TOPLUMA HİZMET EĞİTİMİ

Hâlen Doğu Türkistan’daki Uygurlar arasında “meşrep” adı verilen ve yaşayan bir örgütlenme ile benzer özelliklere sahiptir. Bu yüzden Ahilik kurumunun, daha çok Orta Asya’dan Anadolu’ya gelen bir sosyal yardımlaşma kurumu olduğu tezini güçlendirmektedir.

Ahilerin “fütüvvetname” adı verilen bir yönergeleri bulunuyordu. Her Ahi birliğinin fütüvvetnamesi bir diğerinden farklı olabilirdi. Bu yönergeler meslek etiği ve Ahi birliklerinin görüş ve düşüncelerini içeriyordu.

Ahilerin “fütüvvetname” adı verilen bir yönergeleri bulunuyordu. Her Ahi birliğinin fütüvvetnamesi bir diğerinden farklı olabilirdi. Bu yönergeler meslek etiği ve Ahi birliklerinin görüş ve düşüncelerini içeriyordu.

Ahilik Selçuklular döneminde Anadolu’nun bütün kentlerinde ve büyük ilçelerinde hızla örgütlenmiş ve topluma hizmet bilinci ile hareket ederek kentlerin yaşanılabilir bir ortam hâline gelmesini sağlamıştır.

Gözünü bağlı tut: Yani ayıpları, kusurları ve eksikleri görerek onları insanların yüzlerine vurma.

Dilini bağlı tut: Yani her sözü söyleme. Çünkü söz kalp kırar gönül incitir. Dedikodu ve başkalarını arkalarından eleştirmeden (gıybetten) sakın.

Erfene, değişik yörelerde ferfene veya herfene şeklinde de adlandırılır. Erfene genellikle uzun kış geceleri birbirleriyle bir arada bulunmaktan zevk alan kimselerin yaptıkları bir eğlence toplantısıdır.

Topluma hizmetin, tarihimizde kökü çok eskilere kadar giden bir gelenek olmasından kaynaklanır. En eski yazılı belgelerimiz olan Orhun Yazıtlarında “aç gördüğü zaman doyurmak ve açık gördüğü zaman giydirmek” devlet olmanın temel ilkesi olarak gösterilmektedir. Geleneğimizin önemli kitaplarından biri olan Dede Korkut öykülerinde de konuk ağ ırlamak için “dağ gibi et yığmak, göl gibi kımız sağmak” deyimi sık sık kullanılmaktadır.

Topluma hizmet bilincinin geleneğimizdeki en güzel örneklerinden biri olan imecenin paylaşma bilinci, yardımlaşma anlayışı, bencillik ve kıskançlıktan arınarak birbirine sevme bilinci oluşturması bakımından çok önemli bir yeri vardır.

Sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir. Toplumları bir arada tutan ve onları yaşatan temel değerler vardır ve bu değerler toplumsal dayanışmayı sağlayan kurumları oluştururlar. Toplumsal dayanışmasını sağlıklı kurabilen toplumların binlerce yıl yaşadığı,  sosyal kurumları yeterince güçlü olmayan toplumların ise zaman içinde dağıldıkları görülmektedir. Topluma hizmet bilincinin köklü olduğu toplumlarda bu bilincin iki biçimde oluştuğu düşünülmektedir. Bunlar üretim ilişkileri ve doğal çevrenin getirdiği zorunluluklardır.

Sorunun doğru yanıtı E seçeneğidir. Anadolu kırsal alanında sosyal yardımlaşmanın birçok türü bulunmaktadır. Seçeneklerde bunlardan bir kısmı yer almaktadır. A seçeneğinde yer alan yardımlaşma türü Berci, süt sağmaya giden kadınların birbirlerine yardım etmesi anlamına gelir. Anadolu’da halen varlığını sürdüren bir başka toplumsal yardımlaşma türü de köy çobanlarının tutulması sırasında izlenen yöntemdir. Tutulan çobanların ücretleri yıllık olarak verilirdi. Yıllık olarak verilen bu ücreti, çobanla besicilik yapan köylüler veya obadaki herkes bir araya gelerek ortak kararlaştırırdı. Buna “hak” adı verilirdi. İmece, en eski dönemlerden beri var olan yardımlaşma ve topluma hizmet kurumlarından biridir. Erfene genellikle uzun kış geceleri birbirleriyle bir arada bulunmaktan zevk alan kimselerin yaptıkları bir eğlence toplantısıdır.

Sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir. Vakıf bir taşınmazın alım ve satımının sahibinin isteği doğrultusunda yasaklanarak yine onun isteği doğrultusunda toplum yararına kullanılmasıdır. Vakıf kurumunun tarihsel geçmişi kesin olarak belli değildir. Bu konuda iki iddia bulunmaktadır. Bilim adamlarının bir kısmı vakıf geleneğinin tarihsel kökeni olarak Uygur vakıf geleneğini kabul etmektedir. Öte yandan vakıf geleneğinin İslamiyet’in yayılmaya başlaması ile kurumlaştığını kabul eden bilim adamları da bulunmaktadır. Tarihsel kökeni ne olursa olsun vakıfların daha çok Anadolu ve Balkanlar coğrafyasında yaygın olarak bulunduğu söylenebilir.

Vakıflar çeşitli alanlarda hizmet vermektedirler. Tarihsel süreç içinde bakıldığında vakıfların hizmet alanlarından bazıları A, B, D ve E seçeneklerinde yer almaktadır. Bu alanların yanı sıra vakıflar eğitim ve sağlık alanlarında da hizmetler sunmaktadır.  C seçeneği vakıfların doğrudan hizmet alanları içinde yer almamaktadır.

Doğru yanıt A seçeneğidir. Ahiler her akşam Ahi zaviyesine uğramakta, çıraklar ve kalfalar zaviyede hizmet etmekteydi.
Esnaf, kazancının bir kısmını Ahilerin toplanma yeri olan Ahi zaviyesinin girişinde bulunan Ahi sandığına bırakırdı. Burada biriken gelir ise kentin temel ihtiyaçları için kullanılıyordu. Sandıkta toplanan para yiğit başı ve kethüda adı verilen Ahi toplumunun iç düzenini yürüten kişi tarafından toplanırdı.

Ahiliğin güçlü bir biçimde yaşayabilmesinin temelinde güçlü bir eğitim yatmaktadır. Bu, Ahi ahlakı çevresinde oluşturulmuş sıkı bir eğitimdir. Bununla birlikte Ahilikte her Ahi’nin mutlaka bir mesleği olmalıdır. Kişi, birden fazla meslek koluyla değil yeteneği olan bir meslek koluyla ilgilenmelidir. Tüm bu süreçte, seçeneklerde verilen, temel ilkeler oldukça önemlidir. Sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir. Elini açık tutma ilkesi cömert olmayı, sofranı açık tut ise konuksever olmayı gerektirir. Kapını açık tut ilkesi ile konukseverlik, dilini bağlı tut ilkesi ile kalp kırıcı olmama istenir. Son seçenekte yer alan belini bağlı tut ilkesi ise cinsellikle ilgilidir ve yaşamın sadece cinsellik olarak algılanmaması gerektiğini öğütler.

Sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir. Ahiliğin güçlü bir biçimde yaşayabilmesinin temelinde güçlü bir eğitim yatmaktadır. Çocukluktan başlayan bu eğitim sürecinde her Ahi adayı çırağın yanına dört yol gösterici verilirdi. “Ustalar” mesleği ve meslek ahlakını öğretirken, “yol atası” Ahi’nin bütün yaşamı boyunca gerekli olan tutum davranışları kazanmasını sağlardı. Sağ ve sol yol kardeşi ise Ahi adayına sürekli arkadaşlık yaparak onun tutum ve davranışlar kazanmasını sağlarlardı.

Ahilik bireylerin kendi istekleriyle bir araya geldikleri, yönergelerini oluşturarak yürüttükleri sivil toplum örgütüdür. Genellikle dört bölümden oluşan yönergeleri ise bir kent içinde toplumsal yaşayışı düzenleyen dünyanın ilk önemli yönergeleri arasında yer almaktadır. Birinci bölümde, Ahiliğe alınacak kimselerin özellikleri anlatılır. İkinci bölümde, “feyz ağacı” adı verilen Ahi birliğinin ahlaki temelleri anlatılır. Üçüncü bölümde Ahiliğin kuralları üzerinde durulmaktadır. Diğer bölümde Ahi birliğinin daha önceki başkanlarının isimlerinin bulunduğu bir şecere bulunur. Bu şecere aynı zamanda o Ahi birliğinin serbestçe çalışmalar yapabilmesi için bir belgedir. Ahi yönergelerinin bazılarında törenler de bütün ayrıntısı ile anlatılmaktadır. Özellikle çıraklıkta Ahi adayına yol kardeşi verilmesi bir törenle olmakta, daha sonra ise çıraklık eğitim programını tamamlayanların kalfalığa geçiş töreni yapılmaktadır. Buna göre doğru yanıt C seçeneğidir.

Doğru yanıt D seçeneğidir.  Yaren meclisinde toplumun o dönemdeki sosyal ve kültürel sorunları konuşulurdu. Yaren meclisinin bazı bölümlerinde sazlı sözlü eğlence ve değişik göstermelik oyunlar sergilenirdi. Yaren meclisinin toplanması için öncelikle Erfene yapılırdı. Bu toplantıda Yaren meclisinin toplantı günü ve saatleri belirlenirdi. Bu toplantılar Ekim ayından sonra planlanırdı. Kış boyu belirli aralıklarla sürdürülürdü.

Doğru yanıt E seçeneğinde yer almaktadır. Sıra gezme geleneği günümüzde medyanın da etkisiyle en çok tanınan kurumlardan biridir. Sıra gezme de Anadolu’nun birçok yöresinde bilinen fakat zamanla gittikçe yok olan bir kurumdur. Bugün Urfa yöresinde yaşayan sıra gezme geleneği daha çok zengin müzik repertuarı ile ilgi toplamaktadır. Oysa Sıra gezme geleneği tıpkı yaren meclisinde olduğu gibi bir bütündür. İçinde anlaşmazlıkların çözüldüğü mahkeme bölümü, kentin sorunlarının görüşülerek çözüldüğü bir bölüm, yöresel oyunların oynandığı bölüm bulunurdu.