TOPLUMA HİZMETİN SOSYAL, KÜLTÜREL, FELSEFİ VE TARİHSEL TEMELLERİ

Topluma hizmet eğitimi, gönüllülüğe bağlı hizmetlere göre belli bir öğretim programı dâhilinde yürütülmesi ve bir ders içeriğindeki kazanımlar doğrultusunda planlanan ve gerçekleştirilen hizmet etkinlikleriyle daha yapılandırılmış bir biçime sahiptir. Bu yönüyle gönüllü etkinliklerden farklılaşır.

Topluma hizmet etkinlikleri bu yönüyle bir diğer eğitim etkinliği olan staj ile karşılaştırıldığında, staja göre daha az yapılandırılmıştır.

Topluma hizmet eğitiminin üç temel bileşeni:

1.Öğrencilere öğretim programındaki kazanımlara bağlı olarak zorunlu ya da seçmeli ders bağlamında hizmet temelli etkinliklere katılma fırsatı sunulması.

2.Ders içeriği bağlamındaki kazanımları toplumdaki bireylerle etkin ve yapıcı bir işbirliği içinde edinilmesine yönelik öğretim üyesinin hizmet etkinliğini gerçekleştirecek ve bu hizmetten etkilenecek tarafları bilinçli olarak seçmesi ve bir araya getirmesi.

3.Öğrencilerin topluma hizmet etkinliğine ilişkin gözlem ve deneyimleri çözümlemesi ve yansıtması

Sivil toplum örgütleri herhangi bir konu, sorun ya da görüş doğrultusunda yurttaşların kendi inisiyatifleriyle bir araya gelerek oluşturdukları sivil yapılardır.

Tarihsel süreç içinde topluma hizmet eğitimi John Dewey’in deneysel eğitim kavramsallaştırmasına bağlı olarak gelişmiştir.

Amerika’ya Hizmet Gönüllüleri birliği 1967 yılında kurulmuştur.

Giles ve Eyler’e göre topluma hizmet bir terim olarak ilk kez “hizmet öğrenimi” adı altında Robert Sigmon ve Ramsey’in 1967’de Amerika Birleşik Devletleri’nde yaptığı bilimsel çalışmalarda ortaya çıkmıştır.

Amerika ve İngiltere dışında  Singapur, Filipinler, Meksika, Brezilya ve Japonya gibi ülkelerde de yükseköğrenim sistemlerinde topluma hizmet eğitimi bulunmaktadır.

Hutchison’a göre topluma hizmet eğitiminin yükseköğretim kurumlarında kurumsallaşmasına ilişkin altı temel sistem bileşeni; (1) ilişkilendirilmiş kurumsal vizyon ve misyon, (2) yönetsel liderlik, (3) merkezi koordinasyon, (4) öğretim elemanı desteği ve katılımı, (5) öğrenciler tarafından sahiplenme ve (6) toplumsal ortaklıklardır.

Topluma hizmet eğitimine ilişkin vizyon ve misyon ifadelerinde tanımlama ve kurumla ilişkilendirme, kurumsal stratejik planlarda da stratejik amaç ve hedefler olarak ortaya koyulmalıdır.

Pragmatizmin kurucuları arasında Charles Sanders Piers, William James George Santayana’nın yanı sıra John Dewey de bulunmaktadır.

Pragmatizm, 1870’lerde Amerika’da ortaya çıkan felsefi bir akımdır. Bu akım, İlke veya görüşün anlam veya doğruluğunu pratik sonuçlarıyla belirleyen felsefe akımıdır.

John Dewey’in devamlılık ilkesine göre topluma hizmet etkinliğinde deneyimin öğrencilerin gelişimlerine yönelik bir devamlılığının olup olmadığı ve daha önceki bilgi, beceri ve deneyimleriyle ilişkilendirilip ilişkilendirilmediği topluma hizmet etkinliğinin eğiticiliği konusunda temel ölçütler olarak tanımlanabilir.

John Dewey'e göre deneyimin eğitici olabilmesi, en az iki koşulun yerine getirilmesi ile olanaklıdır. Bu koşullar, devamlılık ve etkileşim ilkesidir.

Yedi ölçüt:

• Sorgulama
• Yansıtıcı Düşünme ve Etkinlik
• Eğitici Bir Proje Niteliği
• Somut ve Soyut Bilgi
• Büyük Bir Topluluk
• Yurttaşlık
• Demokrasi

Topluma hizmet eğitimi gerek öğretim programındaki amaç ve içeriğiyle, gerekse gerçekleştirilen hizmet etkinlikleriyle öğrencilerin toplumsallaşma sürecinde edindikleri değerleri deneyimleyerek içselleştirmeleri, toplumsal sorunlara ilişkin farkındalık kazanmaları, yurttaşlık ve sosyal adalet algılarını geliştirmeleri, demokratik tutum ve davranışları uygulama düzeyinde işe koşmaları açılarından kazanımlar sağlar.

Topluma hizmet eğitimi etkinlikleri öğrencilerde demokratik tutum ve davranışların gelişmesine yönelik fırsatlar sunar. Öğrencilerin toplum içinde farklı kesimlerin taleplerini tanımaları, farklı sosyal, kültürel ve ekonomik özelliklere sahip birey ve gruplardan oluşan toplumsal yapıdaki çoğulculuğu görmeleri, farklı toplumsal kesimlerin farklı özellik ve taleplerine karşın ortak kültür, tarihsel geçmiş, normlar ve değerlerle birlikte yurttaş hakları çerçevesinde yaşadıklarını fark etmeleri öğrencilerde bütüncül bir demokratik anlayışın gelişmesine yönelik katkı sağlar.

Topluma hizmet eğitimi öğrencilerde olumlu benlik algısının geliştirilmesine yönelik fırsatlar sunar. Topluma hizmet eğitimi çerçevesinde öğrenciler herkes tarafından bilinen bir soruna yönelik gerçekleştirdikleri hizmet etkinlikleriyle çözüm sürecinin bir parçası olurlar. Toplumsal açıdan paylaşılan “biz” duygusuna ilişkin sosyal değerlere yönelik eylemlerde bulunurlar. Sosyal çevre tarafından takdir edilirken, sosyal açıdan takdir edilen bir değere yönelik bir eylem içinde olmaları ve başarıları onları bireysel doyuma ulaştırır. Kendilerine yönelik olumlu algıları gelişir. Öte yandan ahlaki açıdan “biz” duygusuna yönelik gerçekleştirilen eylemler toplumda bir erdem olarak kabul edilir. Ahlaki erdemlere sahip olmak ve ahlaki erdemlerin eylemlerle tanınır kılınması sosyal takdiri ve bireysel doyumu beraberinde getirir. Tüm bunlar öğrencilerde olumlu bir benlik algısının geliştirilmesine katkı sağlar.

Topluma hizmet eğitiminin bireysel yararları:

Bilgi alanları arasında geçişi sağlaması

Olumlu benlik algısı yaratması

Özsaygı gelişimine katkı sağlaması

Öz yeterlik algısını geliştirmesi

Akademik ve soyal kazanımları başka alanlara transfer etme şansı vermesi

Topluma hizmet eğitimi çerçevesinde gerçekleştirilen etkinlikler toplumun ve üniversitelerin amaçlarının kesiştiği yerlerin belirlenmesi ve karşılıklı yararların tanımlanması bağlamında toplumsal ve kurumsal açıdan önemlidir. Üniversitelerin toplumda yer alan paydaşlarla yapacakları ortaklıklar üniversitelerin topluma yabancılaşmasını engellemenin yanı sıra, sahip oldukları kurumsal kapasite, insan ve madde kaynakları ve bilgi birikimiyle sürdürülebilir toplumsal kalkınmaya da katkı sağlayacaktır.