TOPLUMA HİZMET EĞİTİMİ

Devlet bir kavram olarak anlamını içinde bulunduğu zamandan alır. Tarihsel süreç içinde devlet içinde bulunduğu dönemin sosyolojik, ekonomik, kültürel ve hukuksal özelliklerinden etkilenerek farklı özellik ve işlevler üstlenmiştir. İçinde bulunduğumuz dönemde devlet ve işlevleri ‘modern devlet’ ya da ‘ulus devlet’ kavramsallaştırmaları altında tartışılmaktadır. Modern devletin kökeni Batı Avrupa’da feodalitenin yıkılışı ile başlayan uluslaşma sürecine dayanır. Yerel derebeylerin iktidarı kaybetmesi, kent soyluların güçlenerek iktidara aday olması, Fransız İhtilali, Sanayi Devrimi ve ekonomik ve toplumsal dinamiklerin bu gelişmeler doğrultusunda şekillenmesi Batı Avrupa'nın kendi dinamikleri içinde bu günkü modern devlet anlayışının başlangıcı olmuştur.

Sorunun doğru yanıtı D seçeneğinde yer almaktadır. Refah devletinin özellikle ikinci dünya sa­vaşından sonra başlayan yükselişi 1979 yılında yaşanan dünya ekonomik krizi ile yeni bir dönemece girer. Dünya üzerinde özellikle hissedilen bu kriz devletlerin yapı ve politika­larına yönelik yeni bir anlayışı da beraberinde getirir. Başlangıçta devletlerin ekonomik pazarla ilişkilerini yeniden düzenleyen ve neo-liberalizm olarak adlandırılan ekonomi politikaları, daha sonra sosyal refah devletinin tüm işlev ve rollerini de etkilemiştir. Neo-liberalizm basitçe sosyal refah devletinin eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik gibi asli görev alanlarına bütçeden aktardığı kaynakların azaltılarak, finansmanın ve yatırımların özel sektör tarafından yapıldığı bir ekonomi politikasıdır. Neo-liberalizmin en önemli sonucu sosyal devletin sorumluluk alanları olarak tanımlanan eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik alanında yürüttüğü hizmetlerin özelleştirilmesidir.

Geniş anlamıyla sosyal politika, sosyal güvenliğin yanı sıra toplumsal kesimlere hiçbir ayırım gözetmeden; sağlık hizmetleri, sosyal hizmet (çocuk, genç, yaşlı, engelli), başta dezavantajlı gruplar olmak üzere tüm kesimlere; eğitim, istihdam, barınma gibi hizmetler sunulmasını içerir. Sosyal devlet ve sosyal politika kavramlarıyla birlikte en çok tartışılan alan sosyal yardımlar ve hizmetlerdir. Türkiye’de sosyal politikalara ilişkin temel hizmetleri yürüten kurum ve kuruluşlar arasında; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK), Türkiye İş Kurumu (İŞKUR), Vakıflar Genel Müdürlüğü ve belediyeler yer alır. Buna göre doğru yanıt E seçeneğidir.

Sosyal yardım basitçe toplumda asgari yaşam koşullarına sahip olmayan ya da “yoksul” olarak tanımlanan bireylerin yaşam koşullarını iyileştirmeye yönelik yapılan parasal ve nesnel yardımları kapsar. Sosyal yardımın yasal anlamda düzenlendiği ilk ülke İngiltere’dir. Buna göre doğru yanıt A seçeneğinde verilmiştir.

Şartlı Nakit Transferi (ŞNT) sosyal yardım programı az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerde yoksullukla mücadelede kullanılan bir programdır. Özellikle Latin Amerika ülkeleri ve bazı Afrika ülkelerinde yaygınlıkla uygulanmaktadır. Temel amacı yoksulluğun sosyo-genetik bir faktör olarak aile kurumu aracılığıyla nesillerden nesle ge­çişini önlemektir. Yardım nakit olarak yapılır ve yardım alabilmek belli koşulları yardım alanların yerine getirmesine bağlıdır. Şartlar belli özelliklere sahip yoksul birey ve hanele­rin yaşam koşullarının iyileştirilmesine yönelik kamusal eğitim ve sağlık hizmetlerinden yararlanmaları üzerine odaklanır. ŞNT yardım programları eğitim, sağlık ve yardım alanın süreçte yer almasını sağlayan katılım olmak üzere üç bileşenden oluşur. Dolayısıyla B seçeneği doğru değildir. Bu ülkelerde yaygın bir biçimde kullanılmasına karşılık, örneğin 2001 yılından beri Türkiye’de de uygulanmaktadır.

Doğru yanıt C seçeneğinde yer almaktadır. Türkiye’de ŞNT yardım programı 2001 yılında Dünya Bankası destekli ‘Sosyal Riski Azaltma Projesi (SRAP)’ ile başlamıştır. Şartlı Nakit Transferi eğitim ve sağlık hizmet alanlarına yöneliktir. Nüfusun en yoksul % 6’lık kesiminde yer alan ve maddi imkânsızlıklar nedeniyle çocuklarını okula gönderemeyen ailelere, çocuklarının okula devam etmeleri şartıyla, “Şartlı Eğitim Yardımı” yapılmaktadır. Ödemeler Ziraat Bankası ve PTT’ler aracılığı ile doğrudan anneler adına açılan hesaplara yapılmaktadır. Kız çocuklarına yapılan yardım miktarı erkek çocuklarına yapılan yardım miktarından daha yüksektir. Şartlı Sağlık Yardımı kapsamında, nüfusun en yoksul kesiminde yer alan ailelere 0-6 yaş arası çocuklarını düzenli olarak sağlık kontrollerine götürmeleri şartı ile düzenli nakit para yardımı yapılmaktadır. Yardımlar programın adından da anlaşılacağı üzere nakit transferi biçiminde gerçekleştirilir.

Doğru yanıt E seçeneğidir. Sosyal sermaye kavramının öncül kavramları olan beşeri sermaye ve kültürel sermayedir. Beşeri sermaye kavramı daha çok ekonomi bilimi içinde kar getirmesi beklenen, pazarda değişim değeri olan ya da yaratan ve artı değeri olan bir kaynak olarak tanımlanmıştır (Gough, 1989). Schultz’a (1961) göre beşeri sermaye bireyin sahip olduğu nitelikler ve bu niteliklerin ortaya koyduğu üretme kapasitesidir.

Sorunun doğru yanıtı D seçeneğidir. Sermaye kavramı daha çok ekonomi bilimi içinde kar getirmesi beklenen, pazarda değişim değeri olan ya da yaratan ve artı değeri olan bir kaynak olarak tanımlanmaktadır. Sosyal sermaye kavramı ise alanyazında modern toplumlarda bireyselleşme sorunu, sivil toplum, toplumsal dayanışma, yardımlaşma ve sosyal politika gibi geniş bir bağlamda tartışılmaktadır. Sosyal sermayenin ne olduğuna ilişkin farklı kavramsallaştırmalar ve kuramlar vardır. Pierre Bourdieu, James S. Coleman ve Robert D. Putnam sosyal sermayeye ilişkin kuramlarıyla ön plana çıkan düşünürlerdir. Bourdieu’ya göre sosyal sermaye bireyin içinde bulunduğu koşullarla ilişkilidir ve daha çok sosyal etkileşimler üzerinden kurulur.  James Coleman’a göre sosyal sermaye toplumsal yapının bir görünüşüdür. Putnam’a göre sosyal sermayenin yaratılmasında toplum belirleyicidir. Özellikle sivil toplum örgütleri, sendikalar, dinsel gruplar sosyal sermayenin üretilmesinde ve paylaşılmasında esastır. Sosyal sermaye ağlar üzerinden yaratılan, bireylerin katılımıyla kazanılan ve genişleyen bir olgudur.

Bir kavram olarak devlet, devletin toplumsal yarar ve gelişime yönelik rol ve işlevleri, toplumsal yarara ilişkin benimsenen sosyal politikalar, toplumda dezavantajlı gruplara yönelik üretilen ve sosyal politikaların bir parçası olan sosyal yardımlar ve tüm bu işlev ve etkinliklerin temel hedefi olan sosyal sermayenin gelişimi topluma hizmet eğitiminin de içinde yer aldığı büyük bir sistemin bileşenleridir.

Hobbes’a göre insanlar doğa durumundayken savaş ve kargaşa halindedirler. Bu dönemde insan insanın kurdudur (Homo Homini Lupus). İnsanlar bu durumdan kurtulmak için kendi aralarında yaptıkları bir toplumsal sözleşmeyle özgürlüklerini Leviathan’a (dev, ejderha) devrederler (Şenel, 2004). Leviathan devleti temsil etmektedir. Toplumsal sözleşmeyle bireyler devletin koyacağı kuralları ve bu kuralları uygulamak için kullanacağı gücü kabul ederler ve meşru sayarlar. Leviathan’ın görevi düzeni sağlamaktır. Sözleşmede ortaya çıkan devlet sisteminde güç devlettedir ve devlet istediği zaman kuralları değiştirebilir. Sözleşme tek taraflıdır. Bu özelliğiyle toplumsal sözleşmeyle ortaya çıkan devlet özgürlükçü değil otoriterdir.

Hobbes, Locke ve Rousseau’nun toplum sözleşmesi ve devletin ortaya çıkışına ilişkin görüşleri tarihsel gerçeklerin ötesinde olabileceklere ilişkin birer kurgudur. Ancak bu kurgular devletin varlığına ilişkin tarihsel, felsefi, siyasal ve sosyolojik bir mantık dizgesini takip eder ve böylece kavramsal bir arka plan oluşturur.

Keynesyen Ekonomi ve Devlet: 1929 dünya ekonomik buhranı ile birlikte işsizlik başta olmak üzere birçok ekonomik ve sosyal sorun ortaya çıkmıştır. Keynes, ekonominin canlanması, tüketimin tekrar artması ve büyümenin başlaması için devletin ekonomiye bir seri müdahalesini içeren görüşleriyle sonuçları itibariyle devletin sosyal rollerini yeniden tanımlayan yeni bir yaklaşımı ileri sürmüştür.

Bu dönemde devletler hükümetleri aracılığıyla eğitim, sağlık, iş eğitimi başta olmak üzere, temel alt yapı yatırımları olarak kabul edilen yol, baraj ve demiryolları gibi kamu mal ve hizmetlerine yatırım yapmaya başlamıştır. Devletlerin ekonomik ve sosyal sorunların çözümlerine yönelik yeni rol ve işlevleri tanımlanmaya başlanmıştır.

Ekonomik sistem açısından değerlendirildiğinde refah devleti ekonomik pazara hükümetin müdahalesini içeren kapitalist sistemdeki devlet rolüdür. Bu rol aşağıda belirtilen üç temel bileşenden oluşur:

Bu anlamıyla refah devleti bir toplumda ekonomik ve politik sistem bileşenlerinin etkileşiminin düzenlenmesi olarak da betimlenebilir.

Başlangıçta devletlerin ekonomik pazarla ilişkilerini yeniden düzenleyen ve neo-liberalizm olarak adlandırılan ekonomi politikaları, daha sonra sosyal refah devletinin tüm işlev ve rollerini de etkilemiştir. Neo-liberalizm basitçe sosyal refah devletinin eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik gibi asli görev alanlarına bütçeden aktardığı kaynakların azaltılarak, finansmanın ve yatırımların özel sektör tarafından yapıldığı bir ekonomi politikasıdır. Neo-liberalizmin en önemli sonucu sosyal devletin sorumluluk alanları olarak tanımlanan eğitim, sağlık ve sosyal güvenlik alanında yürüttüğü hizmetlerin özelleştirilmesidir. İngiltere’de Margaret Thatcher ve Birleşik Devletlerde Ronald Reagan ile başlayan bu politikalar zamanla dünya genelinde yayılarak sosyal refah devletinin rol, işlev ve hizmet sunum biçimlerini kökten değiştirmiştir.

Sosyal politika dar anlamıyla refah devletinde kapitalist ekonomi ve sanayileşmeyle ortaya çıkan toplumsal değişimlerden olumsuz yönde en fazla etkilenen çalışan kesimlerin korunması amacıyla çıkarılan kanunlarla çalışanların haklarının düzenlenmesini ve çalışan kesimlere daha olumlu çalışma koşulları sunulması çerçevesinde tanımlanır. Geniş anlamıyla ise sosyal güvenliğin yanı sıra toplumsal kesimlere hiçbir ayırım gözetmeden; sağlık hizmetleri, sosyal hizmet (çocuk, genç, yaşlı, engelli), başta dezavantajlı gruplar olmak üzere tüm kesimlere; eğitim, istihdam, barınma gibi hizmetler sunulmasını içerir

Sosyal yardımların düzenlenmesine temel teşkil eden kanun ve kanun hükmünde kararnameler aşağıda belirtilmiştir:

• 5393 sayılı Belediye Kanunu

Sosyal sermaye kavramı alanyazında modern toplumlarda bireyselleşme sorunu, sivil toplum, toplumsal dayanışma, yardımlaşma ve sosyal politika gibi geniş bir bağlamda tartışılmaktadır. Sosyal sermaye kavramının öncül kavramları olan beşeri sermaye ve kültürel sermayedir.

Topluma hizmet Eğitimimin toplum açısından sağladığı fırsatlar şöyle sıralanabilir:

• Topluma hizmet etkinlikleriyle paylaşılan değerler bağlamında amaçlı ve örgütlü ilişki ağları yeniden üretilir. Paylaşılan değerler, sahip olunan bireysel bilgi, beceri ve tutumlar bu ilişki ağları üzerinden paylaşılır ve ortak toplumsal bir kimlik ve anlam olarak yeniden üretilir.

Devlet bir toplumdaki en büyük örgüttür. Devlet bu özelliği ile toplumsal yaşamı, ilişkileri, eğitim, ekonomi, hukuk ve diğer tüm toplumsal kurumları, toplumsal kurumlar arasındaki ilişkileri düzenleyen en büyük kurum olarak tanımlanabilir. Doğru cevap C’dir.

Devletin varlığını ve ortaya çıkışını açıklamaya yönelik en çok kabul gören kuram Toplum Sözleşmesi (Sosyal Kontrat) Kuramıdır. Kuramın temsilcileri Thomas Hobbes, John Locke ve Jean Jacques Rousseau’dur. Bu kuramın temsilcileri insanların kendi iradeleriyle yönetme, düzenleme ve gerektiğinde güç kullanma gibi haklarını bir üçüncü tarafa devrettikleri bir hukuksal durumdur. Bu üçüncü taraf devlettir. Doğru cevap B’dir.