TOPLUMA HİZMET EĞİTİMİ

Topluma hizmet eğitimi öğrencilerin özsaygılarını geliştirmelerine yönelik fırsatlar sunar.

Pragmatist felsefeye göre eğitim durumları yaşamın kendisidir. • Öğretim içeriği toplumsal yaşamda kullanılabilecek bilgi, beceri ve sorunların çözümüne yönelik davranışları kapsar. • Eğitim programının amacı bireyi yaşama hazırlamaktır. • Eğitim programı toplumda var olan gerçek sorunlar ve sorunların çözümüne yönelik kazanımlarla yapılandırılır. • Öğretim yöntemi gerçek durumlarda deneyim kazanma, gözlem, sınama-yanılma, deney ve yaparak yaşayarak öğrenme üzerine kuruludur. Bilimsel araştırma süreçlerini hâkim kılmak önemlidir. • Bilgi sonradan kazanılır. 8 Topluma Hizmet Eğitimi • Öğrenci merkezlidir. • Kuram ve uygulama arasındaki kopukluğa karşıdır. • Eğitim ve öğretim sürecinde bireysel farklara dikkat edilir. • Eleştirel bir bakış açısının kazanılması esastır. Öğrenciler edindikleri bilgi ve becerileri Dewey’in deyimiyle “eleştirel yansıtma” yoluyla işe koşarlar. Bu nedenle öğretim içeriğinin kazanılmasında bireyin düşünsel süreçleri ön plana çıkar. • Eleştirel düşüncenin içselleştirilmesi ve toplumsal sorunlarla ilişkilendirilmiş gerçek durumlardaki yaşantılar bireyin çevresini anlamasına, bireyin çevresine bağlanmasına ve bireyde demokratik davranışların gelişmesine katkı sağlar. • Ölçme değerlendirme açısından öğrencilerin gerçek durumlarda yaparak yaşayarak elde ettikleri kazanımlarını yine gerçek durumlarda eleştirel yansıtma yoluyla kullanabilmesi esas alınır.

Freire (1998) ve Giroux (1997)’a göre eleştirel
eğitim kuramının özelliklerinden bazıları şu biçimde sıralanabilir:
• Toplumsal yapıda güç, bilgi ve bilginin üretimiyle ilişkilidir.
• Bu anlamıyla eğitim sadece bilginin üretimi ve kazanılmasının ötesinde gücü kazanma ve meşrulaştırmaya yönelik politik bir anlam taşır.
• Toplumsal yapıda politik güçten yoksun, sosyal ve ekonomik açıdan zayıf grupta
yer alan bireylerin (Freire’göre ezilenlerin) özgürleşmesi için eleştirel bir bakış açısı
ile sorgulamaları gereklidir.
• Okul ve öğretmen toplumla, toplumsal sorunlarla ilgilidir ve öğrencilere sorun
çözme yöntemini temel alarak toplumsal sorunlara yönelik bir bilinç kazandırır.
• Öğretmenlerin öğretim içeriğini seçtiği ve öğrencilerin uyduğu, öğretmenin otorite, öğrencinin ise otoriteye uyan olduğu bir öğretim ekseninde hiç kullanmayacakları bilgileri sorgulamadan depoladığı eğitim anlayışı var olan güç ilişkilerini
yeniden üretir ve toplumsal bir değişim yaratmaz.
• Öğrencilerin sorgulamadan depoladıkları bilgilerin kazanıldığı eğitim Freire tarafından “bankacı eğitim” olarak adlandırılır.
• Öğrencinin aktif olarak öğrenme ortamında yer aldığı, sorun çözme yöntemiyle
eleştirel bir bilinç kazandığı, kazanılan eleştirel bilinçle ahlaki olarak “doğru” olanı
yaptığı bir öğretim sürecine gereksinme vardır. Bu süreçte öğrenciler bir birey olarak özgürleşecektir.
• Öğretim tasarımında öğretmen öğrencilerini dinler, onların sınıf ortamına getirdikleri sorunları seçer, problem çözme ve tümevarım yöntemi ile öğrencilerde gerçek dünyaya ilişkin bilgilerin oluşmasını sağlar. Öğrenciler problem çözme ve sorgulama yöntemi ile kazandıkları eleştirel bilinçle var olan gerçeğe müdahale ederler.

Topluma hizmet eğitimi öğrencilerin toplumsallaşma süreçlerinde tamamlayıcı ve geliştirici deneyimler sunar.Topluma hizmet deneyimi ile öğrencilerde yurttaşlık sorumlulukları gelişir. Topluma hizmet eğitimi etkinlikleri öğrencilerde demokratik tutum ve davranışların gelişmesine yönelik fırsatlar sunar. Topluma hizmet uygulamaları öğrencilerde sosyal adalet algısının gelişmesine
katkı sağlar. Topluma hizmet eğitimi toplumsal sorunlara ilişkin bir farkındalık kazandırır

Doğru yanıt D seçeneğidir. Topluma hizmet eğitimi kavramına ilişkin farklı tanımlar söz konusudur. Bu tanımlardan birinde toplumsal gereksinmelerin belirlendiği, öğrencilerin ders içeriğine ilişkin bilişlerinin eylem temelli yansıtıldığı, yurttaşlık sorumluluklarının arttığı ve örgütlü hizmet etkinliklerinin gerçekleştirildiği kredili ve deneysel bir eğitim olarak tanımlamaktadırlar. Topluma hizmet eğitimi, öğrenci kulüpleri tarafından örgütlenen ve sunulan sosyal hizmetler ve staj etkinlikleri gibi toplumun gereksinmelerini karşılamaya dönük çeşitli eğitsel etkinliklerden sadece biridir ve öğretim programı çerçevesinde öğrencilerin var olan bilgi ve becerileri yeni bilgi ve becerileri kazanacak biçimde düzenlenmesini gerektirir. Öte yandan topluma hizmet etkinlikleri bu yönüyle bir diğer eğitim etkinliği olan staj ile karşılaştırıldığında, staja göre daha az yapılandırılmış bir etkinliktir.

Doğru yanıt E seçeneğidir. Weiget’e (1998) göre topluma hizmet eğitimini uygulama temelli eğitimlerden farklı kılan altı temel özelliği vardır. Bu özelliklerden ilk üçü toplumsal ve diğer üçü ise eğitimsel yöne vurgu yapar. Bu özellikler şu biçimde ifade edilebilir: 1. Topluma hizmet eğitimi toplumsal yarar açısından önem taşır ve anlamlıdır. 2. Hizmet etkinliği amaç ve gereksinmeleri karşılar. 3. Toplumsal gereksinmeler tanımlanır. 4. Hizmet etkinliği dersin amaçlarına yöneliktir. 5. Topluma hizmet eğitimi çerçevesinde dersin amaçlarına yönelik ödev ya da projelerle iç içe geçer. 6. Ödev ya da projeler değerlendirilir ve notlanır. Öte yandan topluma hizmet eğitimi staj gibi uygulama temelli etkinliklerle karşılaştırıldığında daha az yapılandırılmış bir etkinliktir.

Sorunun doğru yanıtı B seçeneğidir. Toplumsal sorumluluk projeleri kamu, sivil toplum ve özel sektör örgütlerinin biri ya da bir kaçının işbirliği ile gerçekleştirilebilir. Toplumsal bir konu, sorun ya da gereksinmeye yönelik kamusal yarar ilkesi doğrultusunda hizmetler üretilir. Toplumsal sorumluluk projelerinde bireylerde projenin amaçları doğrultusunda farkındalık yaratmak, bilinçlendirmek ya da eğitim hizmeti sunmak projenin bileşenlerini oluşturabilir. Topluma hizmet eğitimi ise bir öğretim programı çerçevesinde öğrencilerin var olan bilgi ve becerileri yeni bilgi ve becerileri kazanacak biçimde düzenlenmesini gerektirir. Kamusal bir yararın yanı sıra öğrencilerin sosyal ve bireysel gelişimlerine yönelik sistematik kazanımların edinilmesini de amaçlar.

Doğru yanıt A seçeneğidir. Giles ve Eyler’e (1994) göre topluma hizmet bir terim olarak ilk kez “hizmet öğrenimi” adı altında Robert Sigmon ve Ramsey’in 1967’de Amerika Birleşik Devletleri’nde yaptığı bilimsel çalışmalarda ortaya çıkmıştır. Sigmon ve Ramsey’in çalışmaları gibi bu alandaki çalışmaları ivmelendiren güç ise 1960’lardan itibaren ABD’de kurulan “Deneysel Eğitim Ulusal Topluluğu”nun deneysel eğitime ilişkin ortaya koyduğu ilkelerdir.

Doğru yanıt C seçeneğidir. Topluma hizmet eğitimi kuramsal arka planında felsefi açıdan pragmatizmi temel almaktadır. Bu akım temelde işe vuruk bireyler yetiştirmeyi temel düşünce olarak kabul ederek, bu doğrultuda bireyleri yaşamda gereksinme duyacakları bilgileri edinmeleri yolunda güçlü ve ehliyetli bireyler olarak yetiştirmeyi amaçlar.

Doğru yanıt D seçeneğidir. Topluma hizmet eğitimine ilişkin kuramsal yapının anlaşılmasında John Dewey’in çalışmaları önemlidir. Dewey “deneyim felsefesi” olarak adlandırdığı kavramsallaştırmasında deneyimlerin ne ölçüde eğitici olduğunu tartışır. Ona göre gerçek eğitimin deneyimlerle gerçekleştirildiği inancı tüm deneyimlerin eğitici olduğu anlamına gelmez ve bu nedenle deneyim ve eğitim eş anlamlı olarak kullanılmaz. Aksine bazı deneyimler eğitime ilişkin olumsuzluklar taşıyabilirler.

Doğru yanıt A seçeneğidir. Dewey’e göre deneyimin eğitici olabilmesi, en az iki koşulun yerine getirilmesi ile olanaklıdır. Bu koşullar, devamlılık ve etkileşim ilkesidir. Devamlılık ilkesine göre tüm deneyimler deneyimsel devamlılık adı verilen süreç içinde gerçekleşir. Her bir deneyim bir önceki deneyimin üzerine kurulur ve geliştirilmeye yönelik yönlendirilmeye gereksinme duyar. Etkileşim ilkesine göre deneyimin, deneyimi yaşayan bireyde bıraktığı içsel izler ve deneyimin nesnel oluşu bir araya gelerek etkileşir ve bir “durum” oluşturur. Dewey için öğrenme “durumsal bir öğrenme” dir. Bir başka deyişle bireyde öğrenme, birey ve çevresi arasındaki karşılıklı etkileşimin sonucunda ortaya çıkan deneyimle gerçekleşir.

Doğru yanıt E seçeneğidir. Topluma hizmet eğitimi çalışmalarında deneyime dayalı olarak ileri sürülen ölçütlerden biride eğitici projelerin niteliğine ilişkindir. Dewey’e göre deneyimlerin öğrenmeyi sağlamasına aracılık yapacak projelerin taşıması gereken dört temel ölçüt vardır. Bir ilgi yaratması, öğrenci için içsel olarak değerli olması, yeni meraklar uyandıracak ya da bilgiler gerektirecek bir sorunu ele alması ve zaman içinde öğrencinin gelişimini destekleyebilecek bir zaman aralığına sahip olması bu dört temel ölçütün temel nitelikleridir.

Topluma Hizmet Eğitiminin Bireysel Kazanımlara Yönelik Yararları Topluma hizmet eğitiminin akademik bilgi ve becerilerle toplumsal konular arasında uygulama ve etkinlik temelli kurduğu ilişkinin bir diğer temel sonucu ise öğrencilerin bireysel gelişime yönelik elde ettikleri kazanımlardır. Edinilen akademik bilgilerin farklı bilgi alanlarına uygulama düzeyinde uyarlanması, öğrencilerin özsaygılarını, öz yeterliliklerini, sorgulama ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeye yönelik sağladığı katkılar bu kazanımlardan bazılarıdır.

Zlotkowski’ye (1996) göre topluma hizmet eğitimi yükseköğretimde akademik yapılarla daha etkili biçimde yapılandırılmalıdır ve yükseköğretim sisteminde ikincil bir yapı olmaktan (Bringle ve diğerleri, 2000) çıkarılmalıdır. Bir başka deyişle topluma hizmet eğitimi yükseköğretim kurumlarının temel sorumluluk ve görevi olarak yeniden yapılandırılmalıdır. Hutchison’ın (2001) alana ilişkin bilimsel çalışmaları derlediği çalışmasında topluma hizmet eğitiminin yükseköğretim kurumlarında kurumsallaşmasına ilişkin altı temel sistem bileşeni tanımlanmıştır. Bunlar; (1) ilişkilendirilmiş kurumsal vizyon ve misyon, (2) yönetsel liderlik, (3) merkezi koordinasyon, (4) öğretim elemanı desteği ve katılımı, (5) öğrenciler tarafından sahiplenme ve (6) toplumsal ortaklıklardır.

Topluma hizmet eğitimin gerçekleşmesine yönelik standartlardan bazıları şu biçimde özetlenebilir (Deneyimsel Eğitim Ulusal Topluluğu, 1993): • Toplumun gereksinmelerinin belli bir amaç doğrultusunda planlanan ve seçilen etkinliklerle daha iyi gerçekleştirilebilmesine yönelik toplumla ve toplumsal örgütlerle işbirliği yapılması. • Eğitim sürecinde öğrenciler ve toplumsal paydaşlar öğrenme ortağı olarak kabul edilir. Hizmet etkinliğinden doğan etkileşimle öğrencilerin ve paydaşların karşılıklı öğrenmesi ve ortak kazanımlara sahip olması. • Eğitim örgütleri ile toplum arasında daha işlevsel bir ilişki kurularak çözüm ve gelecek temelli işbirliği yapılması ve eğitim örgütü ve toplum arasındaki mesafenin azaltılması. • Topluma hizmet etkinliğinin amaçlarının ve süreçlerinin belirlenmesi, etkinlik aşamalarının planlanması ve gerçekleştirilmesi sürecinde öğrencilerin yapılandırılmış, sorgulayan ve çözüm üreten bir bakış açısı kazanması. • Toplumdaki bireylerin sorun ve gereksinmelerini ortak bir akılla daha etkili biçimde belirlemeye yönelik fırsatlar yaratılması. • Toplumdaki farklı kesimlerin bireysel ve örgütlü katılımının sağlanması.

Topluma Hizmet Eğitiminin Toplumsal Kazanımlara Yönelik Yararları: Topluma hizmet eğitimi gerek öğretim programındaki amaç ve içeriğiyle, gerekse gerçekleştirilen hizmet etkinlikleriyle öğrencilerin toplumsal becerilerinin geliştirilmesine yönelik kazanımlar sunar. Öğrencilerin toplumsallaşma sürecinde edindikleri değerleri deneyimleyerek içselleştirmeleri, toplumsal sorunlara ilişkin farkındalık kazanmaları, yurttaşlık ve sosyal adalet algılarını geliştirmeleri, demokratik tutum ve davranışları uygulama düzeyinde işe koşmaları bu kazanımlardan bazılarıdır.

Pragmatist Felsefe ve Topluma Hizmet Kurucuları arasında Charles Sanders Piers, William James George Santayana’nın yanı sıra John Dewey’in de bulunduğu pragmatizm, 1870’lerde Amerika’da ortaya çıkan felsefi bir akımdır.

Topluma hizmet eğitimi üniversitelerin, öğretim elemanlarının, öğrencilerin, toplumdaki bireylerin ve sivil toplum örgütlerinin birlikte ve eşit olarak karşılıklı yarar sağlayan bir işbirliği yapmaları ilkesi üzerine kurulur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Topluma hizmet eğitimine ilişkin işbirliğindeki paydaşlardan ilki üniversitelerdir. Üniversitelerin eğitim-öğretim, bilimsel araştırma ve toplumsal katkı olmak üzere geleneksel olarak tanımlanmış üç temel işlevi vardır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Amerika Birleşik Devletleri’de (ABD) 1960’larda başlayan sivil hareketler, 1961 yılında Birleşik Devletler hükümeti tarafından kurulan ve ABD dışındaki ülkelere teknik ve insani yardım götürerek Amerikan kültürünü tanıtmayı amaçlayan “Barış Gönüllüleri” örgütü ve 1967’de kurulan ve “Amerika’ya Hizmet Gönüllüleri” gibi oluşumlar topluma hizmet eğitiminin arka planını oluşturan örgütlü sosyal ve politik oluşumlardır. Doğru cevap C seçeneğidir.