TOPLUMA HİZMET EĞİTİMİ

Çocukluktan başlayan bu eğitim sonucunda her aşamada gelişmesi izlenen Ahi adayı
ara sınav ve denemelerden de geçiyordu. Bütün bu aşamalardan geçerek başarılı olan Ahi adayı için “şed bağlama” adı verilen bir tören yapılıyor ve bu toplantıdan sonra artık o kişi, usta olarak kabul ediliyordu. Doğru cevap A'dır.

Topluma hizmet bilincinin yaşatıldığı sivil toplum örgütlenmelerinden biri de Yaren meclisleridir. Yaren meclisleri Anadolu’da sadece kentlerde değil, kırsal alanda da uygulanan bir gelenek olarak göze çarpmaktadır. Bu yüzden kent yareni ile köy yareni birbirinden farklı olarak uygulanmıştır. Anadolu’nun birçok yöresinde var olmasına rağmen birçok ilde ve köyde unutulmaya yüz tutmuştur. Şu anda Çankırı, Kastamonu, Bolu, Denizli ve çevrelerinde yaşatılamaya çalışılmaktadır. Çankırı’da yaren kültürünün yaşatılması için özel bir çaba harcanmaktadır. Bu yüzden hâlen varlığını sürdürdüğü yer Çankırı ve köyleridir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Ahilikilkeleri şu şekildedir;

• Elini açık tut: Yani cömert ol. İhtiyacı olan kimseye bir şey verirken o kişinin gururunu kırmadan ve onu sıkıntıya düşürmeden ver. Verdiğin şey bir övgü bile olsa
onu karşılık beklemeden ver.
• Sofranı açık tut: Yani konuksever ol. Konuğun gelmesini bekle veya davet et. Konuğa evinde yiyecek olarak ne varsa onlardan çıkar. Konuk ağırlamak için kendi
rahatından vazgeçerek konuğunun rahatını düşün.
• Kapını açık tut: Konuklarını barındır ve senden yardım isteyenlerin yardım isteklerini karşıla.
• Dilini bağlı tut: Yani her sözü söyleme. Çünkü söz kalp kırar gönül incitir. Dedikodu ve başkalarını arkalarından eleştirmeden (gıybetten) sakın. 

mi göstermesi bakımından çok önemlidir. Diğer temel ilkeler ise şunlardır:
• Gözünü bağlı tut: Yani ayıpları, kusurları ve eksikleri görerek onları insanların
yüzlerine vurma.
• Belini bağlı tut: Cinsellik konusunda kendini koru. Yaşamını sadece cinsellik olarak algılama. Yapılmaması gereken davranışlardan sakın.
Bu temel ilkeler doğrultusunda her Ahi adayı çırağa dört yol gösterici verilirdi:
• Ustalar: Ustalar mesleği ve meslek ahlakını öğretirdi.
• Yol atası: Bütün yaşamı boyunca kendisi için gerekli olan tutum davranışları kazanmasını sağlardı.
• Sağ ve sol yol kardeşi: Daha önce Ahiliğe girmiş iki kişi Ahi adayına sürekli arkadaşlık yaparak onun tutum ve davranışlar kazanmasını sağlarlardı.

Doğru yanıt B'dir.

Yaren meclisinin gün ve saatleri belirlendikten sonra meclisi yönetecek bir “başağa”, bir “küçük ağa” ve bir de “çavuş” seçilirdi. “Başağa” toplantının genellikle masraflarını da karşılayan çevresinde saygınlığı ile tanınan kişi olurdu ve meclisin sağlıklı ve düzenli yürütülmesinden sorumluydu. “Küçükağa” ise toplantının her türlü hazırlıklarını yapardı. “Çavuş” ise her türlü hazırlık tamamlandıktan sonra toplantının yürütülmesiyle ilgilenirdi. Toplantıda disiplinin sağlanması ve kuralların titizlikle uygulanması da onun göreviydi. Yaren meclisi özellikle uzun kış gecelerinde her hafta düzenlenmekteydi. Bu yüzden her haftanın “başağası” farklı bir kişi de olabilmekteydi. Doğru cevap A seçeneğidir.

Seymen kelimesinin kaynağı ile ilgili olarak elimizde yeterli belge bulunmamaktadır. Ancak Seymen sözcüğünün Balkanlar’da kale muhafızı anlamına geldiği bilinmektedir. Seymenlikle ilgili elimizdeki bilgilere toplu olarak baktığımız zaman bu kurumun daha çok gençler arasında örgütlendiği görülür. Seymenlik, Ege’deki efe ve zeybek geleneğinin bir başka türünü oluşturmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Anadolu ve Balkanlarda, Selçuklu ve Osmanlı Devleti döneminden kalma çok sayıda
vakıf bulunmaktadır. Vakıfların yönetilmesi için geliştirilen yönergelere “vakıfname” adı
verilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Vakıflar hizmet verdikleri alanlar bakımından aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• İbadetle ilgili vakıflar
• Kent hizmetleri ile ilgili vakıflar
• Sağlıkla ilgili vakıflar
• Yol güvenliği ile ilgili vakıflar
• Eğitimle ilgili vakıflar
• Kentte sosyal dayanışmayı güçlendirici vakıflar

Bu vakıflar genellikle camiler, türbeler, dergâh ve zaviyelerdir. İbadet kurumlarının inşası
sırasında işlevlerini sağlıklı bir biçimde yürütebilmeleri için bazı yöntemler uygulanırdı.
Bu kurumlar halkın inanç ihtiyaçlarını karşılayan kurumlardı. Ayrıca bu kurumların, eğitim ve halkı aydınlatma gibi işlevleri de vardı. Bu yüzden ibadetle ilgili vakıfların çevresine dükkânlar yapılırdı. Bunların kira gelirleri ibadethanenin masrafına ayrılırdı. Ayrıca
yine çevresine hamam yapılırdı. Hamamın işletilmesinden elde edilen gelirler, ibadethanenin masraflarına harcanırdı. Bu konuda günümüze bile örnek olacak bir anlayış vardı.
Bir inanç merkezi yapılırken önce hamamı yapılırdı. İşçiler her sabah ve akşam banyo
yaparak inşaatta çalışırlardı.

Bu vakıflar büyük bir çeşitlilik göstermektedir. Geleneğimizde hemen hemen kent hizmetlerinin tamamına yakın kısmı için kurulmuş vakıf kurumları vardır. Bunlar arasında
kentin su yollarının yapılması ve işletilmesi için kurulan vakıflar, su kemerlerinin bakım
ve onarımları için kurulmuş vakıflar, çeşme ve sebil adını verdiğimiz bütün halkın hizmetine sunulmuş su kaynakları, kaldırım, aşevi, köprü ve okul gibi belediye hizmetleri ile
ilgili kurulmuş vakıflar bulunmaktadır. Bunların masraflarının karşılanması için yine bağ,
bahçe, tarla, hamam, dükkân gibi taşınmazlar vakfedilirdi.

Bu vakıflar büyük bir çeşitlilik göstermektedir. Geleneğimizde hemen hemen kent hizmetlerinin tamamına yakın kısmı için kurulmuş vakıf kurumları vardır. Bunlar arasında
kentin su yollarının yapılması ve işletilmesi için kurulan vakıflar, su kemerlerinin bakım
ve onarımları için kurulmuş vakıflar, çeşme ve sebil adını verdiğimiz bütün halkın hizmetine sunulmuş su kaynakları, kaldırım, aşevi, köprü ve okul gibi belediye hizmetleri ile
ilgili kurulmuş vakıflar bulunmaktadır. Bunların masraflarının karşılanması için yine bağ,
bahçe, tarla, hamam, dükkân gibi taşınmazlar vakfedilirdi.

Özellikle halka sağlık hizmetlerinin verilmesi, hastanelerin yapılması ve işletilmesi için
bağışlar yapılmıştır. Selçuklular döneminde Anadolu’da kurulan çok büyük hastaneler bulunmaktadır. Bunların birçoğu dünya tıp literatürüne girerek övünç kaynağımız olmuşlardır.

İslam kaynaklarına göre Hz. Muhammed vefatından önce “semğ hurmalığı” adıyla anılan bahçesinin alınıp satılmasını yasaklamıştı. Bahçenin yıllık üretiminin yoksullara dağıtılmasını vasiyet etmişti. Peygamberin bu güzel davranışı, daha sonra “sünnet” olarak kabul edilerek onun izinden giden inananlar tarafından yaygınlaştırıldı. Doğru cevap D'dir.

Bu vakıflar özellikle yol ve ulaşım güvenliği ile ilgilenirdi. Bu nedenle kervanların özgürce
ve güvenle seyahatini sağlamak, yollarda kurulan kervansarayların işletilmesi için vakıflar kurulurdu.

Bu vakıflar, kişilerin eğitim masraflarının tamamını karşılamaktaydı. Bu kurumlar içinde ilkokuldan başlayarak üniversiteye kadar eğitim veren birçok vakıf medresesi bulunmaktaydı. Bunlardan bir kısmı devlet adamları, eşleri ve varlıklı işadamları tarafından vakfedilmiştir. Hemen hemen
Anadolu’nun bütün kentlerinde ve önemli ilçe merkezlerinde birbirinden ünlü yüksek
okullar vardı. Bunların tamamı vakıf sistemi ile varlıklarını sürdürmüşlerdir.

Kentlerde sosyal örgütlenme yine üretim ilişkisine bağlı olarak gelişmişti. Bu üretim
ilişkisinin getirdiği zorunluluklar uzun kış günlerinin sıkıntısızca geçirilmesi için bazı
önlemlerin alınmasını zorunlu kılıyordu. Doğru yanıt E'dir.

Her iş ve meslek grubunun bir Ahi birliği olurdu. Bu Ahi birlikleri kendi içinde usta,
kalfa ve çırak olmak üzere meslek sahipleri ve adaylarını sınıflandırırdı. Ahi birliğinin
başkanı ,mesleğinin en ustası ve en saygını olan kişi olurdu. Ahi birliklerinin görevi kent
içindeki esnafa şu yararları sağlardı:
• Hammadde gereksinmesinin karşılanmasını organize ederdi. Kente dışardan gelen
hammaddenin dağıtımının hakkaniyet ölçüsüne göre yapılmasını sağlardı:
• Üretilen malların kalitesinin kontrolü yine Ahi birliğinin başkanı veya görevlendirdikleri tarafından yapılırdı. Bu yöntem kentte üretilen malların bir kalite standardını luştururdu.
• Meslek etiğini oluşturan ilkelerin uygulanması titizlikle denetlenirdi. Mala hile karıştırmak, malı olduğundan daha fazla ücretle satmak; bozuk, kalitesiz mal satmak
aynı alanda satış yapan diğer iş yeri sahibinin müşterisini çekmek kesinlikle yapılmaması gereken şeylerdi.
• Meslek içi eğitim çalışmaları planlanır ve yürütülürdü.
• Meslekte çıraklıktan kalfalığa, kalfalıktan ustalığa yükseltilme sınavları bu Ahi birlikleri tarafından gerçekleştirilirdi.
• Ustalar için yeni işyeri açılması sırasında Ahi birlikleri işyerinin açılmasına maddi
ve manevi olarak destek olurlardı.

Ahiliğin temel ilkeleri şunlardır:
• Elini açık tut: Yani cömert ol. İhtiyacı olan kimseye bir şey verirken o kişinin gururunu kırmadan ve onu sıkıntıya düşürmeden ver. Verdiğin şey bir övgü bile olsa
onu karşılık beklemeden ver.
• Sofranı açık tut: Yani konuksever ol. Konuğun gelmesini bekle veya davet et. Konuğa evinde yiyecek olarak ne varsa onlardan çıkar. Konuk ağırlamak için kendi
rahatından vazgeçerek konuğunun rahatını düşün.
• Kapını açık tut: Konuklarını barındır ve senden yardım isteyenlerin yardım isteklerini karşıla.
• Dilini bağlı tut: Yani her sözü söyleme. Çünkü söz kalp kırar gönül incitir. Dedikodu ve başkalarını arkalarından eleştirmeden (gıybetten) sakın. Bu konuda Kırşehirli yazar Gülşehri şu sözleri söylemiştir:

Öncelikle Ahilikte her Ahi’nin mutlaka bir mesleği olmalıdır. Kişi, birden fazla meslek
koluyla değil yeteneği olan bir meslek koluyla ilgilenmelidir. Ahilerin kurtulmaları gereken en önemli kusur; tamah, yani açgözlülüktür. Bu yüzden daha çıraklık aşamasından
başlayarak kişisel açgözlülükten kurtulmak için çalışılırdı.
Ahiliğin temel ilkeleri şunlardır:
• Elini açık tut: Yani cömert ol. İhtiyacı olan kimseye bir şey verirken o kişinin gururunu kırmadan ve onu sıkıntıya düşürmeden ver. Verdiğin şey bir övgü bile olsa
onu karşılık beklemeden ver.
• Sofranı açık tut: Yani konuksever ol. Konuğun gelmesini bekle veya davet et. Konuğa evinde yiyecek olarak ne varsa onlardan çıkar. Konuk ağırlamak için kendi
rahatından vazgeçerek konuğunun rahatını düşün.
• Kapını açık tut: Konuklarını barındır ve senden yardım isteyenlerin yardım isteklerini karşıla.
• Dilini bağlı tut: Yani her sözü söyleme. Çünkü söz kalp kırar gönül incitir. Dedikodu ve başkalarını arkalarından eleştirmeden (gıybetten) sakın. 
• Gözünü bağlı tut: Yani ayıpları, kusurları ve eksikleri görerek onları insanların
yüzlerine vurma.
• Belini bağlı tut: Cinsellik konusunda kendini koru. Yaşamını sadece cinsellik olarak algılama. Yapılmaması gereken davranışlardan sakın.
Bu temel ilkeler doğrultusunda her Ahi adayı çırağa dört yol gösterici verilirdi:
• Ustalar: Ustalar mesleği ve meslek ahlakını öğretirdi.
• Yol atası: Bütün yaşamı boyunca kendisi için gerekli olan tutum davranışları kazanmasını sağlardı.
• Sağ ve sol yol kardeşi: Daha önce Ahiliğe girmiş iki kişi Ahi adayına sürekli arkadaşlık yaparak onun tutum ve davranışlar kazanmasını sağlarlardı.