TOPLUMA HİZMET EĞİTİMİ

Eyler ve Giles (1999) ile Zlotkowski (1998) topluma hizmet eğitimini toplumsal gereksinmelerin belirlendiği, öğrencilerin ders içeriğine ilişkin bilişlerinin eylem temelli yansıtıldığı, yurt- taşlık sorumluluklarının arttığı ve örgütlü hizmet etkinliklerinin gerçekleştirildiği kredili ve deneysel bir eğitim olarak tanımlamaktadırlar.

Weiget’e (1998) göre topluma hizmet eğitimini uygulama temelli eğitimlerden farklı kılan altı temel özelliği vardır. Bu özelliklerden ilk üçü toplumsal ve diğer üçü ise eğitimsel yöne vurgu yapar. Bu özellikler şu biçimde ifade edilebilir:

1. Topluma hizmet eğitimi toplumsal yarar açısından önem taşır ve anlamlıdır. 2. Hizmet etkinliği amaç ve gereksinmeleri karşılar.
3. Toplumsal gereksinmeler tanımlanır.
4. Hizmet etkinliği dersin amaçlarına yöneliktir.

5. Topluma hizmet eğitimi çerçevesinde dersin amaçlarına yönelik ödev ya da proje- lerle iç içe geçer.

6. Ödev ya da projeler değerlendirilir ve notlanır.

En basit biçimiyle değerlendirildiğinde topluma hizmet eğitimi üç temel bileşenden oluşur (Hironimus-Wendt ve Lovell-Troy, 1999):

Öğrencilere öğretim programındaki kazanımlara bağlı olarak zorunlu ya da seç- meli ders bağlamında hizmet temelli etkinliklere katılma fırsatı sunulması.

Ders içeriği bağlamındaki kazanımları toplumdaki bireylerle etkin ve yapıcı bir işbirliği içinde edinilmesine yönelik öğretim üyesinin hizmet etkinliğini gerçek- leştirecek ve bu hizmetten etkilenecek tarafları bilinçli olarak seçmesi ve bir araya getirmesi.

Öğrencilerin topluma hizmet etkinliğine ilişkin gözlem ve deneyimleri çözümle- mesi ve yansıtması.

Amerikan geleneği içinde 1982’de “Ulusal Gençlik Liderlik Konseyi” ve 1984’te “Kampüs Sosyal Yardım Fırsat Ligi”nin kurulması, 1990 yılında Amerikan senatosundan “Top- luma Hizmet Sözleşmesi”nin geçmesi ve 1993 yılında dönemin Birleşik Devletler başka- nının tüm topluma hizmet uygulamalarını “Öğren ve Amerika’ya Hizmet Et” adı altında yasalaşatırması topluma hizmet eğitiminin kilometre taşları olarak kabul edilir.

Hutchison’ın (2001) alana ilişkin bilimsel çalışmaları derlediği çalışmasın- da topluma hizmet eğitiminin yükseköğretim kurumlarında kurumsallaşmasına ilişkin altı temel sistem bileşeni tanımlanmıştır. Bunlar; (1) ilişkilendirilmiş kurumsal vizyon ve misyon, (2) yönetsel liderlik, (3) merkezi koordinasyon, (4) öğretim elemanı desteği ve katılımı, (5) öğrenciler tarafından sahiplenme ve (6) toplumsal ortaklıklardır.

Kurucuları arasında Charles Sanders Piers, William James George Santayana’nın yanı sıra John Dewey’in de bulunduğu pragmatizm, 1870’lerde Amerika’da ortaya çıkan felsefi bir akımdır. Pragmatizm bir kavram, ilke veya görüşün anlam veya doğruluğunu pratik so- nuçlarıyla belirleyen felsefe akımıdır (Yıldırım, 1991, s. 10).

Eleştirel eğitim kuramının özünde öğrencilere özgürlük bilincinin kazandırılması, otoriter eğilimlere yönelik farkındalık kazandırılması, güç ve bilgi ilişkisinin kavratılması ve bireysel eylemlerle değişime yönelik toplumsal bir dönüşüm başlatılması vardır.

Freire (1998) ve Giroux (1997)’a göre eleştirel eğitim kuramının özelliklerinden bazıları şu biçimde sıralanabilir:

• Toplumsal yapıda güç, bilgi ve bilginin üretimiyle ilişkilidir.
• Bu anlamıyla eğitim sadece bilginin üretimi ve kazanılmasının ötesinde gücü ka-

zanma ve meşrulaştırmaya yönelik politik bir anlam taşır.
• Toplumsal yapıda politik güçten yoksun, sosyal ve ekonomik açıdan zayıf grupta

yer alan bireylerin (Freire’göre ezilenlerin) özgürleşmesi için eleştirel bir bakış açısı

ile sorgulamaları gereklidir.
• Okul ve öğretmen toplumla, toplumsal sorunlarla ilgilidir ve öğrencilere sorun

çözme yöntemini temel alarak toplumsal sorunlara yönelik bir bilinç kazandırır.
• Öğretmenlerin öğretim içeriğini seçtiği ve öğrencilerin uyduğu, öğretmenin oto- rite, öğrencinin ise otoriteye uyan olduğu bir öğretim ekseninde hiç kullanmaya- cakları bilgileri sorgulamadan depoladığı eğitim anlayışı var olan güç ilişkilerini

yeniden üretir ve toplumsal bir değişim yaratmaz.
• Öğrencilerin sorgulamadan depoladıkları bilgilerin kazanıldığı eğitim Freire tara-

fından “bankacı eğitim” olarak adlandırılır.
• Öğrencinin aktif olarak öğrenme ortamında yer aldığı, sorun çözme yöntemiyle

eleştirel bir bilinç kazandığı, kazanılan eleştirel bilinçle ahlaki olarak “doğru” olanı yaptığı bir öğretim sürecine gereksinme vardır. Bu süreçte öğrenciler bir birey ola- rak özgürleşecektir.

• Öğretim tasarımında öğretmen öğrencilerini dinler, onların sınıf ortamına getir- dikleri sorunları seçer, problem çözme ve tümevarım yöntemi ile öğrencilerde ger- çek dünyaya ilişkin bilgilerin oluşmasını sağlar. Öğrenciler problem çözme ve sor- gulama yöntemi ile kazandıkları eleştirel bilinçle var olan gerçeğe müdahale ederler.

Topluma hizmetin bireysel yararları arasında aşağıdakiler yer almaktadır.

-Topluma hizmet eğitimi öğrencilerin sorgulama ve eleştirel düşünme becerilerine katkı sağlar

- Topluma hizmet eğitimi öğrencilerin öz yeterlik algılarının geliştirilmesine yönelik fırsatlar sunar.

-Topluma hizmet eğitimi öğrencilerin özsaygılarını geliştirmelerine yönelik fırsatlar sunar.

Topluma hizmet eğitimi öğrencilerin toplumsallaşma süreçlerinde tamamlayıcı ve geliştirici deneyimler sunar toplumsal kazanımlara yönelik yararlarındandır diğer seçenekler bireysel kazanımlara yönelik yararlarındandır.