TOPLUMA HİZMET EĞİTİMİ

Genel anlamda sosyal sorumluluk düzeyleri incelenirse, örgütlerin sosyal sorumluluk çerçevesinde destek verdikleri temel etkinlik alanlarından bazıları aşağıdaki gibi gösterilebilir (Aydın, 2001; Akt. Yılmaz, 2011):

Toplumsal yardım: İhtiyaç gruplarına ekonomik yardımların yapılması, eğitim çalışmalarına destek verilmesi, yeniliklerin toplumun bilgilendirilmesi, eğitilmesi.

Dezavantajlı kesimlerin desteklenmesi: Türkiye’de dezavantajlı olarak adlandırılan engelliler, mülteciler, gezginler, işsizler gibi gerek eğitim sistemine gerekse iş sektörüne uyumda çeşitli zorluklar yaşayan bireylerin eğitim gereksinimlerinin karşılanması, istihdamlarının sağlanması, bu gruplara karşı ayrımcı ve kayırmacı politikalardan kaçınılması.

Çevre koruma: Çevresel kirlenmenin önlenmesi, atıkların yeniden dönüşümünün sağlanması, çevre kirliliğini önleyecek çalışmaların gerçekleştirilmesi.

Belirtilen genel amaçlarda da vurgu yapıldığı gibi, topluma hizmet projeleri ile öğrencilerin birçok olumlu davranış kazanmaları hedeflenmektedir. Topluma hizmet projelerinin hazırlanmasının bireysel olarak öğrenciler üzerindeki diğer olumlu etkileri ise (Sliwka, 2004:10; Akt: Saran, Coşkun,İnal Zorel, Aksoy 2011):

Sorumluluk bilincinin artması

Kendini değerli hissetme duygusu

Birey olarak etkili olma duygusu

Sosyal yeterliliklerin artması

Okul disipliniyle daha kolay uzlaşma

Öğretmenler ve diğer yetişkinlerle daha etkili iletişim kurma becerisi

Farklı sosyoekonomik özelliklere sahip ve farklı kökenden insanlarla gönüllü olarak ilişki kurma yeteneği olarak sıralanmaktadır.

Yılmaz ve Akça (2002), benzer fikirden yola çıkarak, proje kavramını statik ve tek aşamalı bir olay olarak değil, dinamik ve çok aşamalı bir süreç olarak tanımlamışlardır. Mantıksal bir dizin oluşturan bu aşamaları proje döngüsü veya proje çevrimi olarak adlandıran Yılmaz ve Akça, proje döngüsünün:

Proje geliştirme,

Proje hazırlama,

Proje analizi,

Proje uygulama ve

Proje değerlendirme aşamalarından oluştuğunu vurgulamaktadırlar.

Topluma hizmet projelerinin hazırlanması, bilimsel araştırma projelerinin hazırlanması ile benzerlik taşımaktadır. Topluma hizmet amacında kısa veya uzun süreli olarak gerçekleştirilen projelerin, bilimsel araştırma projeleri kadar kapsamlı ve bilimsel araştırma süreçleri kadar sistematik olmasa da, bilimsel yönteme uygun olarak hazırlanmaları, projelerin etkililiği açısından büyük önem taşımaktadır.

Karasar (2004), bilimsel yöntemi “açık, seçik, denetlebilir, yansız, eleştirici, düzeltici, seçici, deneyici, duyarlığı yüksek, olgusal düzeyde insanlar için en güvenilir bilgi edinme yöntemi” olarak tanımlamaktadır. Karasar, bilimsel yöntemin taşıması gereken temel özelliklerini bu şekilde belirtmesine rağmen, bilimsel yöntemin varsayım ve sayıltılar gibi belli kabullere dayalı olduğunu da bilimsel yöntemin tanımında vurgulamaktadır.

Zamanın Planlanması

Topluma hizmet projesinin önerisinin geliştirilmesi aşamasında, projenin başlayacağı tarihten sona ereceği tarihe kadar olan zamanda hangi işlerin ne kadar süre ile yapılacağı belirlenmelidir. Bu planlama, proje hedeflerine erişilebilmede, projelerin zamanında ve etkili olarak gerçekleştirilmesinde, kaynakların ekonomik kullanılmasında ve neredeyse kesinliğe yakın bir proje bütçesinin tespit edilmesinde oldukça büyük öneme sahiptir. Bu çalışmalar, zaman ve kaynak yönetimine ilişkin özel olarak hazırlanmış Microsoft Project gibi farklı bilgisayar yazılımlar ile gerçekleştirilebileceği gibi, ofis uygulamaları içerisinde yer alan Word, Excel gibi programlar aracılığı ile de yapılabilir. Bu çalışma için öncelikli olarak proje amaçları doğrultusunda tüm işlem basamaklarının tespit edilmesi gerekmektedir. Sonrasında her bir işlem basamağının ne kadar süre ile gerçekleştirileceğinin ve aynı anda başlaması gereken iş basamakları açık bir şekilde yazılmalıdır. Bazı iş basamaklarının başlayabilmesi için diğer iş basamaklarının bitmiş olması gerekebilir. Birbirlerine bağlı olan bu iş basamakları da tespit edilerek tümü bir şema üzerinde gösterilmelidir. Haftalara ve aylara dağıtılan bu iş basamakları çizelge 7.1.dedir.

Kaynakların Planlanması

Zaman planlaması yapılırken gerçekleştirilecek olan iş basamaklarının tespiti, her bir iş basamağında gereksinim duyulan kaynaklarında planlanmasına yardımcı olacaktır. Proje önerisi yazılırken, her bir işlem basamağı kapsamında ne tür kaynaklara ihtiyaç olunduğu, bu kaynakların ne kadar süre ile kullanılacağı, kullanılacak kaynakların yaklaşık maliyetleri belirlenmelidir. Her bir işlem basamağı için belirlenen bu kaynaklar toplandığı zaman projenin toplam maliyeti, ihtiyaç duyulan insangücü ve donanım ihtiyacı ortaya net olarak tespit edilebilecek ve projenin etkili olarak yönetilmesi sağlanabilecektir.

Proje yürütücüsü etkili iletişim becerilerine sahip olmalıdır: Proje yürütücüsü, hem projenin gerçekleştirileceği hedef kitleler ile hem de kendi proje ekibi ve paydaşları ile etkili iletişime girmek durumundadır. Projenin yürütülmesi ve sonuçlandırılması sürecinde yürütücünün aktif dinleme, etkili konuşma ve yazma gibi temel iletişim becerilerine sahip olması, karşılaşılması olası sorunların çözümünde de yardımcı olabilecektir.

Proje içerisinde kullanılan ifadelerin açık ve anlaşılır olmasına dikkat edilmelidir: Projede özellikle hedef kitle ve gereksinimler açıklanırken belirgin ifadelerden faydalanılmalı, ifadelerin taşıdığı anlamlardan yeterince emin olunamadığı zamanlarda daha fazla detay verilmelidir. Örneğin engelliler ile ilgili bir topluma hizmet projesi hazırlanıyorsa, engelin halk arasında söylenen ismi yerine “görme engelli”, “zihin engelli” gibi ifadeler tercih edilmelidir.

Başlıkların Yazımı

Proje başlığı, projenin bir aynası gibidir. Bu nedenle okunduğu zaman okuyucuya projenin amacına ve hedef kitlesine ilişkin bir fikir vermelidir. Proje başlığı açık, ilgi çekici ancak farklı anlamalara sebep vermeyecek biçimde öz ve anlaşılır olmalıdır (Ekiz, 2009). Proje başlığının ilgi çekici ve anlaşılır olması, okuyucuların hem proje ile daha fazla ilgilenmelerine hem de proje hakkında ilk izlenimlerinin de olumlu olmasına yardımcı olacaktır. Çalışmanın başlığı çalışmanın gerekçeleri ve amacı ile uyumlu olmalıdır.

Çalışma içerisindeki diğer başlık ve alt başlıkların yazımında standart ölçütler seçilmeli ve uygulanmalıdır. Başlıklarda genellikle ana bölümler ile alt bölümlerin ayırt edilebilirliğine, alt başlıkların hangi başlığa ait olduklarına ve başlıkların projedeki akışa uygun olarak yapılandırılmasına dikkat edildiğinde bu çalışmaların anlatımını ve anlaşılırlığını kolaylaştırır (Erkuş, 2005).

Projelerin Yazımı Aşamasında

Proje raporunda, projede yer alan katılımcıların adları, adresleri, telefon numaraları gibi kişisel bilgileri deşifre edilmemelidir. Bu bilgiler proje yürütücünde kalmalı ancak sınırlı sayıda kişiler ile paylaşılmalıdır. Proje kapsamında gerçekte yapılmamış olan çalışmalar yapılmış gibi raporlaştırılmamalıdır. Projenin gerçekleştirilmesinde hiçbir katkısı bulunmayan kişiler proje ekibi arasında gösterilmemelidir. Buna karşın, projenin gerçekleştirilmesine katkı vermiş olan kişilere ise proje ekibi içerisinde yazılı olarak yer verilmelidir.

Kontrol soruları

Evet

Hayır

Kısmen

Proje başlığı anlaşılır mı?

Proje başlığı, projenin amaçları ile uyumlu mu?

Proje özeti doğru mu?

Proje özeti kendi içinde yeterli mi?

Proje özeti 100-200 kelime arasında mı?

Proje özeti, proje içeriğiyle uyumlu mu?

Proje gereksinimleri açık ve anlaşılır ifade edilmiş mi?

Gereksinimler alanyazın taraması, sosyal problemlerin incelenmesi, gözlemler gibi detaylı bir çalışma ile toplanmış mı?

Gereksinim analizinde benzer çalışmalar incelenmiş mi?

Gereksinimler projenin amacını net bir biçimde ortaya koyuyor mu?

Projenin amacı açık bir biçimde belirtilmiş mi?

Projenin alt amaçları açık ve net bir şekilde belirtilmiş mi?

Projenin önemi açık ve anlaşılır bir şekilde yazılmış mı?

Projenin önemi, gereksinimleri ile uyumlu mu?

Projenin sınırlılıkları belirlenmiş mi?

Projenin yöntemi açıklanmış mı?

Projenin ekibi belirlenmiş mi?

Proje ekibinin görev dağılımı açık mı?

Zaman planlaması yapılmış mı?

Kaynak planlaması yapılmış mı?

Proje bütçesi oluşturulmuş mu?

Proje bütçesi proje gereksinimleri karşılamaya yeterli mi?

Proje içerisinde ön yargılı ifadeler kullanılmış mı?

Etik kurallara uyulmuş mu?

Topluma hizmet projelerinin hazırlanması sürecinde ilk aşama gereksinimlerin belirlenmesi aşamasıdır.

Doğru sıralama; "Gereksinim analizi-Amaçlar-Önem-Zamanın ve Kaynakların Planlanması" şeklinde olmalıdır.

1K sorusu ile istenen projenin kim/kimler tarafından gerçekleştirileceğidir.

Etkili iletişim teknolojileri kullanma becerisi proje sürecinde öncelikli beklenen kişilik özelliklerinden biri değildir.

Proje sınırlılıklarının açık olarak tanımlanamaması projenin başarısız olmasında diğer seçeneklere kıyasla daha az etki eder.

C seçeneğinde verilen etiketleme olumsuz ve rencide edici bir etiketlemedir. Diğer seçeneklerde bir tanı ve tarafsız bir ifade bulunurken yoksullar ifadesi bu durumdan ayrışmaktadır.

Proje fikrinin özgün olmaması etik bir ihlal olarak adlandırılamaz. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Projenin özgün değeri araştırma amacı ile bağlantılıdır. Bu nedenle yöntemin bir unsuru olarak değerlendirilemez.

Toplumsal hizmet ideoloji ve inanç farklılıklarından bağımsız olarak planlanmalı ve gerçekleştirilmelidir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Topluma hizmet projeleri çoğunlukla dayanışma içerisinde grup olarak gerçekleştirilen projelerdir. Bu nedenle liderlik becerisinden daha çok işbirliği, dayanışma, toplumsal sorumluluk gibi unsurlar ön plandadır. Doğru yanıt A seçeneğidir.