TOPLUMA HİZMET EĞİTİMİ - Deneme Sınavı - 16

İslam’ın insan yaklaşımında “hizmet eden izzet bulur” felsefesi yatar; Müslümanların inanç ve hayat felsefesinde insanlara hizmet etmek önemli bir ibadettir. O nedenle halka hizmet Hakk’a hizmet olarak anlaşılmaktadır. Bu inanç ve felsefenin önemli bir göstergesi, Müslümanların öldükten sonra da toplumda kalıcı olan ve topluma hizmete devam eden eserler bırakmaya önem vermeleridir. Bu, hadislerde teşvik edilmiştir. Bir Hadis’te şöyle denilmektedir: “İnsan ölünce amel defteri kapanır; ancak şu üçü bunun dışındadır: sadaka-i câriye, faydalı ilim ve kendisine dua eden salih evlat” (Buharî). Hadiste ifade edilen sadaka-i câriyeden kastedilen, devam eden, devamlı yararlanılan iyi eserlerdir. Bunlar; çeşme, su kemeri, sebiller, su kanalları, yol, köprü, han, hamam, okul, cami, hastane, vakıf gibi topluma yararlı eserler bırakmak ve ağaç dikmek gibi hayırlı işler yapmaktır. Hadisteki faydalı ilim, ilme dair kalıcı eserler bırakmak, insan yetiştirmek gibi güzel işleri; salih evlat ise güzel yetiştirilen çocukları işaret etmektedir. Dikkat edilirse, bunların tamamı topluma hizmet etmek ve dolayısıyla toplumun varlığını sürdürmekle doğrudan alakalı hususlardır.

Topluma hizmette, insanın dünyada yaşamayı anlamlı bulmaları, dünyayı sahiplenmeleri, dünyanın geçici olmakla birlikte yaşanılabilir bir yer olduğu bilincine sahip olmaları önemli bir etkendir. Dünyayı anlamlı bulmayan, dünyanın anlamlılığına inanmayan bir insanın dünyada yaşamaya özen göstermesi, dünya hayatını ciddiye alması ve insan varoluşunun en temel yansımalarından biri olan topluma, toplumsal yaşama hizmet etmesi düşünülemez. Bu nedenle topluma hizmette sosyal aktörlerin dünyanın anlamlılığına inanmaları gerek. İşte insanda bu inancın oluşmasında, yani insan için dünyada yaşamanın anlamlı olmasında, başka bir ifadeyle insanın dünyayı anlamlandırmasında dinî inancın rolü büyüktür. Bu bağlamda Yahudilik, Hırisitiyanlık ve İslam, dünyayı Allah’ın bir eseri olarak görür ve dolayısıyla o dinlere mensup olanların dünyayı kabul etmelerini temin eder. Örnek olarak İslam’a yakından bakılacak olursa, onun Müslümanlardan dünyayı sahiplenmelerini, “hemen ölecekmiş gibi Ahiret için, hiç ölmeyecekmiş gibi dünya için” çalışmalarını istediği görülür. İnsanın yeryüzünde halife olarak yaratılmış olması (Bakara 30; En’am 165), emaneti insanın yüklenmesi (Ahzab 72), yeryüzündeki diğer varlık ve nimetlerin insanın hizmetine verilmesi (Bakara 29; A’raf 31; Casiye 12, 13; Lokman 20; Nahl 12, 14, 15, 18; Kasas 77; Neml 86 vd.) gibi hususlar, gerçekte İslam’ın dünyaya bakışını da orta yere sermektedir. Buna göre İslam’da dünya hayatının Ahiret’in tarlası olduğu ve dolayısıyla dünya hayatında insanların yapmaları gereken şeylerin temelde belirlendiği söylenebilir. Esasen İslam’ın dünya ile ilişkilerinde belirleyici olan, Tevhid’dir; İlahî yasa, tüm insan hayatını düzenleyen, kendi bütünlükleri ve kuşatıcı özelikleri içinde bizzat İslam’ın hakim prensibine, yani Tevhid’e uygun olarak insan ve toplumun, madde ve mânânın birleşmesini sağlayan emir ve davranışlar ağına benzer. İslam’ın Tevhid inancı hayatta bölünmeyi kabul etmemektedir. İslam’ın böyle bir inanca sahip olması, din-dünya ikilemini kabul etmemesini gerektirmiştir.

Vakıf, kısaca bir miktar mal veya mülkün gelirinin tamamen hayır işine ayrılması, yani insanların yararına tahsis edilmesi anlamındadır. Bu işi gerçekleşmesinde aracı olan kurum da vakıf adını almıştır. Medeniyetimizin önemli kurumlarından biri olan ve Hz. Muhammed’den günümüze İslam toplumlarında dikkate değer bir kurum olan vakıf, sosyal, dinî, ekonomik vb. hizmetleriyle, sağlık, spor, eğitim, kültür, ulaşım vs. alanlarındaki hizmetleriyle topluma hizmette hatırı sayılır işlevler görmüş ve görmeye de devam etmektedir. Vakıf eserlerine kısaca bakıldığında vakıfların toplumda ne gibi önemli hizmetleri yerine getirdiği daha açık bir biçimde görülür. Örneğin İlim alanında hizmet eden vakıf eserlerinden medreseler, mektep ve okullar, kütüphaneler; din alanında hizmet eden vakıf eserlerden camiler, mescitler; sağlık alanında hastaneler, dârü’ş-şifâlar, dâru’t-tıblar, dâru’l-âfiyeler; sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel alanda hizmet eden vakıf eserleri, imaretler, yollar, su tesisleri, köprüler, hanlar, hamamlar, vs. vakıfların topluma vazgeçilmez hizmetlerde bulunduklarını göstermektedir.

İslam’da toplum bütün cinsiyet, yaş, grup, ırk vs. farklılıklarıyla birlik halinde ikame ve idame edilmesi gerekli bir bütündür (Hucurat, 49/13). İslam toplumsal tevhidi, Tevhid kelimesinin bir yansıması ve sosyolojik gerçeklik boyutu olarak görür. Gerçekten de dinî inanç, topluma hizmetin en önemli boyutlarından sosyal dayanışmayı sağlamada etkili etmenlerdendir. Çünkü inanç, insanların toplum için ölümü dahi göze alacak şekilde hareket etmelerini, isar ve özveride bulunmalarını, savaşmalarını, şehit ve gazi olmalarını sağlar. Bütün bunlar, dikkat edilirse toplumu ayakta tutan, toplumsal dayanışma ve bütünleşmeyi temin eden hususlardır. İnanç, toplumsal dayanışmanın unsurlarından sosyalleşme ve uyumda etkili bir faktördür. Toplumsal hayatın devamı topluma hizmete, o da topluma uyuma bağlıdır. Uyumun olmadığı yerde toplumsal bütünleşmeden ve dolayısıyla topluma hizmetten bahsedilemez. Sosyal uyumda, insanların sosyal kurallara uymaları, birlikte yaşama esaslarına riayet etmeleri, bencil olmamaları, gerektiğinde şahsi istek ve arzularından feragat etmeleri, önemlidir. Çevreye uyumda kişinin toplumu koruma yaklaşımı şarttır. Bütün bunların sağlanmasında ise inanç etkili roller üstlenir. Dinsel inanç toplumda maneviyat ve manevi sosyalleşme sağlar. Manevî sosyalizasyon ise toplum fertleri katında sistemi, sosyal yapıyı, sosyal düzenin norm ve değerlerini, toplumsal rolleri kabul edilebilir göstererek onların söz konusu sisteme, sistemin düzenlemelerine, kısaca sosyal hayata ayak uydurmalarında işlevsel olur.

Ucuz olması

Toplumsal dayanışma noktasında önemli bir husus da, toplumda sevginin hakim olması, insanların birbirlerini sevmeleri, birbirlerine değer vermeleri ve saygı göstermeleridir. Toplumsal ilişkilerin sağlıklı yürütülmesinde ve toplumsal dayanışmanın sağlanmasında özellikle sevginin yeri büyüktür. Sevgi duygusunun gelişmesinde ise inanç etkilidir. İslam örneğinde sevginin toplumsal dayanışma ve bütünleşme için ne kadar önemli olduğu şu Hadis’te ifade edilmektedir: “İman etmedikçe cennete giremezsiniz; birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş olmazsınız” (Müslim, İman 93). Dikkatle bakıldığında bu Hadisin, imanın nasıl sevgiyle ilişkilendirilerek objektifleştiğini, dışsallaştığını ve sosyal boyut kazandığını ortay koyduğu anlaşılabilir.

Vakıf, kısaca bir miktar mal veya mülkün gelirinin tamamen hayır işine ayrılması, yani insanların yararına tahsis edilmesi anlamındadır. Bu işi gerçekleşmesinde aracı olan kurum da vakıf adını almıştır. Medeniyetimizin önemli kurumlarından biri olan ve Hz. Muhammed’den günümüze İslam toplumlarında dikkate değer bir kurum olan vakıf, sosyal, dinî, ekonomik vb. hizmetleriyle, sağlık, spor, eğitim, kültür, ulaşım vs. alanlarındaki hizmetleriyle topluma hizmette hatırı sayılır işlevler görmüş ve görmeye de devam etmektedir. Vakıf eserlerine kısaca bakıldığında vakıfların toplumda ne gibi önemli hizmetleri yerine getirdiği daha açık bir biçimde görülür. Örneğin İlim alanında hizmet eden vakıf eserlerinden medreseler, mektep ve okullar, kütüphaneler; din alanında hizmet eden vakıf eserlerden camiler, mescitler; sağlık alanında hastaneler, dârü’ş-şifâlar, dâru’t-tıblar, dâru’l-âfiyeler; sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel alanda hizmet eden vakıf eserleri, imaretler, yollar, su tesisleri, köprüler, hanlar, hamamlar, vs. vakıfların topluma vazgeçilmez hizmetlerde bulunduklarını göstermektedir.

İşveren

İslam, Müslümanlar arasındaki ilişkide hem sosyolojik olarak hem de hukukî olarak kardeşliği esas alır. Normal şartlarda da aynı toplumda birlikte yaşadıkları Müslüman olmayan topluluklarla da belli hukuki esaslara dayalı insanî-sorunsuz, haklara dayalı ilişki biçimini esas alır. İslam’da toplumda birlik ve beraberliğin hakim olması, ayrı bir önem taşır. O nedenle ayet ve hadislerde sıklıkla insanların birbirlerine iyi davranmaları, birbirleri hakkında kötü düşünmemeleri, zanda bulunmamaları, birbirlerini alaya almamaları, birbirlerine düşmanlık beslememeleri ve birlik içinde bulunup ayrılığa düşmemeleri salık verilir (Bkz. Hucurat, 49/9-13; Enfal, 8/46; Saf, 61/5; Al-i İmran, 3/103-105). İslam’da toplum bütün cinsiyet, yaş, grup, ırk vs. farklılıklarıyla birlik halinde ikame ve idame edilmesi gerekli bir bütündür (Hucurat, 49/13). İslam toplumsal tevhidi, Tevhid kelimesinin bir yansıması ve sosyolojik gerçeklik boyutu olarak görür. Gerçekten de dinî inanç, topluma hizmetin en önemli boyutlarından sosyal dayanışmayı sağlamada etkili etmenlerdendir. Çünkü inanç, insanların toplum için ölümü dahi göze alacak şekilde hareket etmelerini, isar ve özveride bulunmalarını, savaşmalarını, şehit ve gazi olmalarını sağlar. Bütün bunlar, dikkat edilirse toplumu ayakta tutan, toplumsal dayanışma ve bütünleşmeyi temin eden hususlardır.

1967

ABD

Teorik ders

Sınıfsız toplumcu bakış,sivil topluma ilişkin kuramsal yaklaşımlar arasında yer almaz

Sigmon

Weiget

"Yapılan etkinliklerin kontrolü yoktur." seçeneği Weiget'in vurguladığı toplumsal ve eğitimsel özelliklerden değildir.

Topluma hizmet eğitiminin gerçekleşmesine yönelik standartlar

"Toplumda Yurttaşlık ve Öğrenme Konseyinin yaklaşık iki yüz programda topluma hizmet eğitimi etkinliklerinin yürütülmesi" İngiltere'deki tarihsel süreçte yer almaktadır.

Yönetsel Liderlik

Yarar