamanın başlamasından bir
yıl sonra eğitim fakültelerinin yapılanması kapsamında
2006-2007 eğitim öğretim yılında düzenleme yapılmış ve
öğretmen yetiştiren programlar gözden geçirilerek yeniden
düzenlenmiştir.

YÖK, 2006-2007 eğitim öğretim yılından başlayarak yeni
öğretmen yetiştirme programlarında kuramsal derslerin
yanı sıra uygulamaya yönelik derslere ağırlık verilmesi
görüşünü benimsemiş ve bu bağlamda programlara
Topluma Hizmet Uygulamaları dersinin konulmasını
kararlaştırmıştır. 1 saati teorik, 2 saati uygulama olmak
üzere haftada toplam 3 saatlik bir zorunlu ders olarak
uygulanmaktadır.

İlgili çalıştayda eğitim fakültelerinin topluma
hizmet işlevleri şöyle sıralanmıştır:
• Toplumsal yaşama katkısı,
• Üniversite yaşamına katkısı,
• Eğitim kurumlarına katkısı.

2006 yılında Ankara Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Fakültesi tarafından yapılan “Eğitim Bilimleri
Bakış Açısıyla Eğitim Fakülteleri ve Topluma Hizmet
İşlevi” çalıştayında alınan kararlar doğrultusunda, topluma
hizmet uygulamalarından beklenen yararlar üç başlık
altında toplanmıştır:
• Eğitim kurumlarına katkısı açısından,
• Toplumsal yaşama katkısı açısından,
• Üniversite yaşamına katkısı açısından

Eğitim kurumlarına katkısı açısından yararları
şöyle sıralanabilir:
• Eğitim fakültelerinin bulundukları yerlerin eğitim
haritasının ortaya çıkarılmasında il yöneticileri ile
iş birliği yapılmalıdır.
• AR-GE birimleri oluşturulmalıdır.
• Sürekli eğitim merkezleri açılmalı ve işlevsel
hale getirilmelidir.
• Uzaktan eğitim olanaklarından yararlanılmalıdır.
• Çeşitli sertifika programları düzenlenmelidir.
• Görsel ve yazılı basın etkili biçimde
kullanılmalıdır.
• Hizmet içi eğitimler düzenlenmelidir.
• Akademik personel, topluma hizmet
çalışmalarına özendirilmelidir.
• Çeşitli kurumlarla yapılan iş birliği izlenmeli ve
değerlendirilmelidir.

Toplumsal yaşama katkısı açısından yararları
şöyle sıralanabilir:
• Sivil toplum kuruluşlarından gelen eğitim
talepleri için düzenlemeler yapılmalıdır.
• Halk eğitim merkezleri, gençlik ve toplum
merkezlerinin daha işlevsel olması için ortak
çalışmalar planlanmalıdır.
• İnternetin sağladığı olanaklardan etkin biçimde
yararlanılmalıdır.
• Toplumsal gereksinimler belirlenerek “Yaşam
Boyu Öğrenme Birimleri” oluşturulmalıdır.
• Kitle iletişim araçlarındaki olumsuz yayınlara
karşı kamuoyu oluşturulmalıdır.
• Dünyadaki iyi toplumsal hizmet örnekleri
incelenmeli ve ülkemize uygun topluma hizmet
çalışmaları planlanmalıdır.
• Toplumsal duyarlılık ve topluma hizmet sunma
bağlamında iş birliği yapılabilecek kurum ve
kuruluşlarla iletişim kurulmalıdır (sürekli eğitim
merkezleri, halk eğitim merkezleri, rehberlik
merkezleri, sivil toplum örgütleri, demokratik
kitle örgütleri, kitle iletişim araçları).

Üniversite yaşamına katkısı açısından yararları
şöyle sıralanabilir:
• Dersliklerin çağdaş ve öğretime uygun biçimde
tasarlanması ve düzenlenmesine katkıda
bulunmalıdır.
• Öğretim ölçme-değerlendirme ve program
geliştirme hizmetlerine katkıda bulunmalıdır.
• Okul öncesi ve ilköğretim okullarının açılmasını
ve gelişmesini desteklemelidir.
• Kalite eğitimi verilmelidir.
• Yükseköğretim politikalarının oluşturulmasına
katkı sağlamalıdır.
• Sosyal, kültürel ve sportif etkinlikler
sunulmalıdır.
• Yöneticilik eğitimleri sunulmalıdır.
• Üniversite personelinin sürekli eğitimi
konusunda hizmet içi eğitim programları
düzenlenmelidir.
• Kurum kültürü ve örgütsel bağlılık yönelik
programlar düzenlenmelidir.
• Sosyal sorumluluk projeleri ve ders dışı
etkinlikler düzenlenmelidir.

19. yüzyılın ikinci yarısında rastlanmıştır.
Bununla birlikte, bu eğitimin daha somut olarak gündeme
gelmesi 20. yüzyılın başlarında, özellikle John Dewey’in
düşünceleri doğrultusunda gelişmiştir. ABD’de topluma
hizmet uygulamaları eğitimi konusunda Dewey’in 1903
yılındaki çalışmaları ilk önemli çalışmalardır.

1900’lü yıllarda topluma hizmet uygulamalarına
kaynaklık eden temel çalışmalar şöyle sıralanabilir:
• Biri, sınıf içi çalışmanın yanı sıra öğrencinin
eğitimiyle ilgili alan çalışması yapmasına
dayanan Alman sistemini örnek alan Schneider
tarafından işbirlikçi eğitimin kurulmasıdır.
Diğeri ise, ilk ikili öğretim yapan üniversite
Joliet’in, İllinois’de eğitime başlamasıdır.
Her iki kurum da çalışma ve eğitim yaşamını birleştirmeye
ve eğitimi toplumla bağdaştırmaya çalışmaktaydı.

1930’lu yıllarda topluma hizmet uygulamaları ile ilgili
ABD kaynaklı çalışmalar nelerdir?
Cevap: 1930’lu yıllarda topluma hizmet uygulamaları ile
ilgili ABD kaynaklı iki önemli çalışma görülmüştür.
Bunlar;
• Ulusal Gençlik İdaresi ve
• Sivil Koruma Birlikleridir.

Üniversiteler öğrencilerini topluma hizmet
etmeye teşvik etmeli, hizmetin bir parçası olarak disiplinli
bir öğrenmenin gerçekleşmesine yardımcı olmalı ve bu
hizmetler sırasında gerçekleşen öğrenimi akademik olarak
kabul etmelidir.
Federal, bölgesel, eyalet ve yerel yönetimler,
yüksekokullar, üniversiteler ve özel kuruluşlar en fazla
sayıda gönüllü öğrencinin topluma hizmet uygulamalarına
katılması için gerekli fonları ve olanakları sağlamalıdır.
Öğrenciler, kamu ya da özel kuruluşlardaki görevliler,
üniversitelerin akademik ya da idari personelleri,
öğrencilerin hem hizmet ettikleri hem de öğrendikleri bu
programların idare edilmesinde birlikte hareket etmelidir.

1990 yılında “Ulusal ve Yerel Hizmet Yasası”
çıkarıldı. Bu yasa topluma hizmet uygulamasının tanımını
şu şekilde yapmıştır: “Öğrenciler, toplumun gerçek
gereksinimlerini karşılayan, okul ve toplum iş birliği ile
belirlenen, ayrıntılı bir biçimde düşünülüp tasarlanmış
hizmet deneyimlerine etkin olarak katılarak öğrenirler ve
kendilerini geliştirirler.”
Topluma hizmet uygulamaları, öğrencinin akademik
programıyla bağlantılıdır ya da öğrencilerin gerçek hizmet
etkinlikleri sırasında yaptıkları ya da gördükleriyle ilgili
düşünmesi, konuşması, yazması için planlanmış bir zaman
ayrılmalıdır. Öğrencilere yeni öğrendikleri bilgi ve
becerileri gerçek yaşam koşullarında ve kendi
toplumlarında uygulama olanağı sağlar. Öğrencilerin
eğitimlerini programın ötesine uzatarak okulda öğrenilen
bilgi ve becerileri pekiştirir ve başkalarının sorunları için
kaygılanma duygusunu geliştirir

Dünyada topluma hizmet uygulamalarından
beklenen yararlar;
• Öğrenmeyi desteklemesi,
• Kişisel gelişim ve
• Vatandaşlık değerleri olmak üzere üç başlık
altında toplanmıştır.

“Öğrenmeyi desteklemesi” yararları şöyle
sıralanabilir:
• Eğitim programını öğrencinin yaşamıyla
doğrudan ilişkilendirerek ilgi ve motivasyonu
artırır.
• Dile ve okumaya dayalı derslerde başarıyı artırır.
• Ödevlerin yapılma oranını yükseltir.
• Matematik sınavlarında ve standart testlerde daha
başarılı olmayı sağlar.
• Okulu bırakma oranını azaltır.
• Öğrencilerin sınıf tartışmalarına daha sık
katılmasını ve daha çok soru sormalarını
destekler.
• Sorun çözme becerilerini artırır.
• Derslere olan ilgiyi artırır

“Kişisel gelişim” yararları şöyle sıralanabilir:
• Gelecek planlama ve kariyer konusunda daha
sağlıklı karar vermeyi sağlar.
• Öğrencilerin kendine güvenlerini geliştirir ve
pekiştirir.
• Öğrenciyi kendi öğrenmesine ilişkin daha fazla
sorumluluk almaya teşvik eder.
• İletişim becerilerini olumlu yönde etkiler.
• Sosyal sorumluluk duygusunu geliştirir.
• Davranış sorunlarını azaltır.
• Farklılıklara olumlu yaklaşımı geliştirir.
• Empati yeteneğini geliştirir.

“Vatandaşlık değerleri” yararları şöyle
sıralanabilir:
• Toplumun gereksinimlerine duyarlı olmayı
sağlar.
• Toplum politikaları konusunda daha fazla
düşünmeyi tetikler.
• Vatandaşlık duyarlılığını ve iş ahlakını artırır.
• Hükümetin çalışma biçimini daha iyi
anlamalarını sağlar.
• Sosyal organizasyonlara katılımı artırır.
• Oy kullanma oranlarını artırır.
• Politik duyarlılığı artırır.
• Toplumda fark yaratma inancını geliştirir.