TOPLUMA HİZMET EĞİTİMİ

Bir kişi felakete uğradığı zaman obanın veya köyün ileri gelenleri toplanarak ona yardım yaparlardı. Yapılan yardımlara bazı bölgelerde “manap”, bazı bölgelerde “cila” adı verilirdi. Bu toplantılarda iki yöntem uygulanırdı. Bunlardan birincisi obanın veya köyün ileri geleni, bir bütün koyunu pişirterek ortaya getirirdi. Kızartılmış koyunun paylaşılması sırasında hayvanın et olarak en değerli bölümleri en çok yardım yapması gereken kişiye verilirdi. Böylece herkes gücüne göre afetzedeye belirli sayıda koyun, keçi veya at verirdi.

Kent Hizmetleri ile İlgili Vakıflar

Bu vakıflar büyük bir çeşitlilik göstermektedir. Geleneğimizde hemen hemen kent hizmetlerinin tamamına yakın kısmı için kurulmuş vakıf kurumları vardır. Bunlar arasında kentin su yollarının yapılması ve işletilmesi için kurulan vakıflar, su kemerlerinin bakım ve onarımları için kurulmuş vakıflar, çeşme ve sebil adını verdiğimiz bütün halkın hizmetine sunulmuş su kaynakları, kaldırım, aşevi, köprü ve okul gibi belediye hizmetleri ile ilgili kurulmuş vakıflar bulunmaktadır. Bunların masraflarının karşılanması için yine bağ, bahçe, tarla, hamam, dükkân gibi taşınmazlar vakfedilirdi.

Kayseri’de kurulmuş olan Gevher Nesibe Hatun Tıp Fakültesinde de beyinle ilgili cerrahi operasyonlar yapılabiliyordu. Bugün Gevher Nesibe Hatun Tıp Fakültesi, tıp müzesi olarak hizmet vermektedir. Medreselerin tamamı vakıf geleneği ile kurulmuştu.

Ahiliğin temel ilkeleri şunlardır:

Elini açık tut: Yani cömert ol. İhtiyacı olan kimseye bir şey verirken o kişinin gururunu kırmadan ve onu sıkıntıya düşürmeden ver. Verdiğin şey bir övgü bile olsa onu karşılık beklemeden ver.

Sofranı açık tut: Yani konuksever ol. Konuğun gelmesini bekle veya davet et. Konuğa evinde yiyecek olarak ne varsa onlardan çıkar. Konuk ağırlamak için kendi rahatından vazgeçerek konuğunun rahatını düşün.

Kapını açık tut: Konuklarını barındır ve senden yardım isteyenlerin yardım isteklerini karşıla.

Dilini bağlı tut: Yani her sözü söyleme. Çünkü söz kalp kırar gönül incitir. Dedikodu ve başkalarını arkalarından eleştirmeden (gıybetten) sakın. Bu konuda Kırşehirli yazar Gülşehri şu sözleri söylemiştir:

Erfene genellikle uzun kış geceleri birbirleriyle bir arada bulunmaktan zevk alan kimselerin yaptıkları bir eğlence toplantısıdır. Anadolu’nun özellikle kırsal alanında hâlen süren bu toplantıların genel özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:

Erfene yaşıtlar arasında yapılan bir toplantıdır. Yaşlıların erfenesi ile gençlerin erfenesi birbirinden farklılıklar gösterir.

Kadınlar ve erkekler ayrı ayrı erfene yaparlar.

Erfene genellikle haftada bir yapılan bir sohbet toplantısıdır.

Diğer toplantılarda olduğu gibi yemekli olarak yapılmaktadır.

Genel olarak toplantıya katılanlar en az altı en çok 20 kişiden oluşur.

Bir köyde, ilçede veya kentte birden fazla erfene toplantısı yapılır.

Erfene meslek gruplarının değil birbirleriyle bir arada bulunmaktan mutluluk duyan kimselerin toplantısıdır.

İmece iki başlık altında incelenebilir:

• Bütün toplumun gereksinmesi için yapılan imeceler: Bu imece türü köyün ortak gereksinmesi olan köy yollarının yapılması, köye su getirilmesi, bağ ve bahçelerin belirli bir düzen içinde sulanabilmesi, köyün hayvanlarının otlatılması için çoban tutulması, özellikle ekili alanlarla bağ ve bahçelerin hırsızlık, talan ve hayvanların tahribatından korunması için köy bekçisi atanması gibi konuları içine almaktadır.

Seymenler Kurtuluş Savaşı yıllarında çok önemli görevler üstlenmişlerdi. Büyük Atatürk, Ankara’ya gelişinde Seymen Alayı ile karşılanmış; Seymenler, savaş yıllarında büyük özveride bulunmuşlardı. Bu özveriye duyulan saygı ile Atatürk Seymenlere ve Seymen geleneğine büyük önem vermiştir.

Günümüzde bu geleneği Ankara Kulübü sürdürmektedir.

Yalnızca bireylerin gereksinmesi için yapılan imeceler: Bu imeceler öncelikle tarımla uğraşılan yerlerde tarlaların sürülmesi ve ekilmesi, bağ ve bahçelerde budama ve bahçe bakımı işlemi, hasatın yapılması sırasında iş birliği, mahsulün pazarlanması için taşınması sırasında yapılan iş birliği, kış hazırlıkları sırasında un, bulgur ve tahıl ürünlerinin hazırlanması sırasında yapılan iş birliği, düğün, sünnet düğünü, ölüm ve benzeri durumlarda yapılan iş birliği olarak sayılabilir.

Sıra Gezme

Sıra gezme geleneği günümüzde medyanın da etkisiyle en çok tanınan kurumlardan biridir. Özellikle Urfa yöresinde hâlen yaşıyor olması sebebiyle yalnız Urfa yöresine aitmiş gibi algılanmaktadır. Oysa sıra gezme de Anadolu’nun birçok yöresinde bilinen fakat zamanla gittikçe yok olan bir kurumumuzdur. Bugün Urfa yöresinde yaşayan sıra gezme geleneği daha çok zengin müzik repertuarı ile ilgi toplamaktadır.

Yaren toplantısının bölümleri şunlardır:

Önce toplantıya çavuş ve küçükağa gelirdi.

Saz heyeti daha sonra gelerek yerini alırdı.

Yarenler ikili veya üçlü olarak gelir, küçükağayı selamlayarak yerlerine otururlardı.

Daha sonra başağa gelerek yerini alır. Bütün bunlar olurken saz heyeti peşrev adını verdiğimiz toplantının giriş müziğini çalardı.

Bütün yarenler tamam olduktan sonra kahve ikramı başlardı.

Kahve ikramından sonra toplu veya tek tek halk müziğimizin önceden bilinen türküleri

söylenirdi.

Mahkeme kurulurdu. Mahkemede daha önceki yaren toplantısından bu yana birbirine küs, birbirinden şikâyetçi kimseler varsa söz alarak şikâyetlerini dile getirirlerdi. Bu durumda toplantıda büyük bir sessizlik hâkim olurdu. Başağa hâkim, küçükağa savcı, yarenler ise jüri olurlardı. En son karar yarenler tarafından onaylanırdı. İşlenen suçun büyüklüğüne ve küçüklüğüne göre bir ceza verilirdi. Cezalar bütün yarenlere yemek ısmarlama, onları hamama götürme ve benzeri cezalardır. Cezaların en ağırı bir toplumsal boykot olan yarenden kovulmadır. Kovulan kişi hiçbir toplantıya alınmaz ve davet edilmezdi.

Yaren meclisinde daha sonra üç tür oyun oynanırdı. Bu oyunlar kişisel gelişimle ilgilidir.

Anadolu'da yaylalara çıkarak yardımlaşmak amacıyla bir araya gelen ve hayvanların sağılması işini gören kadınlar Berci olarak adlandırılmışlardır.

Kervansarayla yol güvenliği ile ilgili vakıflar arasında yer almaktadırlar.

Genellikle uzun kış geceleri birbirleriyle bir arada bulunmaktan zevk alan kimselerin yaptıkları bir eğlence toplantısı Erfene'dir

Toplumun ortak malı olarak kabul edilen orman, göl, mera ve araziler koruk olarak ifade edilirler.

Anadolu'da ki ahilik yapısına benzer özellikler meşrep adına örgütlenme ile benzerdir.

Anadolu'daki meslek eğitiminde en önemli kurumlar arasında gösterilen Ahilik kurumu Kırşehir'den başlayarak tüm Anadolu'ya yayılmıştır.

Ahilik devlet erki tarafından kurulmayan ve yönetilmeyen, bireylerin kendi istekleriyle bir araya geldikleri, yönergelerini oluşturarak yürüttükleri sivil toplum örgütüdür.

Erfene yaşıtlar arasında yapılan bir toplantıdır. Yaşlıların erfenesi ile gençlerin erfenesi
birbirinden farklılıklar gösterir.

Efe ve zeybek geleneği ile Ahiliğin karışımından oluştuğu kabul edilebilen gelenek seymenliktir

Seymenlik, sadece Ankara ile sınırlı değil, Anadolu’nun birçok yöresinde yaşayan bir sosyalleşme biçimidir.